فعالیت‌های معاونت زنان و خانواده با هدف توان‌افزایی مشتاقان خدمت به مردم

به گزارش خبرنگار ایلنا، هشتمین دوره‌‌ از کارگاه تشکل‌های اجتماعی زنان و خانواده از ۹ بهمن ماه به همت معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده آغاز شده است و تا ۱۲ بهمن با هدف هم‌افزائی سازمان‌های غیر‌دولتی، ارتقای مشارکت‌ تشکل‌ها با یکدیگر، تقویت ارتباط نتیجه‌بخش‌تر دولت و تشکل‌های غیردولتی‌ها ادامه دارد.

در فعالیت‌‌ تشکل های غیردولتی ممکن است، نقاط ضعفی وجود داشته باشد که بر کیفیت عملکرد یا ثمربخشی تلاش‌های آن‌ها تاثیر منفی بگذارد. از جمله رصد مشکلات جامعه مخاطب در جغرافیای فعالیت یا عدم آگاهی از فعالیت‌های یکدیگر که منجر به موازی‌کاری و هدررفت منابع می‌شود. کسب منابع مالی برای تشکل‌ها دشوار است، اگرچه کشور ما، فرهنگ همیاری را در خود نهادینه دارد، اما کسب اعتماد و ارتباط با منابع مالی، خیرین یا شرکت‌ها از مشکلاتی است که کم‌ و بیش این تشکل ها با آن دست به گریبان هستند.

معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده بر این باور است که ارتباط تشکل‌های فعال حوزه زنان با یکدیگر و متعاقب آن، به اشتراک گذاشتن تجربیات و حوزه عملکرد آن‌ها با یکدیگر، می‌تواند هر سه این مشکلات را مرتفع کند. مضافا آموزش کنشِ حرفه‌ای و رفتار قاعده‌مند، کارآمدی تشکل‌‌ها را افزایش می‌دهد. این نکات، اهمیت خود را از آن جهت توجیه می‌کنند که فعالیت‌های مدنی و دلسوزانه اعضای تشکل‌ها، با ناکارآمدی و برآورده نشدن انتظاراتشان، ممکن است به یاس و فروپاشی آن‌ها منجر می‌شود. زیرا تکیه بر سرمایه‌ اجتماعی تشکل‌های فعال غیردولتی برای دولت دوازدهم و برای تمام جوامعی که آرمانِ اجتماع مترقی را دنبال می‌کنند،  مهم است. در این نقطه‌نظر، ترقی جامعه، معنای دلسوزی و همدلی اعضای جامعه با یکدیگر را دارد. تشکل‌ها بسیج‌های مردمی هستند تا به شکلی هدفمند، اتکای شهروندان به شهروندان را قابل اعتماد کنند. این نه تنها بار سنگینی را از شانه دولت‌ و دولت‌های آینده بر می‌دارد، بلکه موجب می‌شود، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی که دولت‌‌ها باید برای رصد آن‌ها سرمایه‌های کلان صرف کنند، در بطن جامعه مدیریت و مرتفع شود.

در این راستا معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده، اقدام به برپائی سلسله کارگاه‌هایی بخصوص در مناطق محروم کرده تا بنیه‌ تاثیرگذاری و استقلال تشکل‌های مردم نهاد تقویت شود. هم اکنون در بهمن سال ۱۳۹۸ این کارگاه‌ها هشتمین دوره خود را سپری می‌کنند.

نسا ‌نویری، مدیرکل هماهنگی دستگاهها و سازمان های مردم نهاد معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده در توضیح سابقه برگزاری دوره‌های آموزشی– تخصصی تشکل‌های اجتماعی زنان و خانواده می‌گوید: از دولت یازدهم، نشست‌هایی برای توان‌افزائی تشکل‌های غیردولتی برگزار شد. از آبان سال ۹۷ نیز براساس ابلاغیه دولت و تاکید بر اهمیت حمایت از تشکل‌ها، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تخصصی پیگیری شد و پس از هفت دوره برگزاری کارگاه‌های آموزشی منطقه‌ای، اینک در حال برگزاری هشتمین دوره آموزشی تشکل‌های اجتماعی هستیم.

توانائی تشکل‌ها در تدوین ‌برنامه و پروپزال بر مبنای رصد صحیح آسیب‌ها در منطقه و تامین منابع از نکات مهم و توانمندی آن‌ها مستلزم آموزش مناسب است.

