در نشست مطالبه‌گری هسته ملی تخصصی معماری و شهرسازی اسلامی مطرح شد؛
معماری و شهرسازی نیاز به قرارگیری در ریل انقلاب دارد/ خدمات را به بساز بفروش‌ها نفروشیم تا حق‌الناس احیا شود/ مشکلات کشور نباید راه را بر هویت‌بخشی ببندند
«نقد معماری غربی و بایدها و نبایدهای معماری و شهرسازی اسلامی» سومین نشست مطالبه‌گری هسته ملی تخصصی معماری و شهرسازی بود که با حضور تعدادی از کارشناسان و مسئولان برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سومین نشست مطالبه‌گری هسته ملی تخصصی معماری و شهرسازی اسلامی با موضوع «نقد معماری غربی و بایدها و نبایدهای معماری و شهرسازی اسلامی» روز سه‌شنبه بیستم دی‌ماه برگزار شد.
نقره کار (قطب علمی معماری اسلامی)، هاشمی فشارکی (عضو شورای اعتلای معماری و شهر)، آرامی (عضو ستاد راهبری معماری و شهرسازی اسلامی حوزه‌های علمیه)، منان رییسی (عضو مرکز مطالعات معماری و شهرسازی اسلامی دانشگاه قم) و مومن راد (عضو مرکز معماری اسلامی) از جمله سخنرانان حاضر در این نشست بودند.
نقره‌کار (استاد دانشگاه و مدیر قطب علمی معماری اسلامی) در ابتدای نشست گفت: تعریفی که از رشته معماری و شهرسازی ارائه شده معمولا جهانی است و شامل دو مقوله که مهندسی سلاختمان و هنر ساختمان است.
او افزود: ما به مسئولانی که سمتی دارند یا افرادی که می‌خواهند مسئولیتی را بپذیرند؛ می‌گوییم بخش هنرش را نمی‌خواهیم و اگر به همین مقوله مهندسی ساختمانی پرداخته شود، کافی است.
معماری و شهرسازی رشته‌ای چند دانشی است
نقره‌کار گفت: مقوله ساختمان و شهرسازی رشته‌ای چند دانشی است. مورد مهم دیگر اینکه علمی وجود ندارد که در شهرسازی موثر نباشد. واقعا اگر کسی کلیاتی از مباحث هنر و مهندسی را نمی‌داند، نیاید مسئولیتی را بپذیرد و این مهم است. مشکل اصلی ما این است که تعداد مسئولان غیر متخصص ما بیش از مسئول متخصص است. این رشته یعنی معماری و شهرسازی اگر چند دانشی است انجام امور مختلف آن نمی‌تواند به عهده یک نفر باشد.
وی در ادامه توضیح داد: می‌بینیم که فلان پیمارکار هرچه شهرداری و بخش‌های دیگر را می‌خواهند انجام می‌دهد اما موارد تخصصی را در نظر نمی‌گیرد. اینکه هر هکتار زمین چقدر جمعیت دارد، مقوله و استانداردی جهانی است. تهران باید زیر استاندارد جمعیت بپذیرد به این دلیل که باد مطلوب قوی ندارد. در شمال هم رشته کوه‌های البرز داریم؛ یعنی با این حساب همه چیز بن‌بست است و در نهایت تمام آلودگی‌های اطراف، به تهران می‌آید.
طرح‌های تفضیلی باید بازنگری شوند
مدیر قطب علمی معماری اسلامی گفت: طی چند دهه گذشته هیچگاه طرح‌ها درست اجرا نشده‌اند و هر اتفاقی هم رخ داده، فرمایشی بوده است. به طور مثال تراکم‌ها فروخته شده‌اند و مسئولان هم همان روال قبل را اجرا می‌کنند. اما راه‌حل مشخص و ساده است؛ طرح‌های تفضیلی باید بازنگری شوند؛ آنهم نه توسط مشاورانی که تسلیم امر کارفرماها هستند. چنین کارهایی را باید مهندسان انجام دهند تا به این ترتیب به قسم علمی خود متعهد باشند.
