شهر پیاده مدار محور توسعه شهری روز دنیا

امروزه اغلب فضاهای عمومی شهری و خیابان ها به دلیل افزایش بی رویه وسایل نقلیه و وابستگی الگوی زندگی شهری به آنها، به شدت تحت سلطه ماشین درآمده است. شکل گیری و توسعه اغلب فضاهای شهری، خیابان ها و حتی کوچه ها، در شهرهای جدید ایران، بر مبنای مقیاس سواره و مسائل مربوط به ترافیک است. محورهای باریکی که در حاشیه محورهای سواره در خیابان های شهری به عنوان «پیاده رو» وجود دارد، گویی پس مانده هایی از فضای اصلی سواره است که فقط برای ترددهای ضروری شهروند پیاده باقی مانده است.

فضاهای شهری پیاده مدار و شهروندگرا ویژگی‌هایی از جمله اجتماع پذیری، امنیت اجتماعی و روانی، خوانایی و دسترسی راحت، پویایی و سرزندگی، حس تعلق و خاطره انگیزی مکان، احیای هویت های تاریخی و اجتماعی، مسیرهای پیاده و دوچرخه، کیفیت منظر شهری، کیفیت عناصر طبیعی و مبلمان شهری را در خود دارد. این ویژگی های پیاده مدار تاثیر بسیار زیادی بر شکل گیری کمی و کیفی انواع تعاملات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندی دارد.

ازدیاد گرایش به توسعه پایدار شهری باعث شده که شهرسازان تئوری نوشهرگرایی را برای نجات مراکزشهری مطرح کنند و مسئولان امور شهری طرح‌هایی را در راستای توجه به پیاده مداری که خود به نوعی از بطن نوشهر گرایی برمی خیزد را در دستور کار خود قرار دهند.

امروزه جنبش پیاده مداری که هدف آن بازیابی و توسعه فضاهای پیاده در سطح شهرها و به رسمیت شناختن و اولویت قائل شدن برای عابرین پیاده بعنوان عناصر درجه اول شهری؛ به یکی از محورهای برنامه ریزی و طراحی شهری بدل شده است.

 به ویژه با آغاز هزاره سوم ضرورت رویکرد مجدد به حرکت پیاده بعنوان سالم ترین، اقتصادی ترین و پویاترین روش جابجایی و حمل و نقل درون شهری مورد توجه جدی کارشناسان و مدیران امور شهری قرار گرفته است.

عواملی چون افزایش قابل توجه زمان جابجایی، افزایش تصادفات، آلودگی های صوتی، بصری و نزدیک شدن میزان آلودگی هوا به مرزهای تهدید سلامت انسانی، از تبعات سیستم حمل و نقل ناپایدار در شهرها می باشد. همچنین، موانعی از قبیل کمبود اعتبار مالی برای زیرساخت ها، فقدان ایمنی و امنیت، موقعیت نامناسب فضاها و ساختمان ها، موانع قانونی و حقوقی و در نهایت فقدان اعتبار و منزلت اجتماعی، بر سر راه توسعه شبکه حمل و نقل غیرموتوری وجود دارد.

نتایج تجربیات سایر کشورها حاکی از آن است که پایداری تنها با ایجاد تغییرات در طراحی، الگوهای استفاده و مدیریت وسایل نقلیه حاصل نمی‌شود، بلکه باید تغییراتی در نحوه تفکر نسبت به شناخت و ارزشیابی راهکارهای ممکن برای حل مشکلات حمل و نقل ایجاد شود.

از پیاده مدارترین شهرهای جهان که امروزه از برترین شهرها در این حوزه است می توان به شهرهای نیویورک، پاریس، بوئنوس آیرس، ونکوور، ملبورن و بوستون اشاره کرد که به تدریج از سال 1913 میلادی شروع بکار کردند. اما امروزه در شهر رشت عده‌ای به جای توسعه حمل و نقل عمومی شهری بدنبال جمع آوری تنها پیاده راه مرکزی شهر و بدنبال آن خودرو محوری مجدد آن محدوده پرتراکم هستند که باید دید با کدام نظر کارشناسی مطابقت دارد.

در همین جشن روز غدیر تهران نشان داده شد که فارغ از هرنگاهی باید از هر رویدادی برای حضور مردم در دل شهر با بهره گیری از عناصر بومی و فرهنگی بهره برد، چرا که فضاهای شهری ما تشنه اینگونه دورهمی‌ها هستند.

آری، شهر بستری برای همبستگی اجتماعی است.

میلاد شفقی دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی