موسیقی لرستان در فرهنگسرای ارسباران معرفی میشود
رئیس فرهنگسرای ارسباران گفت: موسیقی لرستان در فرهنگسرای ارسباران معرفی میشود.
به گزارش ایلنا در خرم آباد، از گذشتههای دور موسیقی با خون مردم لرستان عجین شده و در این راه مردان بزرگی نام و یاد موسیقی را زنده نگه داشته و زحمات بسیاری در این راه کشیدهاند.
براساس کاوشهای باستانشناسی در مناطق لرنشین، تصویری از رقص و پایکوبی بر قطعهای سفالی به دست آمده که قدمت موسیقی در این منطقه را به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح رقم میزند.
همچنین از آثار و شواهد به دست آمده در این مناطق تصاویری از آلات موسیقی دوران مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود دارد که حاکی از رواج موسیقی نزد این قوم در عهد ساسانی است.
قوم لر به ویژه در منطقه لرستان نسبت به سایر اقوام بیشترین بهره را از دستگاه ماهور بردهاند. آمیختگی فرهنگی با این دستگاه سبب ایجاد گوشه شیرین خسرو در ماهور شده است، موسیقی لری از تنوع و پیشینهای کهن برخوردار است که به دو بخش کلی، موسیقیهای آوازی (کلامی) و موسیقیهای سازی تقسیم میشود.
محسن سلیمانی رییس فرهنگسرای ارسباران با اعلام این مطلب افزود: این جشنواره با حضور استادانی چون فریدون شهبازیان، علیاکبر شکارچی، درویشرضا منظمی، ایرج رحمانپور و فرج علیپور در اولین برنامه خود به موسیقی لرستان اختصاص خواهد یافت.
وی اظهار داشت: این همایش در دو شب برگزاری با حضور صاحبنظران، کارشناسان و پیشکسوتان موسیقی لرستان به معرفی ابعاد هنری، خاستگاه و جایگاه و همچنین آینده این موسیقی همراه با انواع اجراها و شیوههای آن میپردازد.
سلیمانی ادامه داد: علاقهمندان به شرکت در این برنامه میتوانند دوشنبه و سهشنبه ٥ و ٦ مهر ساعت ٢٠ شب به فرهنگسرای ارسباران در خیابان شریعتی، بالاتر از پل سید خندان، خیابان جلفا مراجعه کنند.
به گفته روابط عمومی فرهنگسرای ارسباران با توجه به استقبال خوب اهالی و دوست داران موسیقی لرستان برای نظم و هماهنگی بیشتر نیم ساعت قبل از شروع برنامه حضور داشته باشند.
اکنون موسیقی لری در قالب ترانه به هفت بخش تقسیم میشود که عبارتند از موسیقی و ترانههای غنایی و عاشقانه، موسیقی و ترانههای حماسه رزمی، موسیقی و ترانههای سوگواری، موسیقی و ترانههای فصول، موسیقی و ترانههای کار، موسیقی و ترانههای طنز و سرودهای مذهبی.پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در سال ۵۷ به علت سنخیت برخی آلات موسیقی با عقاید دینی مردم از میزان مشارکت موسیقی در بخشهای مختلف زندگی قومی کاسته شد، اما در گذشته موسیقی شادمانه و غنایی همراه با رقصهای جمعی صورت میگرفت.
سازهای موسیقی سرنا (سورْنا) ، دهل، تال (کمانچه)، تنبک (تمک)، تنبور و سازهای سنتی مرسوم از جمله سازهایی هستند که در موسیقی قوم لر مورد استفاده قرار میگیرند. در این میان کمانچه تنها سازی است که با ساز سایر اقوام تفاوت اساسی دارد.
کمانچه یکی از سازهای ایرانی و موسیقی خاور زمین است. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای تحتانی ساز پایه نیز دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار میگیرد. کمانچه لری یا تال سازی است که به کمانچه متداول در موسیقی سنتی شباهتهای فراوانی دارد اما دو ویژگی آن را از کمانچه سنتی مجزا میسازد. اولین ویژگی مربوط به کاسیه این ساز است که برخلاف کمانچه سنتی بسته و یک تکه نیست بلکه انتهای آن باز، شکلش تا حدودی مخروطی و درون کاسه و زیر پوست قابل مشاهده میباشد. به همین دلیل آن را کمانچه پشت باز نیز میگویند.
