ضرورت تفکیک بین دین و عملکرد مسئولان/عرصه تعاملی جدید، مخاطب را به یک انسان مستقل تعاملی تبدیل کرده است

به گزارش ایلنا، سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در دیدار با آیت الله حسینی بوشهری رئیس جدید جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ضمن آرزوی رحمت واسعه الهی برای مرحوم آیت الله یزدی رئیس فقید جامعه مدرسین گفت: وظیفه خود می‌دانستیم که مسئولیت جدید را به محضر شما تبریک بگوییم چرا که این جایگاه به درستی برعهده شما قرار گرفت. جامعه مدرسین محصول فرآیند انقلاب است. با انقلاب و امام متولد شده و با تاریخچه انقلاب شکل گرفته است و در این ۶۰ سال در امتحانات مختلف و گذرگاه‌های سخت با عزت و آبرومند جلو رفته است. 

عاملی گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی مستظهر به کارهای پژوهشی و مطالعاتی دقیقی که در حوزه دین‌شناسی است، دین برای سعادت و هدایت جامعه و حکمرانی و دین برای پیشرفت پایدار و متعالی که هر یک ما به ازایی دارد، متمرکز است

وی با اشاره به بازدید از مدرسه انوار طاها بیان داشت: بسیار خوشحال شدم که چنین همت و درایت و تدبیری برای تربیت کیفی نیروها وجود دارد. اینکه از بین این تعداد زیاد متقاضی، پنج نفر برای تربیت و آموزش باکیفیت در یک دوره بیست‌ساله برگزیده می‌شوند، نشان می‌دهد که فکر جامعی پشت کار بوده است. 

عاملی گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی مستظهر به کارهای پژوهشی و مطالعاتی دقیقی که در حوزه دین‌شناسی است، دین برای سعادت و هدایت جامعه و حکمرانی و دین برای پیشرفت پایدار و متعالی که هر یک ما به ازایی دارد، متمرکز است. رهبر حکیم انقلاب اسلامی به درستی از واژگانی که ریشه در نگاه سکولار و لیبرال دارد، مانند واژه «توسعه» استفاده نمی‌کنند و به جای آن واژه «پیشرفت» را به کار می‌برند؛ چرا که رشد در آن وجود دارد و زوایای بیشتری برای تحولی که باید صورت بگیرد، دارا است. 

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر انتقاداتی به بحث توسعه پایدار هم وارد است از این حیث که توسعه منشأ مشکلات زیادی شد و توسعه صنعتی، هم محیط زیست و طبیعت را نابود کرد و هم موجب آلودگی صوتی و آب و هوا شد و مهمتر از همه انسان که در این مجموعه موضوع اصلی رشد و آرامش بود، دچار ناآرامی شد. لذا به این نتیجه رسیدند که توسعه، باید پایدار تعریف شود به این معنا که به همه عوامل تٍاثیرگذار در رشد توجه شود و بدون تخریب موجب پایداری سلامت انسان و طبیعی شود. لذا متغیر اصلی را انسان و طبیعت در نظر گرفتند و گفتند توسعه را براساس متغیرهای وابسته‌ای تعریف کنیم که به این متغیرهای اصلی وابسته باشد. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان داشت: واقعیت این است که ما پایداری را گسترده‌تر از این و یک امر جاودانه می‌بینیم که بتواند سعادت دنیا و آخرت را تأمین کند. به نظر بنده این اصطلاح‌شناسی، تفاوت بنیادینی با آن نگاه توسعه غربی دارد که حالا در دوران بلوغش به سمت توسعه پایدار رفته است ولی باز هم خط پایانش مرگ است. در حالی که ما مرگ را پایان نمی‌بینیم. به فرموده حضرت سیدالشهدا (ع) «ما الموت إلاّ قنطرة تعبر بکم من البؤس والضَّرَاء إلی الجنان الواسعة، والنَّعیم الدَّائم برای مومنین،» مرگ پلی است به سمت بهشت واسعه و نعمت‌های دائمی. 