وی می‌گوید: نشستی که هم‌اکنون در حال برگزاری است، هشتمین دوره با حضور نمایندگان تشکل‌های اجتماعی از ۷ استان البرز، قزوین، گیلان، مازندران، سمنان، قم و استان مرکزی است. مشاهده کردیم که بسیاری از تشکل‌ها با اتکا به توانمندی‌های خود، جزیره‌ای کار می‌کنند و به دلایل مختلف مانند محدودیت پرسنل، امکانات یا فضای کار، موفقیتی را که از فعالیت‌های خود انتظار دارند، به دست نمی آورند. در حالی که اگر تعامل با یکدیگر را بیاموزند و بدانند می‌توانند به توانمندی‌های یکدیگر تکیه کنند، قدرتمند‌تر عمل خواهند کرد. اگر تشکل‌هایی که فعالیت‌ مشابه دارند، منابع انسانی خود را تجمیع کنند و گروه‌های آنان با رویکردی واحد بر بخشی از پروژه متمرکز شوند، نتایج چشم‌گیری حاصل می‌شود. این را با وضعیتی مقایسه کنید که چند تشکل با اهداف همسو اقداماتی موازی را در یک منطقه داشته باشند. جز اینکه وفاق کمتری خواهند داشت، حتی شاید مخل فعالیت‌های یکدیگر شوند.

معاونت امور زنان و خانواده در دولت یازدهم و دوازدهم توانسته به اجرای کارگروه‌های آموزشی و تخصصی برای  تشکل‌های اجتماعی زنان اقدام کند. بسیاری از گروه‌ها که بر توانمندسازی آن‌ها اهتمام شده است، تشکل‌هایی با جامعه هدف زنان، مصائب و آسیب‌های آنان، حامیان حقوق بانوان و تشکل‌هایی که ویژه خدمات آن‌ها معطوف به خانواده است، هستند. اما این‌ها تمام تشکل‌هایی نیستند که معاونت امور زنان در طرح آموزش تشکل‌های زنان مورد توجه قرار داده است. بلکه تمام گروه‌‌هایی که به وسیله بانوان تاسیس یا اداره می‌شوند و فعالیتشان معطوف به معضلات اجتماعی، محیط زیستی و بسیاری از این موضوعات است، در این کارگرو‌ها نماینده دارند.

این معاونت به منظور نتیجه‌بخش بودن تمهیدات خود، تسهیل‌‌گران اجتماعی را برای آموزگاری گزینش کرده است. تسهیل‌گرانی که با مطالعات دانش‌محور و تجمیع تجربیات تشکل‌ها در سیر تشکل‌های اجتماعی، به هدایت تشکل‌ها و تشکیل ارتباط میان آن‌ها اقدام می‌کنند.

کاری که ما تسهیل‌گران انجام می‌دهیم، سعی در کشف تجربیات و ایجاد میل مشارکت است. البته این در کنار آموزش مهارت‌های جامعی است که تشکل‌ها نیازمند آن هستند. ما در این کارگروه‌‌ها سخنران متکلم‌الوحده نیستیم یا هویت استاد نداریم. بلکه تسهیل‌گرانی د‌ر جهت چرخش ِچرخ مشارکت تشکل‌ها و تجمیع تجربیات آن‌ها به عنوان یک گنجینه‌ایم.

یاسمن دادور از تسهیل‌گرانی است که در دومین روز کارگاه سعی در تحقق اهداف معاونت زنان در تشکل‌های استان مرکزی دارد. 

دادور فعالیت خود در کارگروه نمایندگان زنان استان مرکزی را اینگونه تشریح می‌‌کند: نمایندگان متعددی در این کارگاه‌ وجود دارند که تجربیات آن‌ها بسیار ارزنده است. این تجربه‌ها در خط مقدم کار با جامعه هدف آن‌ها به دست آمده است. اما کاری که ما در این کارگاه انجام می‌دهیم چه است؟ تلاش برای آن‌که آن‌ها بتوانند نهایت استفاده را از تجربیات فراوان خود بکنند. مهم‌ترین مقوله تدوین فرایند عملکرد در جهت حصول به نتیجه مورد انتظار است؛ آن چه در ادبیات آکادمیک آن را پروپزال می‌شناسیم.

