چاقوی زنجان در سایه تولیدات چینی و گرانی مواد اولیه رنگ می‌بازد

ایلنا - زنجان: چاقوی زنجان یكی از قدیمی ترین محصولات صنایع دستی كشور است كه قدمت آن به بیش از 18 قرن پیش و دوره مردان نمكی و حتی قبل از آن بازمی‌گردد.

به گزارش خبرنگار ایلنا در زنجان، سالیان سال است كه این محصول هنرمندانه و منحصر بفرد در سراسر كشور و دنیا به نام زنجان شناخته می‌شود و امروز كار بدانجا رسیده كه رشته‌ای دانشگاهی در این خصوص تاسیس شده است.

اما مانند بسیاری از صنایع دیگر این محصول هنرمندانه امروز در معرض آسیبهایی قرار گرفته كه ورود تولیدات كپی برداری شده چنینی، مواد اولیه بی كیفیت و گرانی برخی ملزومات كار از مهمترین آنهاست.

معاون میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در این زمینه گفت: برخی از انواع چاقو منحصر به یک استاد کار بوده که با مرگ وی از بین رفته است.

سعد حسنی با اشاره به پیشینه صنعت چاقو سازی در استان زنجان گفت: به طور قطع این پیشینه ماحصل عواملی همچون موقعیت جغرافیایی و نقش زنجان در جنگ‌های تاریخی قبل و بعد از اسلامی است.

به گفته حسنی موقعیت سوق الجیشی منطقه زنجان نسبت به مناطق همجوار، قرار گرفتن بر سر تمدن‌های شرقی، غربی و نزدیکی به فلات ایران و فراهم بودن مواد اولیه و معادن غنی آهن و مس در منطقه از دیگر عواملی است که نمی‌توان از وجود آن‌ها در این پیشینه چشم پوشی کرد.

این مقام مسئول اضافه کرد: قدیمی‌ترین چاقوهای به دست آمده از مجموعه مردان نمکی در معدن نمک چهرآباد (روستای حمزه لو) متعلق به ۱۸ قرن پیش است که آثار مزبور را می‌توان به عنوان اولین و قدیمی‌ترین سند موثق به دست آمده در خصوص صنعت چاقو سازی زنجان نام برد.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در ادامه به انواع ساخته‌های چاقو در زنجان اشاره کرد و یادآور شد: استادکاران چاقو ساز با توجه به سلیقه متقاضیان محصولات متنوعی از چاقو را در ابعاد متفاوت تهیه و به بازار عرصه می‌کنند که بعضا این محصولات جنبهٔ نمایشی و موزه‌ای دارد.

به گفته این مقام مسئول عموم تولیدات مزبور جنبهٔ کاربردی و معرفی دارند و متاسفانه دانش ساخت برخی از انواع چاقو منحصر به یک استاد کار بوده که با مرگ وی از بین رفته است.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در ادامه به تقسیم بندی انواع چاقوهای استان پرداخت و گفت: چاقوهای ضامن دار، چاقوی میوه خوری، چاقوی یک تیغه‌ای دودسته‌ای و چاقوی باغبانی و پیوند زنی از مهم‌ترین آنهاست.

حسنی به ارزش‌های شاخص و منحصر به فرد چاقوی دستی نسبت به چاقوی صنعتی اشاره و تصریح کرد: تنوع محصولات تولیدی و کاربردی بودن تمامی آن‌ها، داشتن برند، برندگی و طول عمر بالای تیغه، روش صحیح آبکاری تیغه، قابلیت تیز شدن مکرر، ظرافت بالای برخی تولیدات در حد اشیاء موزه‌ای و قرار گیری آن‌ها در موزه‌های ایران و جهان و توانایی استادکاران در تولید انبوه محصولات سفارشی به خصوص تهیه ابزار پزشکی و کشاورزی از این شاخص هاست.

