باید جسارت ایجاد روابط متوازن با همه قطب‌های اقتصادی دنیا را داشته باشیم

مرتضی مکی تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در مورد ارزیابی خود از دستاوردها و چالش‌های حوزه سیاست خارجی در سال گذشته و سال جاری گفت: برای اینکه بدانیم مهمترین دستاوردهای جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۲ چه بوده باید ببینیم مهمترین چالش‌هایمان چه بود و در این عرصه چه اقداماتی برای حل این چالش‌ها صورت گرفت. متأسفانه در سال ۱۴۰۲ اقدام اساسی در حل و فصل کامل مهم‌ترین‌ چالش‌های کشور انجام نشد و ادامه این چالش‌ها به سال ۱۴۰۳ کشیده شده است. انتظار می‌رفت در سال ۱۴۰۲ شاهد رایزنی جدی‌تری درخصوص احیای برجام و بحث تحریم‌ها به عنوان مهم‌ترین معضل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باشیم که این کار انجام نشد. 

وی افزود: اما بحران‌هایی که در سطح منطقه و جهان صورت گرفت، تهدیدهایی که از این جهت متوجه جمهوری اسلامی ایران شد، باعث شد تا جمهوری اسلامی همچنان با چالش‌های سیاسی و امنیتی جدی در سطح منطقه و جهان مواجه شود. ادامه اتهاماتی که دولت‌های غربی نسبت به همکاری‌های نظامی ایران و روسیه در جنگ اوکراین داشتند و تحولات جنگ غزه در سال ۱۴۰۲ باعث شد حاشیه‌های زیادی برای جمهوری اسلامی ایران درخصوص این بحران‌ها شکل بگیرد و همچنان پرونده جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه و جهان یک پرونده امنیتی باشد تا با تشدید تحریم‌ها همچنان شاهد عمیق‌تر شدن فشارهای اقتصادی در سطح جامعه باشیم.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی تصریح کرد: درخصوص تحولات غزه شاید گفته شود که جمهوری اسلامی توانست مسأله فلسطین را به صدر مسائل منطقه و جهان برگرداند و مانع جدی برای عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل ایجاد کند. ضربه‌ای که حماس به رژیم‌صهیونیستی در جریان طوفان الاقصی وارد کرد، ضربه کم‌نظیری بود و رژیم‌صهیونیستی در سال‌های گذشته قبل از آن نیز چنین ضربه‌ای متحمل نشده بود اما واکنش‌های شدید و بسیار جنایتکارانه اسرائیل در غزه  باعث شد بسیاری از دستاوردهایی که تصور می‌شد از طوفان‌الاقصی به دست آمده آنچنان به آن اهداف عالی که دنبال می‌شد نرسد و مسأله فلسطین به یک مسأله پیچیده و درعین‌حال مهم‌تر از سال‌های گذشته تبدیل شده است. جمهوری اسلامی به عنوان راس محور مقاومت نیز با فشارهای زیادی از سوی دولت‌های غربی و آمریکا مواجه است و عملا نمی‌خواهند بگذارند محور مقاومت بخواهد از تحولات غزه  بهره‌برداری خودشان را در سطح منطقه و جهان ببرند.

مکی در پاسخ به این سوال که برای بهبود روابط سیاسی با کشورهای غرب آسیا از جمله عربستان سعودی و امارات برای داشتن برنامه جامع اقتصادی چه راهکارهایی وجود دارد، گفت:‌ واقعیت این است که اگر ما در سطح منطقه بخواهیم امنیت‌زدایی در روابط‌مان با کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس انجام دهیم و روابط‌مان را به سطح عادی برگردانیم، لازمه‌ آن بازنگری در سیاست‌های کلان حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی است و تا بازنگری کلانی صورت نگیرد، حتی اگر توافق‌های دوجانبه‌ای هم صورت بگیرد، نباید انتظار دستاورد خاصی از این توافقات داشت. نمونه آن توافقنامه امنیتی و سیاسی میان ایران و عربستان است، که در سال ۱۴۰۱ امضا شد. اما در پی تحولاتی که در سطح جهان و منطقه رخ داد آن انتظاری که از توافقنامه‌ امنیتی و سیاسی دو کشور داشتیم، محقق نشد. ما شاهد تعلیق در اجرای توافقنامه ایران و عربستان هستیم و موضوع روابط ایران از سطح بازگشایی سفارتخانه دو کشور بالاتر نرفته و حتی نتوانسته موضوع اعزام حجاج برای حج عمره را نیز تحقق ببخشد.

وی افزود:‌ این حداقل چیزی بود که می‌توانست در توافقنامه عربستان به دست بیاید. این نشان می‌دهد که تا موانع و چالش‌های جدی در عرصه سیاست خارجی خود را حل نکنیم، اگر توافقنامه امنیتی و جنجال‌هایی میان ایران و همسایگانش رخ دهد، اهداف مدنظر توافقنامه‌ها دست‌یافتنی نخواهند شد و بخش عمده‌ای از این موضوع به رفع تحریم‌ها، احیای برجام و نوع نگاهی که ایران به قطب‌های اقتصادی و سیاسی و نظامی جهان دارد، برمی‌گردد. ما تا زمانی که به یک رابطه متوازن با قطب‌های اقتصادی و سیاسی – نظامی جهان دست پیدا نکنیم، قطعا نمی‌توانیم حداقل آنچنان که می‌خواهیم در سطح منطقه به یک امنیت‌زدایی در روابط‌مان با کشورهای منطقه برسیم. رابطه با چین و روسیه زمانی می‌تواند دستاوردی برای ایران داشته باشد که بتوانیم به همان اندازه روابط‌مان را با آمریکا و اروپا نیز عادی‌سازی کنیم و این نیازمند جسارت در عرصه سیاست خارجی برای ایجاد روابط متوازن با همه قطب‌های اقتصادی دنیا است.