این کار یاور فعالان اجتماعی است تا بتوانند طرح‌های کم‌اشتباه ارائه دهند. تشکل‌های مردم‌نهاد، برآمده از حساسیت افراد به مشکلات همنوعان یا مصائب مشترک است. همگام با این درک عمیق از مصائب اجتماعی، دانش کابردی که بتواند توان برنامه‌ریزی به آن‌ها بدهد اهمیت دارد. درک مشکل ارزنده است اما فعالیت موثر برای حل و فصل آن نیاز به آگاهی متفاوتی دارد. اگرچه این توان مقابله در کوشش مستمر تشکل‌ها کسب می‌شود، اما فرایندی که ما پی‌گرفته‌ایم این مسیر صعب را سهل می‌کند. به عبارتی این وجه‌تسمیه تسهیل‌گری است. فرایند تسهیل‌گری آموزش ِمشارکتی است. کاری که ما تسهیل‌گران انجام می‌دهیم، سعی در کشف تجربیات و ایجاد میل مشارکت میان آن‌هاست. البته این در کنار آموزش مهارت‌های جامعی است که تشکل‌ها نیازمند آن هستند.

ما در این کارگروه‌‌ها سخنران متکلم‌الوحده نیستیم یا هویت استاد نداریم. بلکه تسهیل‌گرانی در جهت چرخش ِچرخ مشارکت تشکل‌ها و تجمیع تجربیات آن‌ها به عنوان یک گنجینه‌ایم. تمام نمایندگانی که حضور دارند مشکلات را با عمق بیشتری درک کرده‌اند، تنها نیاز به یک چارچوب برای تدوین همکاری و تجربیات خود دارند.

یک تشکل نیاز دارد تا تدوین یک پروژه صحیح را انجام دهد. تدوین صحیح هر پروژه، امکان پیش‌بینی نتیجه آن پروژه، امکان توجیه آن برای کسب منابع و امکان تشریح آن برای دیگر تشکل‌ها و شکل‌گرفتن همکاری مثمربه ثمر را ممکن می‌کند.

مشکل تشکل‌های ما ناتوانی در بیان پروژه‌هایشان است؛ یعنی تشکل نمی‌تواند کل فرایند اجرای پروژه را تدوین و اهمیت اقداماتش را برای دیگران تشریح کند. 

اگر مشکل را در یک تعریف کلی جای دهیم، تشکل نمی‌توانست درک کند پروژه چیست و چه فرایندی را باید سپری کند. بنابراین تمام تلاش ما رفع چالش‌های مسیر اجرائی با آموزش روش تدوین چارچوب به تشکل‌هاست. دقت کنید که ما طراحی چارچوب را تفهیم می‌کنیم، نه آنکه طراحی واحدی را به تشکل‌ها دیکته کنیم. این اقدامات می‌تواند توان اجرائی تشکل‌های اجتماعی را ارتقا دهد.

بی‌تردید قشر دغدغه‌مندی که داوطلبانه، زمان خود را به رفع معضلات محیط خود تخصیص می‌دهد، از سرمایه‌های اجتماعی و شایستگان هر سرزمین است. موفقیت در مدیریت تشکل‌های گوناگون مرهون شناخت یکدیگر و شناخت پتانسیل‌ همدیگر است. محمدکاظم متولی از تسهیل‌گرانی که با معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری همکاری می‌کند، از تجربه‌‌های عینی شراکت تشکل‌ها و موفقیت حاصله از ‌آن می‌گوید.

متولی بیان می‌کند که پروژه ‌خانه خورشید مثال ملموسی بود. پروژه‌ای که توسط جمعیتی از نمایندگان تشکل‌ها نوشته شد. آن‌ها تشکل‌های مختلفی بودند که بر محور آسیب‌های اجتماعی زنان فعالیت می‌کردند. پروژه آن‌ها مربوط به مادران مبتلا به اعتیاد، ایجاد اشتغال پایدار برای آن‌ها و بازگرداندنشان به جامعه بود؛ طرحی منسجم که با مشارکت تشکل‌های مختلف به هدف مورد نظر و موفقیتی مثال‌زدنی رسید. این گونه پیروزی‌ها را در تمام نشست‌های منطقه‌ای شاهد بودیم.

متولی می افزاید: یکی دیگر از پروژه‌ها توسط ۵ سازمان غیر‌دولتی در استان فارس رقم خورد. ۵ تشکلی که داشته‌های خود را به اشتراک گذاشتند و برای حمایت از آسیب‌دیدگان چند شهر مجاور خود، کوچکترین اعتباری از هیچ نهاد دولتی درخواست نکردند. این پروژه مشترک موفقیتی مثال‌زدنی داشت که سبب شد در حافظه بنده بماند.