او ادامه داد: از طرفی ما خدمات را به بساز بفروش‌ها می‌فروشیم حال آنکه حق الناس را باید احیا کرد. حق مردم را نباید به دیگران فروخت.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: ما انقلاب کردیم تا از محدودیت سرفصل‌ها بیرون آییم. اما دانشگاه‌های ما ترجمه یا تقلیدی هستند حتی در علوم اسلامی که مفاهیم عمیقی دارد، این مشکل وجود دارد و آنچه که باید اجرا نمی‌شود. ما اثبات کرده‌ایم معماری و شهرسازی در سه مرحله از برآیندهای انسانی وارد شده و مکاتب بشری نمی‌توانند این روند را مختل کند.
وی در ادامه بیان کرد: فلسفه، هنر، خیال اصیل و وهم مقولاتی هستند که باید به آن‌ها توجه کنیم. درباره سبک‌ها نیز بگوییم که اصول ده گانه‌ی موجود راه گشاست.
نقره‌کار ادامه داد: راه‌حل این است که همه دانش آموختگان توسط استادان ذیصلاح حوزه و دانشگاه که در مباحث هویت اسلامی کار عمیق تبینی کرده‌اند و تجربه تدریس دارند، مورد آموزش و تعلیم قرار گیرند. ما باید برای تمام فعالان حوزه شهرسازی کارگاه‌های هم‌اندیشی بگذاریم چراکه اغلبشان درس این رشته را نخوانده‌اند. خیلی از دانشگاه‌هایان هم با این مباحث آگاه نیستند.
توصیه‌های اسلام نیاز همه اعصار است
در ادامه نشست؛ فشارکی یاد بیست و دو شهید دانشجو و معمار را گرامی داشت و گفت: شهدای والامقامی داشتیم که خونشان را تقدیم کردند و اگر بودند حال اوضاع بهتری داشتیم و آن‌ها می‌توانستند منشا خیر بودند.
او افزود: ما می‌گوییم اسلام دینی کامل است. در آیات و روایت نسبت به موارد زندگی انسان توصیه‌های داریم که نیاز همه اعصار هستند؛ یکی از حوزه‌ها معماری است که مردم آن را بر اساس مبانی دینی تغییر داده‌اند؛ اما از دوره قاجار به بعد، یعنی از حدود صد سال پیش آموزش بر اساس مطالبات فرهنگ و متون سبک‌های اروپایی بوده است. همین باعث شد موجی مخرب داشته باشیم.
فشارکی گفت: از پیش از انقلاب اسلامی تخریب واحدهای مسکونی شهرها و روستاها را داشته‌ایم. گرچه پس از انقلاب شاهد تحول در حوزه معماری بودیم اما تغییر در سیاست‌گذاری‌های کلان بوده و متاسفانه در حوزه عمل و اجرا توسط نهادهای دولتی و حوزه آموزش تحول لازم صورت نگرفته است. یکی از مطالبت ما همین تغییرهاست.
وزیر میراث فرهنگی همه مشکلات را به گردن بعد از انقلاب انداخت
او اذعان داشت: ما همواره با هجمه‌هایی در حوزه‌های اجرا مواجهیم. اوج تاسف این است که وزیر گردشگری مسئول سازمان صدا و سیما بوده است. ایشان قصوری داشته و حوزه را مورد نقد قرار داده و همه مشکلات را به گردن بعد از انقلاب انداخته است. ما با چنین بی‌توجهی‌هایی از سوی مسئولان مواجهیم. اگر ما متوقف باشیم همانطور که می‌دانید مسئولان قصوردار هجمه‌ها را شروع می‌کنند و آن را ادامه خواهند داد.
او گفت: ما در دوران گذشته تحولی جدی نداشته‌ایم. گام اول انقلاب شاهد اتفاقات خوبی بوده‌ایم و رهبر عزیز هم در بیانیه گام دوم از افتخارات گفته‌اند. اما قصور در نهادها دولتی وجود دارد. دوره سعی و خطا گذشته و دوره کم بودن کیفیت سپرسی شده است.
رهبر انقلاب بر زندگی اسلامی تاکید دارند
او بیان کرد: در بند هفتم بیانیه دوم رهبر انقلاب بر زندگی اسلامی تاکید شده است که معماری و شهرداری بخشی از آن است. ایشان گفته‌اند با سبک زندگی غربی مبارزه کنیم. ایشان گفته‌اند مبارزه و این یعنی تاکیدشان اهمیت دارد و باید به آن عمل کنیم. ما مکلف به مبارزه‌ایم.
