در نقد کتاب زندگینامه مصطفی خمینی مطرح شد؛
نهضت آزادی از سالمترین نحلههای سیاسی از وجه مالی است/افراد منتسب به امام را همیشه خوب میبینیم حال آنکه امام به آن اعتقادی نداشت
هم از نظر شخصیت نیاز به بازشناسی حاج آقا مصطفی داریم و هم در باره نقشش در تسریع فروپاشی رژیم پهلوی صحبتهای زیادی میتوان کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست نقد و بررسی کتاب زندگی نامه و مبارزات آیتالله مصطفی خمینی؛ صبح امروز چهارشنبه 26 مهرماه؛ در سازمان اسناد و آرشیو ملی ایران برگزار شد.
محمدجواد مرادینیا در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه امسال چهلمین سالگرد درگذشت حاج آقا مصطفی را پشت سر میگذاریم، گفت: ماجرای مرگ مشکوک حاج آقا مصطفی و نقشی که برگزاری مراسم یادبود ویژه او در هم پیچیده شدن طومار پهلوی بازی کرد، نشان میدهد که اگر امروز از شخصیت مصطفی خمینی صحبت شود کاملا به جا است. هم از نظر شخصیت نیاز به بازشناسی حاج آقا مصطفی داریم و هم در باره نقشش در تسریع فروپاشی رژیم پهلوی صحبتهای زیادی میتوان کرد.
وی ادامه داد: کتاب مصطفی زندگی نامه و مبارزات مضطفی خمینی از معدود کتابهای است که در مورد این شخصیت نوشته شده هر چند چندین کتاب دیگر نیز درباره او چاپ و منتشر شده است. کتاب مذکور در زندگینامه حق مطلب را ادا کرده ولی میشد با گرفتن مصاحبههای بیشتر بخش مبارزات را افزایش داد. در مورد مرگ مشکوک حاج آقا مصطفی نیز شخصا با چندین و چند تن اسناد ساواک که در تمام آنها او را یکی از دلایل اصلی حضور امام خمینی در مبارزات سیاسی میدانستند؛ کشتن او از سوی ساواک و شهادتش را امری قابل اثبات میدانم.
سپس سجاد راعی گلوجه درباره کتاب زندگینامه و مبارزات مصطفی خمینی بیان کرد: سعی کردم تمامی اسناد مهم و قابل دسترس را به عنوان ضمیمه کتاب اضافه کنم و در بسیاری مطالب نیز ارجاعاتی به این اسناد داده شده است. البته دست کم در ویراستهای بعدی میشد مطالب را بهروز کرد و اطلاعات تاریخی جدیدتری را نیز به آن اضافه کرد که متاسفانه هنوز محقق نشده است. کتاب به خیلی از سوالات درباره مواردی مثل جنبش مسلمانان آمریکا و اروپا در آن سالها پاسخ داده و اسناد و خاطرات مختلفی از افراد نزدیک به بیت امام در آن گنجانده شده است. البته میدانید که بعد از انتشار این کتاب پژوهشهای جدیدی نیز درباره حاج آقا مصطفی منتشر شده و اصولا این شخصت جای کار زیادی دارد.
راعی اضافه کرد: به نظر میرسد شخصیت حاج آقا مصطفی تحتالشعاع حضور و شخصت امام خمینی قرار گرفته و تحلیلگران و پژوهشگران به راحتی به این موضوع وارد نمیشوند علاوه بر این هنوز قسمت اعظم مطالب را که درباره او میخوانیم صرفا مطالبی ستایشآمیز هستند که این شیوه باعث میشود بسیاری از وقایع و موضوعات برای همیشه در تاریخ به فراموشی سپرده شوند فکر میکنم بعد از چهل سال میتوان به نقد و بررسی و تحلیل جدی شخصیت حاج آقا مصطفی پرداخت ما میبینیم که مخالفان موارد بعضا بسیار تندی را مطرح میکنند که تاکنون پاسخی به آنها ندادهایم. علاوه بر این کتاب کتاب سه جلدی درباره زندگینامه جامع حاج احمدآقا داشتم که هنوز مانده است. در کنگرهای که سال 76 برای بزرگداشت آقا مصطفی برگزار شد نیز میبینیم که همه گفتهها و مطالب تقریبا یکسان هستند. و بعضا مواردی را میبینیم که دادههای تاریخی آنها را تایید نمیکند. امیدوارم در ویراست جدید با ا تکا به اسناد و گفتوگوها و پژوهشهای جدید این اثر را تکمیل کنیم.
نویسنده کتاب همچنین در پاسخ به انتقاد و عدم استفاده کافی از مصاحبه در اثر گفت: زمان تالیف این کتاب بسیار به زمان برگزاری کنگره حاج آقا مصطفی نزدیک بود که گفتوگوها و مصاحبههای متعددی برای آن صورت گرفته بود در واقع انجام مصاحبه جدید نه توجیه داشت نه ممکن بود. متاسفانه برای دریافت سند نیز مشکل داشتم و موسسه تنظیم و نشر یک صفحه مصاحبه و سند در اختیار من قرار نداده بود موردی که میتوانم برای ویراستهای بعدی جبران کنند. در زمان تالیف کتاب حتی اسناد ساواک مربوط به حاج احمد آقا هنوز منتشر نشده بود و تنها تعدادی سند درباره حاج آقا مصطفی از مرکز اسناد انقلاب اسلامی به دست آوردم.
