امام موسی صدر توجه به همزیستی و همگرایی را یکی از ابعادِ مقاومت تلقی می‌کرد

به گزارش ایلنا، متن یادداشت دکتر صلاح فحص، نمایندۀ جنبش أمل لبنان در ایران به شرح زیر است: 

اکنون ۴۴ سال از ربودنِ امام موسی صدر می‌گذرد. بسیار با این پرسش روبه‌رو می‌شوم که بعد از گذشت بیش از چهار دهه از فقدانِ امام صدر درعرصه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و علمی، آیا هنوز اندیشه و عمل او ارزش بیان و بررسی را دارد؟ آیا او حرفی دارد که هنوز طراوت و تازگی داشته باشد؟ پاسخ من به این سؤال در یک کلمه این است که: بلی. من گمان می‌کنم برخی از وجوه اندیشه و عمل امام صدر همچنان می‌تواند به ما کمک کند و ارزش بررسی و معرفی را دارد.

یکی از مسائلی که واجد ارزش بررسی و معرفی دارد، نگاه امام صدر به مقاومت است. مقاومت موضوعی نیست که به سادگی بتوان از آن گذشت. اگر چند دهه پیش مقاومت برای لبنان و،خصوصاً جنوب آن، به دلیلِ کیلومترها مرز با دشمنِ صهیونیستی امری ضروری بود، امروز دیگر هم‌مرزی با دشمن چندان مطرح نیست. راه‌های نفوذ دشمن دیگر فقط نظامی و آن هم مستقیماً از جانب خودش نیست. به بیان دیگر، امروز هم راه‌های فشار و حملۀ دمن فراتر از راهِ نظامی نیست و هم در بیشتر مواقع خودش مستقیماً وارد عرصۀ نظامی نمی‌شود و گروه‌های دیگر را هدایت می‌کند.

حملۀ دشمن از راه‌های غیرنظامی، خصوصاً اقتصادی، نشان می‌دهد که در مقابلِ آن باید مقاومت چندبعدی باشد. این دقیقاً همان چیزی است که پنج یا شش دهۀ پیش امام صدر متذکر شد. امام موسی صدر معتقد بود که مقاومت فقط بُعد نظامی ندارد و به ابعاد اقتصادی و فرهنگی مقاومت نیز توجه داشت. به یک معنا او نگاهی شامل‌نگر به مقاومت داشت و بر آن بود که باید همۀ این ابعاد را با هم دید.

به نظر می‌رسد امروز در عمل درستی نگاه امام صدر اثبات شده است. او تلاش فراوانی می‌کرد تا برای شیعیان شغل ایجاد کند و سطح اقتصاد آنان را ارتقا دهد؛ او به آموزش و پرورشِ کودکان و نوجوانان اهمیت می‌داد و حتی خود که مجتهد بود در دبیرستان‌های لبنان به تدریس پرداخت؛ او تلاش می‌کرد تا دانشِ عمومی و دینیِ عموم مردم را بالا ببرد؛ او بر عمران و آبادی تأکیدی همیشگی داشت. وقتی به این ابعاد نگاه بکنیم، به کلیدواژه‌ای مهم در ادبیاتِ امام صدر می‌رسیم و می‌توانیم درکی عمیق‌تر از آن داشته باشیم. این کلیدواژه «جامعۀ مقاوم» است.

امام صدر بر جامعۀ مقاوم تأکید می‌کرد و معتقد بود که در برابر دشمن باید جامعۀ مقاوم داشت. این تعبیر امام صدر نمودار همان چند بعدی و چند وجهی بودن مقاومت است. به بیان دیگر، فقط تقویتِ بعد نظامی برای ایستادگی در مقابل دشمن کافی نیست. شاید جالب توجه باشد که تأکید امام صدر بر علم هم در این زمینه اشاره‌ای بکنم. او در مراسم موفقیت علمی یکی از دانش‌آموزانِ شیعۀ لبنانی گفت که در جهان امروز قوی به ضعیف رحم نمی‌کند و برای اینکه در این جهان بتوانیم باقی بمانیم، راهی جز توجه به علم و پیشرفت علمی نداریم.

اما علاوه بر همۀ این‌ها، نکتۀ شایان توجه دیگری هم در رویکرد امام صدر به چشم می‌خورد. او توجه به همزیستی و همگرایی را هم یکی از ابعادِ مقاومت تلقی می‌کرد. لبنیان را همۀ گرایش‌های دینی و فرقه‌ای‌شان هم‌سرنوشت می‌دید و حتی نفس همین همزیستی را نفیِ دشمن صهیونیستی تلقی می‌کرد.

برخی گفته‌اند این رویکرد جنبۀ لبنانی دارد و علتِ آن وجودِ فرقه‌های متعدد مذهبی در این کشور است. اما من می‌خواهم بگویم این نکاه بسیار محدودنگر و کوته‌بینانه است. آیا امروز ایران و عراق و سوریه و لبنان و در مرحلۀ بعد عربستان و مصر و کویت و قطر و امارات و...هم‌سرنوشت نیستیم؟ بگذریم که می‌شود حتی نگاهی شامل‌تر داشت و غیرمسلمانان مظلوم را هم در این دایره دید. از این رو همگرایی و گفت‌وگو راه پیش‌روی ماست و البته، امام صدر می‌گفت راهی جز گفت‌وگو نیست.