دومین ویژگی در حفظ سنت کهن تعداد سیمها در این ساز است. از دوران باستان تا عهد قاجار کمانچه دارای سه سیم بود، اما پس از ورود ویولن به ایران کمانچه نوازان به تقلید سیم چهارمی بر کمانچه افزودند. کمانچه موسیقی سنتی امروزه دارای چهار سیم میباشد، شایان ذکر است که در موسیقی کردی از این کمانچه استفاده نمیشود و با وجود وجوه اشتراک میان این دو موسیقی کمانچه پشت باز فقط به عنوان ساز انحصاری مردم لر مطرح است.
از ترانههای مشهور قوم لر میتوان به قدم خیر، رنگینه، کش طلا (کفش طلا)، صنم گل و هالو گنم خر اشاره نمود. موسیقی و ترانههای حماسی در قوم لر در دو جهت عمل نمودهاند. تشویق ایلات و عشایر به شرکت و حضور در میادین نبرد (مانند ترانه دایه دایه) و حفظ و زنده نگهداشتن یاد برخی از شخصیتهای حماسی قوم لر در دو بخش بیکلام، مانند مقامهای سحری، نقاره، شاره را، یا با کلام، مانند ترانههای دایه دایه، جنگ لر وکرمی اجرا میشود.
از هنرمندان قوم لر نجفقلی میرزایی، علیرضا حسین خانی و پیرولی کریمی را میتوان نام برد.
موسیقی و ترانههای مردم لر معمولاً در میزانهای مرسوم۴/۲، ۸/۶، ۸/۷ اجرا میشوند، همانطور که مشاهده میشود این وزنها در موسیقی مردم کرد نیز وجود دارند.
اما نکته قابل ملاحظه در این میان نحوه اجرای تاکیدها در هر قوم است که باعث تفاوت و ایجاد ویژگی برای هر قوم میگردد، در تعدادی از ترانهها شروع ملودی با سکوت همراه است (وجه مشترک با قوم کرد)، لیکن در اجراها همواره چوبی لری که به زبان چوبی سه پا نامیده میشود، با چوبی کردی متفاوت است. به این معنا که فرم قطعه مانند چوبی کردی است اما نوازنده تنبک ضربهها را به قسمت ثابتی از پوست وارد میسازد که در طول اجراها تاکیدها به گوش میرسد. در اجرای ریتم۸/۶ نیز این تفاوت نسبت به ریتم سماع در موسیقی کردی مشهود است.
قسمت اعظم ترانههای قوم لر به ویژه در منطقه لرستان در دستگاه ماهور ساخته شدهاند این ساختهها با حسن سلحشوری و روحیه حماسی مردمان این منطق منطبق است. هر اندازه موسیقی منطقه لرستان به موسیقی کردی نزدیک است به همان نسبت موسیقی مناطق بختیاری با موسیقی نواحی فارس و جنوبی ایران سنخیت دارد.
مرحوم سقائی با خلق اثر ارزشمند و حماسی"دایه دایه وقت جنگه" روح ایثار و از خودگذشتگی را در بین مردم و رزمندگان اسلام ایجاد کرد.
امروزه نیز برخی از نغمههای باستانی در قالب مقامهای موسیقی قومی باقیماندهاست. البته توالی و ترتیب به هنگام اجرای رقص صورت میگرفت و در صورت دیدن سواران، مقامهای موسیقی رقص قطع میگردید و به اجرای مقامهای سوارکاری (موسیقی رزمی) میپرداختند. مثلاً اگر مقام هل پرکه در حال اجرا بود، با دیدن سواران مقام نقاره نواخته میشد که در ابتدای مقامهای موسیقی سوارکاری است.
در مناطق لر نشین توالی و ترتیب موسیقی غنایی بدین گونهاست:سنگین سما، دوپا، سه پا، شانه شکی، گاه ضمن اجرای این مقامها، مقامهای دیگری مانن شیرین و خسرو، و سارو خوانی نیز اجرا میشود.
گزارش از سجاد آریان پور