ورود تولیدات بی‌كیفیت چینی صنعت چاقوی زنجان را تهدید می‌كند

وی در ادامه به آسیب‌شناسی صنعت چاقو در استان زنجان پرداخت و گفت: ورود تولیدات بی‌کیفیت چینی که به صوت کپی برداری از محصولات اصیل زنجان ساخته شده است و عدم وجود نقدینگی برای تهیه مواد اولیه با کیفیت از مهم‌ترین این آسیب هاست.

استاندارد نبودن محصولات و کارگاه‌های تولیدی، عدم شناخت بازارهای هدف، نبود امنیت شغلی، تبلیغات ضعیف از طریق رسانه‌های جمعی و وضع قوانین و مقررات آسیب زننده به صنعت چاقو از دیگر مشکلات صنعت کاران چاقوی زنجان اعلام شد.

حسنی در بخش دیگری از سخنان خود به اقدامات صورت گرفته در این راستا اشاره کرد و گفت: برقرای بیمه هنرمندان و صنعت گران، صدور مجوز‌های فعالیت به صورت رایگان و ثبت رشته چاقو سازی در فهرست آثار ملی از اهم این اقدامات است.

وی به معرفی هنرمندان و صنعتگران متقاضیان تسهیلات به صندوق مهر امام رضا (ع) و بانک‌های عامل اشاره کرد و ادامه داد: آموزش رشته چاقو سازی در مدت ۸ سال با آموزش بیش از ۲۰۰ کارآموز و معرفی هنرمندان و صنعتگران جهت حضور در نمایشگاه‌های بین المللی، سراسری و منطقه‌ای فعالیت‌های دیگری است که در راستای حمایت از چاقوسازان زنجانی انجام شده است.

رشته چاقو سازی توسط دانشگاه علمی كاربردی در زنجان راه اندازی شده است

حسنی در ادامه به ایجاد و راه اندازی رشته چاقو سازی با همکاری دانشگاه علمی و کاربردی زنجان خبر داد و گفت: صنعتگران تحت پوشش جهت استفاده از سوخت یارانه‌ای معرفی می‌شوند.

رئیس اتحادیه چاقوسازان زنجان با بیان اینکه بنا به دلایل مختلف اقتصادی و گرانی دلار وغیره جنس چینی چاقو زیاد خرید ندارد.

رئیس اتحادیه چاقوسازان زنجان با اشاره به ایجاد بازاچه‌های دائمی عرضه تولیدات صنعت چاقو سازی در زنجان گفت: کارگاه‌های تولید صنایع دستی از پرداخت مالیات معاف هستند.

حاج رضا رابط که ۴۰سال است در این عرصه مشغول است معتقد است در زمانهای قدیم همه چیز با این زمان فرق می‌کرد و امروز بنا به مقتضیات زمانی و شرایط ویژه هر دوره اضافه می‌کند: زمانی که من وارد این شغل و کارشدم از طریق برادرم بود و امروز فرزندان خانواده‌ها دیگر تمایلی برای ورود به صنف صنعت چاقو سازی ندارند و دلیل آن را نیز در سختی این کار و عدم آموزش و اطلاع رسانی و تبلیغات صحیح و مناسب برای این گروه از صنایع دستی زنجان است.

چاقوی زنجان در سراشیبی افول

وی در ادامه با اشاره به اینکه امروز این صنعت روبه افول است اظهار می‌دارد: شاید امروز ما زحمت ۶۰ ساله همکاران در این زمینه را بها نمی‌دهیم.

رابط با بیان اینکه زمانی صنعت مس زنجان نیز رو به افول بودکه امروزه با تلاش تقریبا احیا شده است می‌افزاید: برای احیاء دوباره صنعت چاقو سازی زنجان نیز ذوق وسلیقه وعلاقه جوانان امروز وهمچنین ایجاد رشته‌ای بنام صنعت چاقو سازی در مراکز علمی موثر است.