باید بتوانیم ارزش‌های دین را اجتماعی کنیم

عاملی با بیان اینکه نگاه ما به سلامت و تعالی جامعه جاودانه است، افزود: بر این مبنا ما برای دنیای امروز که به دنبال نوعی جاودانگی است، حرف‌های زیادی برای گفتن داریم. در دنیای غرب قدرتمندترین حلقه اجتماعی، حلقه مخالفان است که از آن به فرهنگ مخالفت تعبیر می‌شود؛ مانند کمپین‌های اجتماعی مدافعان محیط زیست یا کمپین‌های اجتماعی مخالفت با الکل یا ربا؛ لذا این تقاضا در آنجا هم وجود دارد. در بخشی از جامعه نظام جمهوری اسلامی هم نگرش عمیقی نسبت به اسلام وجود ندارد و به دین به‌عنوان یک عامل کنترلگر نگریسته می‌شود که نگاه از بالا به پایین دارد و نوع خاصی از زندگی را تحمیل می‌کند؛ این بخش از جامعه شاید توجهی به دین بعنوان گوهر ارزشمند جاودانه‌ای که آرامش و آسایش انسان را تأمین می‌کند، نداشته باشد؛ لذا نیاز به پشتوانه‌های فکری داریم که بتوانیم این گوهرهای ارزشمند را اجتماعی کنیم و مسیر فهم حقیقت اسلام را بهتر فراهم کنیم. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان داشت: در این ۴۲ سال انسان‌های فنی و دارای مهارت‌های مختلف اجتماعی در سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و نقاشی در میان علما و فضلا کم نداشته‌ایم و آن نگاه قدیمی به حوزه که عالِم، فقط مشغول به تدریس فقه و اصول و اخلاق است، از میان رفته است. 

ضمن اینکه دایره توانایی‌های حوزه هم بسیار متنوع شده و فکر می‌کنم شهری در جهان مانند قم نداریم که این میزان تنوع آموزش و پژوهش در ظرفیت بین‌المللی در آن گنجانده شده باشد. 

عاملی خاطرنشان کرد: مایل هستیم که با حضور حضرتعالی که هم ریاست شورایعالی حوزه علمیه قم را برعهده داشته‌اید و امروز هم ریاست جامعه مدرسین را عهده‌دار هستید، رابطه دقیق‌تری بین دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و جامعه مدرسین شکل بگیرد تا در این فصل جدید بتوانیم کمک بیشتری به پیشرفت پایدار و متعالی جامعه خود داشته باشیم. 

آیت الله حسینی بوشهری، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز در این دیدار ضمن تقدیر از دکتر عاملی به دلیل موضع‌گیری دقیق در برابر برخی اتهامات مطرح شده در مناظرات انتخاباتی که ساحت حوزه‌های علمیه و علمای دین را نشانه گرفته بود، اظهار داشت: دغدغه‌های حضرتعالی دغدغه‌‎های مشترک ما و یکی از نگرانی‌های ما این است که بعد از گذشت ۴۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی با همه امکانات و ظرفیت‌هایی که در اختیار داشتیم، بتوانیم به نیازهای جامعه پاسخ دهیم. روزی بهترین گوینده‌های مذهبی آرزو می‌کردند که یک ساعت رادیو در اختیار آن‌ها باشد اما امروز تمام شبکه‌های درون مرزی و برون مرزی در اختیار است. 

رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه: حوزه علمیه امروز، حوزه یک دهه قبل نیست، و ظرفیت‌های خوبی در حوزه شکل گرفته است که روز به روز در حال پیشرفت است؛ هر چند همواره با این نقد مواجه هستیم که حوزه متحول نشده است

آیت الله حسینی بوشهری بیان داشت: روزی در آموزش و پرورش به ما اجازه ورود نمی‌دادند و در دانشگاه‌ها هم به سختی می‌توانستیم ورود کنیم، اما شهید مطهری روزی که امتحان مدرسی داد، به ایشان گفتند اگر نمره بالاتر از بیست بود به شما می‌دادیم، هر چند که نامهربانی‌هایی وجود داشت اما حضورشان در دانشگاه کار خودش را کرد و فصل جدیدی از ظرفیت روحانیت را به نمایش گذاشت. 

