طرح‌های آب و خاک استان اردبیل با اهداف اقتصادی- اجتماعی

به گزارش ایلنا، از جمله استان‌های مشمول این طرح، اردبیل است که در وسعتی به مساحت بیش از 42435 هکتار از اراضی، طرح‌های سدسازی، بندهای انحرافی، ایجاد شبکه‌های اصلی انتقال آب به اراضی و سیستم‌های نوین آبیاری در آن انجام شده است.

طبق گزارش خبرنگار اعزامی ایلنا به استان اردبیل و بازدید رسانه‌ای از اقدامات انجام شده، این طرح در استان اردبیل شامل شبکه‌های آبیاری در اراضی به وسعت 42435 هکتار است که به تفکیک عبارتند از: پایاب سد خداآفرین در قالب چهار ناحیه عمرانی به مساحت کل 36700  هکتار؛ شبکه آبیاری اراضی پایاب سد احمدبیگلو به مساحت 2035 هکتار؛ و پایاب سد عمارت به مساحت 3700 هکتار را شامل می‌شود.

این طرح از سال 1394 و در قالب استفاده بهینه از منابع آب غرب و شمال کشور در استان اردبیل با عنایت مقام معظم رهبری از محل صندوق توسعه ملی تامین اعتبار و آغاز به کار کرده است؛ مساحت کل اراضی زراعی 36403 هکتار و اراضی باغی 6032 هکتار است. در این طرح، اجرای شبکه اصلی شامل سد مخزنی، بند انحرافی، کانال اصلی، ایستگاه‌های پمپاژ، خطوط شبکه برق، خطوط لوله درجه 1 و2 و... بر اساس وظایف ذاتی بر عهده وزارت نیرو (شرکت آب منطقه‌ای) و شبکه‌های فرعی شامل: لوله‌گذاری در داخل مزارع و سیستم‌های نوین آبیاری بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.

اهداف طرح

بنا بر این گزارش، این طرح اهداف متعددی را دنبال می‌کند که به‌طور خلاصه و تیتر وار برخی از آنها شامل موارد زیر است:

- افزایش سطح زمین‌های زراعی با تبدیل اراضی دیم و مرتعی به آبی؛

- تولید محصولات زراعی و باغی و احداث صنایع جانبی؛

- افزایش تولید و اشتغال پایدار برای 15 هزار و 700 خانوار عشایر؛

- افزایش راندمان آبیاری و بهره‌وری آب؛

- و استفاده بهینه از منابع آب غرب و شمال غرب کشور.

افزایش راندمان آبیاری

در اراضی این طرح، سیستم‌های آبیاری کلاسیک ثابت در سطح 18019 هکتار، سنترپیوت  17711 هکتار و در تعداد 1200 دستگاه، سیستم آبیاری کم‌فشار در 375 هکتار و آبیاری قطره‌ای در سطح 6032 هکتار را شامل می‌شود.

این طرح به لحاظ استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین و تعداد دستگاه‌های آبیاری سنترپیوت در خاور میانه کم‌نظیر است؛ راندمان آبیاری با اجرای شبکه آبیاری تحت فشار نسبت به شبکه مغان قدیم، بیش از دو برابر شده و به بیش از 70 درصد خواهد رسید.

اجرای طرح ابرسانی به اراضی کشاورزی، تاکنون بالای 90 درصد پیشرفت داشته است. گستردگی طرح در استان اردبیل در 5 شهرستان اصلاندوز (7548 هکتار)، شهرستان پارس‎آباد (6316 هکتار)، شهرستان بیله‎‌ سوار(28594 هکتار)، شهرستان گِرِمی (500 هکتار) و شهرستان مشگین شهر (2035 هکتار) می‌باشد.

الگوی کشت در این طرح برای محصولات زراعی شامل گندم، جو، کلزا، ذرت دانه‌‌ای، ذرت علوفه‌ای، یونجه، پنبه و... و برای محصولات باغی شامل هلو، شلیل، گیلاس، آلو، سیب، انگور، بادام، انار، گردو و... است.

نظام‌های بهره‌برداری

کل تعداد خانوار بهره‎بردار طرح 15700 خانوار می‌باشد و تعداد 184 روستا مشمول مزایای طرح می‌شوند و تعداد 68 تشکل قانونی (شرکت‌های تعاونی تولید روستایی) در طرح پیش‌بینی گردیده است که از این تعداد، 48 شرکت در نواحی عمرانی طرح ثبت نهایی شده است.

مدیریت شرکت‌های تعاونی تولید در این طرح برعهده شرکت اتحادیه تعاونی تولید روستایی استان است که در ناحیه عمرانی اول خدا آفرین فعال بوده و تاثیر بسزایی در این امر ایفا می‌نمایند.

میزان اشتغال‌زایی طرح درصورت تکمیل به 20 هزار نفر خواهد رسید و درآمد حاصله از این طرح در صورت بهره‌برداری کامل، 8 هزار میلیارد تومان در سال خواهد بود که در صورت بهره‎برداری کامل از این طرح، پیش‌بینی می‌شود کل بازگشت سرمایه احداث و بهره‌برداری شبکه فرعی طرح 3 ساله صورت گیرد.

یک میلیون تن افزایش تولید

بنا بر این گزارش، تاکنون 10800 هکتار از اراضی طرح در سه مرحله توسط رئیس جمهوری افتتاح و به بهره‌برداری رسیده است. مطابق بررسی‌های به‌عمل آمده با بهره‌برداری از این پروژه، تولید محصولات زراعی و باغی (دیم به آبی) حدود 20 برابر و تولید علوفه 40 برابر خواهد بود.

میزان تولید سالانه طرح درصورت بهره‌برداری کامل، حدود یک میلیون تن محصولات زراعی و باغی خواهد بود.

چالش‌ها

در این طرح، آن دسته از اقداماتی که مربوط به وزارت جهاد کشاورزی می‌باشد، تا بیش از 90 درصد پیشرفت داشته و در مسیر اجرای کامل با برخی چالش‌ها مواجه است که به‌صورت خلاصه عبارتند از:

- تامین اعتبار مورد نیاز برای تکمیل شبکه‌های فرعی؛

- لزوم تکمیل نواقص شبکه اصلی و سد قیزقلعه در استان آذربایجان شرقی و تزریق آب از کانال خداآفرین به استان اردبیل؛

- و از همه مهم‌تر، تکمیل شبکه اصلی توسط وزارت نیرو؛ چراکه در بسیاری از بخش‌های طرح، وزارت جهاد کشاورزی، وظایف خود را انجام داده و منتظر تامین آب توسط وزارت نیرو است که این کوتاهی وزارت نیرو، باعث شده سرمایه‌گذاری‌های انجام شده توسط جهاد کشاورزی بلااستفاده بماند و بعضا با تهدیداتی نیز مواجه است.