فشارکی گفت: یکی از اهداف این نشست همین موارد است. بنابراین ما به داعیه‌داران انقلاب اسلامی نسبت به تغییر رویه‌های موجود هشدار می‌دهیم. این افراد انشالله باید شناسایی شوند تا رویه غلط گذشت ادامه پیدا نکند. اگر اصلاح امور نباشد مجبوریم برای جلوگیری از این جریان ناخلف راه‌حل‌های دیگری بیابیم که به این واسطه مقولات حقوقی خواهند شد و امیدوارم به این نقطه نرسیم. مشکلات کشور نباید راه را بر هویت بخشی ببندند.
طرح جهش مسکن چهارده میلیون نفر را پوشش می‌دهد
پس از فشارکی، آرامی (عضو ستاد راهبری حوزه علمیه) گفت: درباره ماده بیست طرح جهش مسکن می‌خواهم بگویم. این طرح چهارده میلیون جمعیت را دربرمی‌گیرد. اساس نگاه ما برای این مسکن سرپناه تلقی کردن آن است و دغدغه رشد هم داریم. صیانت از زندگی اسلامی باید توسط وزارت شهرسازی صیانت شود و این تکلیف شده است.
او بیان کرد: صیانت امری کلی است اما باید اجزای آن را بشناسیم. برای اولین بار در جمهموری قرار است بین حوزه علمیه و وزارت راه تعاملاتی صورت گیرد. این کار انجام شده و یک سند حدود پنجاه صفحه‌ای آماده شد که بخش‌های مختلفی داشت. این طرح به وزارت راه عرضه شد و طی رفت و آمدها قدری اصلاح شد. الان توقع این است که دستورالعملی که سرنوشت عده زیادی را رقم می‌زند، به زودی صادر شود. قرارهایی نوشته شده اما بدون دستورالعمل! لذا خواهش داریم این دستورالعمل‌ها به سرعت ابلاغ شود.
در ضرورت‌ها باید الویت‌ها را در نظر گرفت
در ادامه نشست، مهدی‌کیا (مدیر گروه آزمایش و شهرسازی دانشگاه امام حسین "ع") گفت: وقتی از ضرورت‌ها می‌گوییم باید الویت‌ها را هم در نظر بگیریم. اگر تمدن را در نظر بگیریم نمود بارز و با اهمیتش معماری است. این مقوله از مناظر مختلف قابل بررسی است و در این مبحث باید از فرهنگ اسلامی استفاده کنیم. پرداختن به حاشیه‌های این حوزه جزو اولویت‌های ماست. مبحث معماری اسلامی مخالفانی هم دارد که باید به این موضوع هم پرداخته شود. روی بحث چیستی و چرایی موضوع کار شده، اما در مقوله چگونگی خروجی کمتری داشته‌ایم. این چگونگی در معماری اسلامی مهم است و امیدوارم به این موضوع توجه داشته باشیم.
در ادامه مومنی (مدیرعامل آستان قدس) هم گفت: یکی از دغدغه‌های اصلی این است که در دوره انقلاب اسلامی چه کرده‌ایم و مسئولان برای انجام وظایف چه اقداماتی کرده‌اند. با شروع انقلاب اسلامی فلسفه و حکمت زندگی مردم باید مورد اهمیت قرار می‌گرفت. یکی از بخش‌های مهم آستان قدس و حرم امام هشتم (ع) احیای بافت آن بود. در ابتدای انقلاب حرم رضوی از بافت شهر جدا بود و یک لکه‌ای منفصل شهری حساب می‌شد و آستان قدس به این نکته توجه کرد.
او افزود: این مجموعه میراثی باید حفظ می‌شد و مفهوم زیارت باید حفظ می‌شد. در ادامه صحن‌ها احداث شد. بعد محورهای آموزشی غربی بود و آستان قدس مشاورانی مورد اعتماد را جذب کرد تا محورهای مذهبی و دینی دچار منافات نشود. در ادامه بنیادهای پژوهش رضوی و دانشگاه رضوی و صحن‌ها با فلسفه ایرانی اسلامی و توجه به سیر تاریخی ایجاد شد.
