باید از تاریخ روابط ایران و روسیه درس گرفت

به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، الهه کولایی استاد دانشگاه تهران در همایش پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه عنوان کرد: هرچند این نظام فروپاشیده شوروی جای خود را به روسیه داده اما رهبران روسیه سریع متوجه ویژگی‌های منطقه شده و روابط آنها با کشورهای منطقه خیلی سریع شکل گرفت.

او افزود: باید از تاریخ درس گرفت. نگاه به تاریخ روابط دو کشور و به ویژه تاثیر نظام بین‌الملل بر این روابط قابل تامل و بهره‌برداری است. روابط دو کشور در دو دهه پیش از انقلاب اسلامی در روابط این کشور با جهان سوم روابطی بی‌نظیر بود. ایران شاهنشاهی در دو دهه شصت و هفتاد روابط گسترده‌ای با اتحاد شوروی تجربه کرد که این روابط گسترده در کشورهای عضو بلوک شرق قابل جست‌وجو بود. اما ایرانی که در چارچوب آیین دوستونی نیکسون در حوزه خلیج فارس در تامین منافع آمریکا نقش مهمی داشت با اتحاد شوروی روابطی را در دو دهه پیش از انقلاب تجربه کرد که در بین کشورهای وابسته به بلوک غرب بی نظیر بود.

این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران یادآور شد: این روابط از نقش آمریکا متاثر بود. نگاه شوروی در طول دهه‌های پس از شکل گرفتن انقلاب اکتبر تحول یافت و اصلا نقش و تصویر ایران در نگاه شوروی به جهان کشوری بود که باید شرایط را برای انقلاب همسو با نظام کمونیستی تجربه می‌کرد و بر این اساس این روابط تحول یافت. این از قرارداد ۱۹۲۱ مودت با رضاشاه شروع شده و به حمایت از جنبش جنگل می‌رسد و ایران بعد از آن طرف ارتباط دولت انقلابی شوروی قرار می‌گیرد. این روابط از ظرفی با الزام‌های ایدیولوژیک و از طرفی با الزامات ژئوپولتیک شکل می‌گیرد.

او ادامه داد: بعد از جنگ دوم جهانی موضوع عدم تخلیه خاک ایران و نفت شمال و حزب توده مطرح بود. از طرفی سیاست شوروی در مقابل دکتر مصدق این تناقضات  را به نمایش می‌گذارد. خروج ارتش سرخ از ایران و مساله آذربایجان و کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ روابط دو کشور را تغییر می‌دهد. رویکرد دولت اتحاد شوروی نسبت به انقلاب سفید و برنامه نوسازی اقتصادی و اجتماعی منهای سیاسی نیز اهمیت دارد. در این ایام حزب توده نیز فعال بوده است.

کولایی افزود: در نهایت در آستانه انقلاب اسلامی ما روابط بی نظیر اقتصادی بین ایران و شوروی داریم. در واقع تعهد دولت ایران که خاک ایران محل استقرار موشک علیه شوروی قرار نگیرد، بسیار مهم بود. پیشرفت‌های تکنولوژیک اساسا لزوم این امر را برای آمریکا گم کرده بود و لزوم تنش‌زدایی بین آمریکا و روسیه بعد از بحران موشکی کوبا نیز زمینه را برای بازگشایی روابط ایران و شوروی باز کرده بود. البته این تنها در حوزه اقتصادی صورت گرفت.

او گفت: رفع نیازهای ایران از سوی شوروی مانع وابستگی ایران به آمریکا می‌شد و ایران به همین دلیل در حال رشد بود. هرچه روابط ایران و روسیه بیشتر می‌شد بازدارنده روابط ایران و آمریکا هم می‌شد. با تقویت نگاه ژئوپولتیک در سیاست امروزی روسیه دو دهه گذشته بعد از فروپاشی غیر از دهه اول که نگاه ایده‌آلیستی بر روسیه حاکم بود، زمینه توسعه روابط ایران و روسیه فراهم شد.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه دو دهه پیش از انقلاب اسلامی ما روابط گسترده ایران و روسه را در حوزه فنی و اقتصادی شاهدیم، گفت: نگاه اتحاد شوروی به خاورمیانه و ضرورت توسعه روابط با خاورمیانه جایی است که ایران را باید در آن ارزیابی کرد. ما شاهد بازسازی این الگوهای رفتاری در دو دهه گذشته با تغییراتی در روابط دو کشور هستیم. از این رو این تجربه تاریخی به ما کمک می‌کند پتانسیل‌های توسعه روابط را دریابیم.  برنامه تعادل بخشیدن به رابطه ژئوپولتیک در سرشت الزامات ژئوپولتیکی ایران است که به پایداری روابط و تامین منافع متقابل کمک می‌کند.