اشراف مقام معظم رهبری به حوزه بیشتر از ما و بزرگان ماست

وی با بیان اینکه حوزه علمیه امروز، حوزه یک دهه قبل نیست، افزود: ظرفیت‌های خوبی در حوزه شکل گرفته است که روز به روز در حال پیشرفت است؛ هر چند همواره با این نقد مواجه هستیم که حوزه متحول نشده است. البته ما هم قبول داریم حوزه تحول مطلوب پیدا نکرده است. من در پایان دوره شورای قبلی در ملاقات با مقام معظم رهبری عرض کردم که ما در دامنه هستیم و شما در قله و تا ما بخواهیم از دامنه به قله برسیم خیلی راه در پیش داریم ولی تلاش می‌کنیم گام به گام به قله برسیم. و بعد عرض کردم من پیش از این دیدار تمام فرمایشات شما را در مورد حوزه مرور کردم و دیدم اشراف شما نسبت به حوزه بسیار بیشتر از ما و حتی نسبت به بزرگترهای ما است. 

باید نوع پیام‌رسانی به مخاطب را ارزیابی کنیم

وی خاطرنشان کرد: البته بخشی از این مسائل مربوط به ناآگاهی است که آن را می‌پذیریم. چرا که آموزه‌های رسانه‌هایی که در اختیار داریم متناسب با نیازهای جامعه نیست و ما حرف خودمان را می‌زنیم و جامعه کار خودش را می‌کند و یک درک متقابل از آنچه نیاز جامعه است از ناحیه متولیان دین وجود ندارد. بنده معتقدم نخستین اقدام این است که بعد از ۴۲ سال تجربه سخن گفتن و پیغام دادن و مردم را مخاطب قرار دادن ببینیم اشکال کار ما از کجاست؟ 

آیت الله حسینی بوشهری، یکی از نقاط مشترک جامعه مدرسین و حوزه علمیه قم با شورای عالی انقلاب فرهنگی را انجام اینگونه ارزیابی‌ها خواند و افزود: شما در آن شورا رسالت سترگی برعهده دارید. دغدغه شما، فرهنگ و دانش و علم است و از این حیث دغدغه مشترکی بین ما وجود دارد؛ لذا باید ارزیابی کنیم که این پیام‌رسانی و گفتگو با مردم دارای چه اشکالات و آسیب‌هایی است؟ آیا مهندسی دشمن از بیرون پررنگ بوده و ما در مقابل مهندسی او نتوانستیم حرکتی کنیم و آن‌ها خنثی کرده‌اند یا ما با تمام ظرفیت به میدان نیامده‌ایم و به همین مقدار بسنده کرده‌ایم و مانند قبل از انقلاب که در مسجد برای عده کثیری سخنرانی می‌کردیم، امروز هم منتظریم که برای جمع خوبی از مخاطبان سخنرانی کنیم؟ 

وی خاطرنشان کرد: ما همواره با مخاطبینی سروکار داشته‌ایم که هر دو یکدیگر را قبول داریم. ولی آیا به سراغ آن‌هایی که پای سخنان ما نیستند یا هیچگاه با ما مواجه نمی‌شوند و با ما ارتباط ندارند و فرصت مسجد و محراب را پیدا نمی‌کنند هم رفته‌ایم یا خیر؟ ما به درستی به سراغ دانشجویان یا دانش آموز یا آن روشنفکر نرفته‌ایم و با او بحث و گفت گو نکرده‌ایم تا او ما را به چالش بکشد؛ ما چالش‌هایی که او می‌خواسته ایجاد کند را پاسخگو نبوده‌ایم که موجب شده افکار و نظراتش انباشه شود؛ او هل من مبارز می‌طلبد و فکر می‌کند کسی در مقابلش نیست و ما هم همواره در محیط‌های تعریف شده خودمان با مخاطب سخن گفته ایم. 