او ادامه داد: علاوه بر اینها به نظرم باید برای نقد کتاب به زمان تالیف آن توجه داشته باشیم مسلما هرچه زمان میگذرد و نقدها و پژوهشهای بیشتری صورت میگیرد ذهنها نیز حساستر میشود کتاب نیز با توجه به خواست و سفارش نهادی که برای آن پژوهش انجام شد در نظر گرفته شده ناظر اثر آیتالله بیات زنجانی بودند و ایشان هم گرچه اثر را خواندند و بررسی کردند ولی موضوع خاصی را با من در میان نگذاشتند.
راعی درباره بحث شهادت و مرگ مشکوک حاج آقا مصطفی نیز اظهار داشت: درباره شهادت یا مرگ مشکوک حاج آقا مصطفی من تنها نقدها و گفتهها را آوردم و نمیتوانم هنوز با اتکا به همین اسناد نظر قطعی به شهادت بدهم. همه میدانید که حاج آقا مصطفی فردی محتاط بوده پس چگونه میشوند که ساعت سه نصف شب قرار گفتوگو با کسی داشته باشد علاوه بر این این ساعت از شب به گفته پزشکان خطرناکترین زمان برای سکته است.
غلامعلی رجایی نیز در این نشست تاکید کرد: در کتاب زندگینامه و مبارزات آیتالله مصطفی خمینی شخصیت او از زوایای مختلف بررسی شده است. البته ما افراد منتسب به امام را نیز همیشه افرادی خوب میبینیم و سعی در تحلیل و نقد آنها نداریم مسالهای که خود امام نیز به آن اعتقادی نداشت. البته انجام کار سفارشی نیز دست محقق را تا حدودی میبندد. منتها باید توجه کنیم هیچ شخصیتی نمیتواند از عرصه نقد و تحلیل مصون بماند و این مساله اصلا به صلاح نیست. هر چند باید واقعیت امروز وجه فرهنگی سیاسی کشور را درنظر بگیریم و باتوجه به اقتضائات توقع داشته باشیم.
رجایی ادامه داد: به نظرم به حجم این کتاب میتوانست با انجام مصاحبههای بیشتر افزوده شود شاید بهتر بود موسسه تنظیم و نشر آثار امام ناظر و محقق اثر دقت بیشتری در این خصوص میکردند. با این حال کتاب از منابع موجود به خوبی استفاده کرده است.
این پژوهشگر تاریخ انقلاب تاکید کرد: در کتاب کمتر از افراد نزدیک خانواده و احمدآقا مطلبی ذکر شده در حالی که افراد نزدیک حاج آقا مصطفی میتواند در شناخت جنبههای شخصیتی او کمک کند. با معرفیهای پراکنده به شخصیت واقعی نمیرسیم. اگر هم از ابتدا حاج آقا مصطفی را در کنار امام خمینی قرار دادیم که ناخودآگاه باعث میشود بزرگی امام اجازه ندهد مسائل اخلاقی و معنوی او به صورت جدی مطرح شود. در کتاب نیز تنها گریزی به تفسیرهای قرآنی حاج آقا مصطفی زده شده و میشد بیشتر به این موضوع پرداخت.
رجایی نیز در باره شهادت و مرگ مشکوک حاج آقا مصطفی یادآور شد: بنده با اتکا به نقاطی که همسر، افراد حاضر در واقعه و دکتر بیمارستان نجف عنوان کرده به شهادت رای میدهم در حالی که شاید قبلا این مساله برایم در هالهای از ابهام قرار داشت. یکی از دلایلی که من رای قاطع به شهادت حاج آقا مصطفی نمیدادم این بود که خود امام هیچ گاه تاکید خاصی روی این مساله نداشت که بعد متوجه شدم دلایلی برای این کار داشتند. متاسفانه ما در بحث پژوهش مخصوصا پژوهش تاریخی اسیر نقل و قولها میشویم و مشهورات را به راحتی قبول میکنیم در همین کتاب با اتکا به نقل و قولهای مشهور مواردی درباره دلایل تبعید امام به نجف آورده شده یا صحبت از ایرانی بودن بخش قابل توجهی از ساکنان کربلا میشود که چندان درست نیست. در ثانی وقتی در کتاب مطرح میشود درگذشت حاج آقا مصطفی نجف را سیاسی کرد این اشتباه است صرف برگزاری مراسم برای حاج آقا مصطفی در نجف نمیتوانیم بگوییم نجف سیاسی شد.
وی در پایان گفت: همچنین صحبتهایی به صورت نقل و قول از نهضت آزادی میشود یا نگاه امام به مجاهدین خلق که جای بحث دارد. شخصا کاری به گرایش سیاسی نهضت آزادی ندارم ولی این حزب از سالمترین نحلههای سیاسی ما از وجه مالی و ... هستند یا مثلا در جایی عنوان شده که امام مجاهدین خلق را فاسد خوانده در حالی که مخصوصا در آن سالها امام این گروه را تنها گروهی التقاطی میدانستند که فریب خورده و گمراه شدند. شک ندارم که شاه واقعا قصد از بین فیزیکی امام را هم د اشت و حتی افرادی را به اسم طلبه به او نزدیک کرده بود برای همین میگویم موضوع شهادت حاج آقا مصطفی و چرایی آن میتواند یک پژوهش جدی را وقف خود کند.