خبرگزاری کار ایران

در نشست موسیقی؛ ممنوع یا مشروع مطرح شد؛

بیشتر نغمه‌ها در روضه‌ها، مولودی‌خوانی‌ها، قرائت‌های قرآن و اذان‌ها غنا هستند/ وجود صدها روایت در نکوهش موسیقی بی‌پایه است

نخستین نشست از سلسله نشست‌های «فقه و موسیقی؛ تقابل یا تعامل» با عنوان «موسیقی؛ ممنوع یا مشروع؟» با حضور پیروز ارجمند (موسیقی‌دان و آهنگساز) و حجت‌الاسلام ابوالقاسم حسینی ژرفا (استاد حوزه و پژوهشگر) عصر روز سه‌شنبه شانزدهم شهریور ماه در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، حجت‌الاسلام ابوالقاسم حسینی ژرفا در این نشست که به همت انجمن اندیشه و قلم برگزار شده بود؛ با بیان اینکه موسیقی در آثار فقهی ما با عنوان «غنا» مطرح شده، اظهارکرد: فقیهان غنا را موسیقی آوازی می‌دانند و نه سازی. غنا صدایی است که موجب طرب شود و طرب از نظر علما نوعی از خود رهیدگی و سبکی است. بیشتر نواهای رایج گذشته در محافل اسلامی، نغمه‌های سرداده شده در روضه‌ها، مولودی‌خوانی‌ها، قرائت‌های قرآن، اذان‌ها و ... همه غنا هستند. غنای اصطلاحی که اکثر فقها از آن یاد می‌کنند با تمدن، تاریخ و زندگی مسلمانان بسیار فاصله دارد.

او ادامه داد: دین یعنی نقشه راه زندگی یک انسان دیندار از دین انتظار دارد برای تامین نیازهای اساسی زندگی او راهکار داشته باشد. این راهکار باید در هر سه بنیانِ حکمت، فطرت و طبیعت استوار باشد. عالم دین اگر با در نظر گرفتن این هر سه بنیاد به نیازهای اصلی انسان پاسخ ندهد فقط اسم دین را یدک می‌کشد و خود به خود انسان از او و از دین او فاصله می‌گیرد. اول در رفتار او شک می‌کند و پس از آن در موضوعیت دین دچار تردید می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه هنر پاسخی است به نیازهای طبیعی انسان، افزود: هنر بر سه بنیاد حکمت، فطرت و طبیعت استوار است، هنر تراوش روح انسان است و هنرمند هنگام خلق یک اثر هنری بخشی از روح خود را در اثرش می‌گذارد و از آنجا که هنر از اوج، فرود و کرشمه‌های روح هنرمند است می‌تواند روح مخاطب خود را درمان کند.

ژرفا، مهمترین اثر هنر را جلا دادن روح دانست و گفت: روح انسان در برخورد با بخش مادی جهان احساس کسالت و افسردگی می‌کند. هنر از آنجا که نتیجه خراش و صیقل روح است به کمک روح مخاطب می‌آید و به آن لطافت می‌دهد. گاهی ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشد تا سمفونی خلق شود و قرن‌ها همین سمفونی باعث لطافت روح انسان می‌شود.

او تصریح کرد: برخی از علما معتقدند موسیقی وقتی می‌خواهد متجلی شود قطعا با یکی از گناهان همراه است،‌ همچنین می‌گویند موسیقی خراش روح است و چیزی که خود خراش است باعث زوال روح، زوال عقل می‌شود. اما در پاسخ به این سخنان باید گفت موسیقی می‌تواند مجلس آرایی کند و هیچ آلودگی نداشته باشد. فضای بسیاری از محافل موسیقی بویژه موسیقی سنتی ما بسیار پاک و معنوی است. از طرف دیگر هنر برگرفته از روح آدمی است و موسیقی نیز نه برای خنیاگر و رامش‌گر و نه برای مخاطب باعث تخدیر روح نیست.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه فقها تحت تاثیر روایات امامان شیعه(ع) موضع‌گیری در برابر موسیقی دارند، گفت: در اواخر دوران امویان، خلفا با استفاده از موسیقی و بهره‌گیری از بهترین خنیاگران مردم را از امامان شیعه دور نگه می‌داشتند. از آنجا که امامان(ع) نه قدرت تعطیل کردن دستگاه حکومتی را نداشتند و نه فرصت آگهی بخشیدن به مردم پس تنها راه ممکن را انتخاب کردند و آن هم حذر مردم از موسیقی بود.