باید در نوع اطلاع‌رسانی و پیام‌رسانی دین تجدید نظر کنیم

رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه باید در نوع اطلاع‌رسانی و پیام‌رسانی دین تجدید نظر کنیم، گفت: باید بدانیم که مخاطبان ما فقط مخاطبان فعلی نیستند. ما مدعی هستیم که در عصر غیبت ادامه دهنده راه و رسالت امامان و پیامبران هستیم؛ اما چقدر توانستیم با مردم ارتباط برقرار کنیم؟ ما مبلغانی ارسال می‌کنیم که ده‌ها سال است با یک مجموعه مشخصی ارتباط دارند. کم اتفاق می‌افتد یک مبلغ با ابتکار خودش با دیگران ارتباط برقرار کند تا مردم بدانند که این روحانی هم مانند خودشان است و او هم نگرانی‌ها و دردهای آن‌ها را می‌داند و با آن‌ها شریک است. 

وی ادامه داد: ما به جز قشر فرهیخته دانشجو و دانشگاهی چقدر در درد و دل توده مردم مشارکت کرده ایم؟ و چقدر پاسخگوی حرف آن‌ها بوده ایم؟ به نظر بنده باید در یک کمیته مشترک آسیب‌شناسی شود تا مشخص شود از چند درصد ظرفیت این «ناس» که باید مخاطب روحانیت باشد، استفاده کرده‌ایم و با چه تعداد از مخاطبان، متناسب با نیازهای او ارتباط برقرار کرده ایم؟ تا او هم بداند روحانی مانند اوست و اینطور نباشد که پا گذاشتن ما در عرصه حکومت ما را از هم جدا کند. 

آیت الله حسینی بوشهری، مسئله حکمرانی را مسئله کلیدی خواند و بیان داشت: ما معتقدیم دین از سیاست جدا نیست و تا آخر پای این تعریف از حکمرانی ایستاده‌ایم. اخیراً هم مقام معظم رهبری اشاره کردند که عده‌ای می‌گویند خودتان را کنار بکشید که دین محفوظ بماند و روحانیت عبایش را جمع کند؛ ولی به این ما معتقد نیستیم. امیرالمومنین (ع) هم در راه حاکمیت و سیاست قدم گذاشتند؛ هرچند جنگ‌ها به ایشان اجازه نداد همه اهدافش را پیاده کند ولی همین گنجینه بزرگ خطبه‌ها، کلمات، حِکَم و شیوه‌های حکومتداری که به ما رسیده، برای ادامه مسیر کافی است. 

باید بین عملکردها و واقعیت دین تفکیک قائل شویم 

وی افزود: از سوی دیگر درست است که در بعد حکمرانی و حکومتداری، دین را عین سیاست و سیاست را عین دین می‌دانیم، اما باید یک تفکیک قائل شویم نه بین دین و سیاست بلکه بین عملکردها و واقعیت دین. طوری عمل کرده‌ایم که ما عین دین شده‌ایم و دین عین ما و کم کاری و سستی‌های ما همه به پای دین ثبت شده است. لذا یکبار و برای همیشه باید بگوییم که حساب اشخاصی که قدرت و حکومت به دست می‌گیرند از دین جداست و اگر آن‌ها توانستند براساس دین حکومت کرده و با مردم رفتار کنند آن‌ها یک حاکم در طراز اسلام هستند. 

آیت الله حسینی بوشهری اظهار داشت: معتقدم چون این کار را نکرده‌ایم، جامعه همه چیز را یکپارچه می‌گیرد. این شعار دین ما عین سیاست ماست، غیر از این است که دین ما عین ماست. لذا این از آن دست مسائلی است که باید به صورت ریشه‌ای وارد فضای جامعه شود و مورد بحث و بررسی قرار گیرد که کار زید و عمرو الزاما اسلام نیست. در فرمایشات امام (ره) هم این مطالب کاملاً موج می‌زند و حتی نقل به معناست که فرموده‌اند من عین اسلام نیستم. لذا باید در ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و شناخت مخاطب و ادبیات مخصوص مخاطبمان بازنگری کنیم و برای مردم روشن کنیم که اگر مرغ‌تان کم شد و کسی تدبیر نکرد، این آورده دین و قرآن و اهل بیت نیست بلکه نتیجه عمل فردی است که با شعار پیاده‌سازی جمهوری اسلامی به میدان آمده است و باید به گونه‌ای اقدام می‌کرد که مردم، مردمسالاری را حس کنند. لذا حساب او را باید از اسلام تفکیک کرد. 