بافت اطراف حرم امام رضا (ع) هنوز به‌هم ریخته است
او ادامه داد: اما در کنار توجه به این مفاهیم در آستان قدس، مسئولان شهر مشهد توجهات لازم را نکردند و حال می‌بینید بافت اطراف حرم دچار به هم ریختگی است طوری که متاسفانه دوباره شاهد دور شدن حرم امام رضا (ع) از بافت شهری هستیم. درحالی که معماری فضای زندگی است و باید به این موضوع توجه داشته باشیم.
نقره‌کار نیز درباره معماری این حرم شریف گفت: قضیه زیارتگاه با حرم ائمه(ع) تفاوت دارد و این جهت گیری در ساخت باید مشخص شود.
در بخش دیگری از نشست، منان رئیسی (رئیس مرکز مطالعات معماری و شهرسازی اسلامی دانشگاه قم) نیز مواردی را مطرح کرد. وی گفت: معماری شهرسازی به فرهنگ و شرایط جامعه بستگی دارد؛ هم عقل این را می‌گوید و هم آمیزه‌های دینی آن را تایید می‌کنند اگر شهرمان و مبانی تمدنی را رعایت کنیم اتفاقات بهتری می‌افتد. اما هر چیزی وقت و زمانی دارد و اگر از دست برود واکنش دادن آن اثرگذاری لازم را نخواهد داشت.
جریان شهرسازی و معماری پس از انقلاب راضی‌کننده نیست
رئیس مرکز مطالعات معماری و شهرسازی اسلامی دانشگاه قم گفت: آنچه پس از انقلاب می‌بینیم راضی کننده نیست هرچند افرادی را داشته‌ایم که دغدغه داشته‌اند اما واقعیت این است که انقلاب اسلامی هنوز در سیاست‌های کلان کشور وارد عمل نشده است. هرچه هست تداوم دهه‌های قبل است که پس از دوره مدرنیسیم رخ داده است. آنچه می‌بینیم مظروفی برای زندگی اسلامی و دینی نیست و بارها حضرت آقا گفته‌اند بافت شهری باید مظروف اسلامی را در خود جای دهد که متاسفانه اینطور نیست.
او گفت: اگر دیر بجنبیم باید هزینه بدهیم و قضیه همان قضیه توابین است که حضرت آقا طی حضور روز گذشته‌شان در قم مطرح کردند. همین الان ببینید دوستان چقدر در ترافیک بوده‌اند تا به برنامه برسند این موارد اشکال است. مسئولان اگر شعار اسلامی می‌دهند به اسلام برگردند و در مطالبات جدی باشند. در صورت انجام تغییرات و تحولات اگر امسال در زمستان یک ماه تعطیلی داشته‌ایم این اتفاق سال آینده به دوماه افزایش می‌یابد. خواهشم این است در حوزه معماری و شهرسازی مسئولان حرف عزیزان متخصص را بشنوند.
رییسی افزود: مسئله تهران ملی است و باید به این قضیه توجه نشان دهیم. شورای شهرسازی باید اراضی را آزاد کند و باید تسهیلاتی باشد تا در تهران متمرکز نشویم.
قوانین و مقررات حوزه شهرسازی باید بازنگری شوند
در ادامه نیز سیدرضا علوی (معاون حقوقی ریاست جمهوری) گفت: تمام ضوابط و مقررات موجود ما در طول تاریخ تغییر نشات گرفته از سبک‌های معماری و شهرسازی است. اگر می‌خوایم تغییر ایجاد کنیم باید شناخت کامل پیدا کنیم. ما باید تمام قوانین و مقررات موجود را مورد بازبینی قرار دهیم. همه این موارد در مرحله مطالعات خودش را نشان می‌دهد. ما می‌گوییم چرا فلان وزیر به حرف ما گوش نکرد. راه این است که مقررات شهرسازی موجود را مورد توجه قرار دهیم.
وی ادامه داد: باید تحت عنوان معماری اسلامی کاری انجام دهیم تا به ایراد حاصله برسیم. این ورود کردن‌ها قواعدی دارد و باید ضوابطی را داشته باشیم تا از مجرای درست وارد شویم. اینکه با نارنجک همه را منفجر کنیم و دوباره بسازیم درست نیست.
علوی تاکید کرد: در قضیه مسکن نباید تصدی‌گری باشد.
در ادامه پس از صحبت‌های برخی دیگر از میهمانان نشست، دیگر حاضران در این رویداد به بحث و تبادل نظر با یکدیگر پرداختند.