رئیس اتحادیه صنعت چاقو سازان زنجان با اشاره به اینکه این شغل وصنعت، جزو صنایع اول استان بوده است گفت: نام زنجان همواره در کنار صنعت چاقوی و چاقو سازی زنجان مطرح بوده است.

وی در بخشی از سخنان خود با اشاره به بیمه چاقوسازان زنجان خاطر نشان کرد: این بیمه، ‌ بیمه ارزان است و هر کس با ماهی ۳۰ هزار تومان می‌تواند خودر را بیمه کند.

پیشکسوت صنعت چاقو سازی زنجان با اشاره به اینکه امروز وضعیت صنعت چاقوی زنجان بسیار مطلوب شده است، عنوان کرد: زمانی نه چندان دور در زنجان چاقو سازی با سابقه ۵۰ ساله به سیگار فروشی روی آورده بودند که امروز با بهتر شدن وضعیت صنعت چاقوسازی زنجان بسیاری از مشکلات در این زمینه حل شده است.

وی در ادامه با اشاره به عدم آگاهی جوانان نسل سوم و عدم استقبال آن‌ها در جهت حفظ واحیاء این صنعت قدیمی زنجان نسبت به جوانان زنجان وهمه آنهایی که عاشق ایران و زنجان وصنایع دستی آن هستند توصیه می‌کند: جوانان و علاقمندان با آموزش در این رشته از صنایع دستی زنجان ضرر نخواهند کرد، در این زمینه آموزش ببینند ودیگران را نیز ترغیب به این آموزش کنند.

رئیس اتحادیه چاقو سازان زنجان اقدام به برگزاری کلاس‌ها وایجاد رشته چاقو سازی را از طریق دانشگاه علمی کاربردی واحد زنجان را بسیار مهم واساسی برشمرد وگفت: این موضوع در حال پیگیری است که هنوز جواب نداده است.

استاد چاقو سازی در این زمینه می‌گوید: چاقو ی استاد رابط گران‌ترین چاقو‌ها در زنجان است که با قدمت ۷۰ساله برای همه شناخته شده است.

وی در ادامه با اشاره به وجود ۱۳۰ نفر چاقوساز دارای مجوز در زنجان و بالغ بر ۳۵نفر فاقد مجوز چاقو سازی كه اغلب در روستاو یا در منازل خود به کار مشغول هستند، تصریح کرد: عدم ترغیب به آموزش صحیح و سخت و زیان آور بودن این شغل باعث عدم استقبال و علاقه‌مندی جوانان برای احیاء این صنعت کهن در زنجان شده است.

وی در پایان با اشاره به طی پروسه طولانی عدم آموزش این رشته در استان زنجان گفت: این کار مستلزم تلاش بیشتر در این زمینه است.

پذیرش و جذب دانشجوی چاقو سازی در دانشگاه زنجان مشكلی ندارد

رئیس دانشگاه علمی کاربردی واحد زنجان برای احیاء وحفظ و نگهداری رشته صنعت چاقو سازی زنجان گفت: دانشگاه از دو سال قبل آمادگی خودرا در این زمینه اعلام کرده است.

محمد فتحی با بیان اینکه از طریق سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی استان اقداماتی در این زمینه انجام گرفته تصریح کرد: برای حفظ نگهداری و احیای صنعت چاقوی زنجان باید با ترغیب و تشویق فرزندان و جوانان و افراد علاقه‌مند به این رشته از صنعت تلاش کرد.

وی با اشاره به حمایت از این صنعت دیر پا در استان زنجان گفت: ما با حمایت و حفظ ونگهداری از این صنعت می‌توانیم نسبت به صاردات این صنعت قدیمی در زنجان اقدامات مناسب و مطلوب داشته باشیم.

فتحی در پایان با اشاره به اخذ مجوز در این زمینه گفت: ‌ برای جذب دانشجو در این رشته هیچ مشکل و منعی وجود ندارد.
................................

زهرا ملابابایی