مدیریت بد مسئولان عامل دلسردی مردم با صندوق‌های رأی

وی دلسردی امروز مردم از صندوق‌های رأی که یکی از چالش‌های انتخابات پیش رو است، را نتیجه همین رفتارها دانست و گفت: دلیل اینکه نسبت به روحانیت دلسردی ایجاد شده این است که مردم می‌گویند پس شعارهایی که دادید کجاست؟ در صورتی که باید می‌گفتید آنچه در توانمان است انجام می‌دهیم. ما دائم گفتیم که آمدن ما تکرار حکومت امیرالمومنین (ع) است. در صورتی که حساب امیرالمومنین (ع) به عنوان یک معصوم و حساب اسلام یک طرف و زیاد بن علی‌ها و دیگران طرف دیگر است؛ چرا که آن‌ها نه تنها مساوی با امیرالمومنین نبودند بلکه مساوی با دین هم نبودند. 

وی خاطرنشان کرد: البته صرف سلب مسئولیت و تفکیک هم کافی نیست. ابتدا باید تفکیک کنیم و بعد کاری کنیم که در مقام عمل در طراز انتظار مردم از دین عمل کنیم که مردم، هم به دین و هم به کارگزاران حکومت خوشبین شوند. لذا معتقدم که هم با حضور شما که مورد عنایت مقام معظم رهبری هستید در شورای انقلاب فرهنگی و هم حوزه علمیه که از وجود اصحاب فکر و قلم و اندیشه بهره‌مند است، می‌توان این موضوعات را به بحث گذاشت تا این خروجی منجر به دستورالعملی شود که اگر کسی بر سر کار آمد و از اولیات برخوردار بود، این دستورالعمل را به او بدهیم و بگوییم این دستور می‌تواند شما را به نتیجه مطلوب برساند و فاصله مردم و حاکمیت را به حداقل برساند. 

عرصه تعاملی جدید، مخاطب را به یک انسان مستقل تعاملی تبدیل کرده است

 عاملی در تأیید سخنان آیت الله بوشهری اظهار داشت: بحث شناخت جامعه بسیار نکته مهمی است. چرا که تحولات جامعه زیاد بوده است. واقعیت این است که عرصه تعاملی جدید، مخاطب را به یک انسان مستقل تعاملی تبدیل کرده است و ما دیگر به نوعی مخاطب نداریم؛ مخاطب به لحاظ ارتباطی فردی است که می‌نشیند و ما برای او سخن می‌گوییم و توقع داریم عین سخنان ما را عمل کند. ولی امروز مخاطب تبدیل به کاربر شده است. کاربر موجودیت جدیدی است که برای خود استقلال قائل است و می‌خواهد دریافت کند و پاسخ دهد. 

وی افزود: دنیایی که در خط مقدم تجدد است، در حال بازگشت به اصالت هاست و از پی آن پوچگرایی محض و سرخوردگی که به آن دچار شده، امروز گمشده خود را در جای دیگری جستجو می‌کند. لذا حاق حقیقت امروز کارایی بسیاری دارد. حالا اگر بتوانیم این را روشمند کرده و به خوبی عرضه کنیم موفق خواهیم بود؛ چرا که پذیرش جامعه در حال افزایش است. در روایات مهدویت هم داریم که وقتی حضرت تشریف می‌آورند، می‌فرمایند و مردم جهان می‌پذیرند، این پذیرش به دلیل بیان حقیقت و عقلانی بودن حقیقت است. 