برای آن که عمق ثمربخشی این رویکرد بیشتر دیده شود، تجربه تشکل‌هایی که در این کارگروه‌‌ شرکت کرده‌اند حائز اهمیت است. باید دید که دستاورد‌های تشکل‌ها از شرکت در این نشست‌ها چه بوده است. همچنین باید توجه کنیم که وفاق آن‌ها در حصول به اهدافشان تا چه حد به سبب شرکت در اینگونه کارگروه‌‌هایی بوده که معاونت امور زنان و خانواده آن را تدبیر کرده است. آیا همانگونه که مسئولان و تسهیل‌گران می‌گویند، انتظارات تشکل‌ها برآورده شده است؟ آیا مشارکت بین تشکل‌ها، تدوین پروپوزال استوار بر مبنای مشکلات موضوع هدف آن‌ها، توانی است که در این نشست‌ها کسب کرده‌اند؟

ما توانستیم در این خصوص با تهمینه شمشادی که نماینده یکی از تشکل‌های حامی محیط زیست گیلان  است، صحبت کنیم.  در زمانی که ما با شمشادی گفتگو می‌کنیم، او مشغول تدوین یک پروپوزال برای مشکلات اجتماعی گیلان، با همکاری نمایندگان دیگر تشکل‌های محیط زیست  استان است. هم‌گروه‌هایش او را به عنوان نماینده خود به ما معرفی کردند. شمشادی شرکت خود درکارگروه‌‌های مشابه که معاونت امور زنان ترتیب داده بود، همچنین امتیازاتی که برای آن‌ها حاصل شده است، شرح داد و گفت: فعالیت یکپارچه تشکل‌های همگون ما در استان گیلان، موجب ورود استاندار به مقوله دفاع از تالاب‌ها و موضوعات آبخیرداری شده است. گستره فعالیت ما و تشکل‌هایی که هم‌اکنون مشغول تدوین پروپوزال هستیم، شامل زنانی می‌شود که قصد حفاطت از محیط زیست گیلان را دارند.

به طور کلی چنین نشست‌ها یا گرد‌همایی‌هایی مفید بوده است. هم اکنون ما یک کارگروه محیط زیست تشکیل داده‌ایم. مجموعه‌ای که متشکل از نماینده تشکل‌ها، نماینده دانشکده و سازمان‌های مرتبط استان گیلان است. پس از تشکیل آن کارگروه پروژه‌هایی را تدوین کردیم و توانستیم برای آن‌ها حمایتی موثر بدست آوریم.

باید اذعان کرد، اینکه تشکل‌های منفرد یک استان جمع شوند و اعتباری به دست آورند که با سازمان‌های دولتی و استانداری تشکیل کارگروه دائمی دهد، مرهون فعالیت‌هایی است که در این نشست می‌بینیم.

مسلما تشکل‌های منفرد که هر کدام فعالیت‌های کوچکی را انجام می‌دهند و جمعیت محدودی را دارا هستند، با هویتی که یک گروه از تشکل‌ها دارد متفاوت است. چه از لحاظ تامین منابع و چه از این لحاظ این که بتوانند خواسته‌های خود را رساتر بیان کنیم و به هدفشان برسند.

و اما آخرین پرسش در تهیه این گزارش این است که تلاش معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده تا چه زمانی استمرار خواهد داشت؟ آیا می‌توان امیدوار بود که حمایت از تشکل‌های مردم نهاد تداوم داشته باشد؟

اگر بودجه معاونت این امکان را به ما بدهد، برای باقی تشکل‌ها نیز کارگاه حضوری تشکیل می‌دهیم.

در این خصوص، زهرا جواهریان معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی معاونت اینگونه پاسخ می‌دهد: تاکنون ۱۳۰۰ تشکل از ۲۷۰۰ تشکل غیردولتی زنان، خانواده و کودکان را آموزش داده‌ایم. یعنی یک نفر از آن‌ تشکل‌ها به نمایندگی در دوره‌های ما حضور داشته‌اند. معاونت زنان برای پوشش باقی تشکل‌ها برنامه‌ریزی می‌کند و سعی ما برای سال آتی برگزاری این کارگاه‌ها به صورت مجازی است. اگر بودجه معاونت این امکان را به ما بدهد، برای باقی تشکل‌ها نیز کارگاه حضوری تشکیل می‌دهیم. همچنین در نظر داریم سامانه‌ای تشکیل دهیم تا امکان پیگیری شرکت‌کنندگان و اعضای تشکل‌های مختلف، برای خودشان و برای ما وجود داشته باشد.