عاملی با بیان اینکه این ادعا که ما اصل دین هستیم، بسیار خطرناک و بنیان سکولاریزم است، گفت: در بحث سکولار شدن جامعه می‌گویند یک عامل سکولار شدن، لائیتیسه و مکاتب منکر خداست و عامل دیگر آن، دینداران و نوع مواجهه با دین است. لذا اگر بتوانیم این هنر را داشته باشیم تا این تفکیک برای جامعه شود، کسانی هم که می‌گویند حکومت دینی عامل جدا شدن دین از سیاست و عرصه اجتماعی است خلا سلاح می‌شوند. 

عاملی: در خصوص مدرک و عناوین حوزه معتقدم باید بررسی‌هایی صورت دهیم، اینکه تلاش دوبرابری آموزشی حوزه را معادل کارشناسی یا کارشناسی ارشد قرار می‌دهیم غیر از اینکه توهین است، روایی هم ندارد

طرح یکسان‌سازی عناوین مدارک تحصیلی حوزه علمیه و دانشگاه

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به طرح یکسان‌سازی عناوین مدارک تحصیلی حوزه علمیه و دانشگاه گفت: در خصوص مدرک و عناوین حوزه معتقدم باید بررسی‌هایی صورت دهیم. اینکه تلاش دوبرابری آموزشی حوزه را معادل کارشناسی یا کارشناسی ارشد قرار می‌دهیم غیر از اینکه توهین است، روایی هم ندارد. لذا باید مدرک حوزوی را از حالت معادل خارج کنیم. می‌دانم که در حوزه هم بر سر این موضوع اختلاف نظر هست ولی نباید فقط به فضلا و نخبگان اکتفا کرد و باید جامعه میانی را نیز مورد توجه قرار داد. الان خواهران حوزه علمیه هم در این خصوص مشکل دارند که عنوان حجت الاسلام و آیت الله ندارند باید متناسب با تلاش‌شان درجه علمی بگیرند. عناوین کار برد شغلی و اجتماعی دارد و به نوعی اهداف دوره‌های آموزشی را به لحاظ شکلی منعکس می‌کند. 

عاملی با بیان اینکه چاره‌ای نداریم جز اینکه از عناوین پذیرفته شده جامعه استفاده کنیم، گفت: هر عنوان دیگری که استفاده شود عامل جدایی از جامعه می‌شود و این بنیان غلطی است که بین علم دانشگاهی و علم حوزوی جدایی ایجاد کنیم؛ چرا که هر دوی آن‌ها در حال هستی‌شناسی هستند و برای رفع کرب تلاش و حل مسئله می‌کنند تا منجر به سعادت و آرامش و امنیت اجتماعی شود و ماهیتاً هدف متفاوتی ندارند. لذا حوزه و دانشگاه از یک منطق دانشی برخوردارند و البته دایره متفاوت و موضوعات متفاوت و روش‌های مشترک و متفاوتی برای نوآوری‌ها و حل مسائل دارند. حوزه از یک نظام آموزشی قدرتمند برخوردار است که می‌تواند دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری باشد. 

استاد دانشگاه تهران گفت: امروز دیگر عناوین حجت‌الاسلام و حجت‌الاسلام‌والمسلمین و ثقه‌الاسلام استفاده نمی‌شود و مشخص نشده است که این عنوان برای کدام سطح حوزه است و این عناوین با عنایت داده نمی‌شود. البته باید به این امر توجه داشت که عناوین مرتبط با سطح تحصیلات در جهان در تعاملات اجتماعی مورد توجه قرار نمی‌گیرد و این محتوا و توانائی‌های حل مسئله و کمک به ارتقا و پیشرفت اجتماعی است که اهمیت دارد. 

در قلمرو موضوعات مشترک شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و جامعه مدرسین آمادگی داریم یک کارگروهی تخصصی و کارشناسی تشکیل شود که البته بنا نداریم فقط کارگروه باشد و باید کار صورت گیرد و خروجی داشته باشد. 

در پایان آیه الله حسینی بوشهری ضمن تاکید بر تشکیل کارگروه و اهمیت تلاش برای فهم اجتماعی عمیق، در خصوص کار علمی روی مدارک و عناوین حوزوی تاکید کردند و مقرر شد شورای تخصصی حوزوی با همکاری مدیریت حوزه و جامعه مدرسین کارهای مقدماتی را دنبال کنید.