او با اشاره به آیات (31 تا 33) سوره اعراف، گفت: قرآن کریم به عنوان اولین مرجع و منبع ما در دین، نه تنها موسیقی را نکوهش نکرده است بلکه در آیاتی آن را نیز سفارش کرده است. خداوند در قرآن کریم تنها زشتی‌های فاحش، گناه و تجاوز حقوق دیگران و شریک برای خدا قائل شدن و نسبت دادن آنچه نمی‌دانید را حرام کرده است و جز این موارد در استفاده از زیبایی‌ها هیچ محدودیتی وجود ندارد.

این محقق با اشاره به روایتی از امام رضا(ع) درباره اینکه زیبایی‌های قرآن با آواز خوش چند برابر می‌شود و استناد آن به آیات قرآن، خاطرنشان کرد: این استناد نشان می‌دهد موسیقی از همان بخش زیبایی‌های افزون و خاص در خلقت خداوند است. همچنین در قرآن کریم خداوند صدای خوش داوود را فضل و عنایتی خاص از جانب خود می‌داند.

او با بیان اینکه همه مواردی که در قرآن کریم به نکوهش موسیقی می‌پردازد با سه عنوان‌«لغو، لهو و زور» آمده است،‌ اضافه کرد: هیچ سخنی از قنا یا صدای خوش در قرآن نکوهش نشده است. و تعابیر «لغو، لهو و زور» از طرف امامان ما بیان شده است.

ژرفا تاکید کرد: سیدجواد عاملی از عاملان بزرگ شیعه در قرن سیزدهم در کتاب خود با عنوان مفتاح‌‌الکرامه گزارش آماری از روایاتی که درباره موسیقی هستند ارائه می‌کند و می‌گوید در میان روایات ما روایاتی که موسیقی را نهی می‌کنند 25 مورد است و 12 روایت موسیقی را ستایش کرده‌اند. این تصوری که برای ما ساخته شده است و می‌گویند صدها روایت در نکوهش موسیقی آمده است اساسا بی‌پایه بوده و واقعی نیست.

او با اشاره به تحلیل دو عالم بزرگ شیعه ملامحسن فیض کاشانی و ملا محمدباقر سبزواری درباره روایات موسیقی گفت: روایاتی که در نکوهش موسیقی آمده‌اند ناظر به همان دوره زمانی است و به اصطلاح فقهی به آن دلیل انصراف می‌گویند و تمام آن سخنان منحصر به نوع خاصی از موسیقی در همان دوره می‌شود.

این استاد دانشگاه با ابراز تاسف از اینکه علمای شیعه در این 400 صدسال با وجود تایید نظر این دو عالم بزرگ اما هیچ‌گاه آن را بیان نکرده‌اند، خاطرنشان کرد: نه تنها در حوزه علمیه بلکه درهمه نهادهای علمی کلاسیک همواره مخالفت کردن با نظریاتی که شکل بنیادین دارد بسیار دشوار است. اصولا فقه علم روایت محور است و در علوم روایت محور تکیه بر ظواهر روایات بیش از تکیه بر روح روایات است. فقیهان ما در طول تاریخ انسان‌هایی اهل ملاحظه و پرهیز بوده‌اند.

ژرفا، با طرح پرسش‌هایی گفت: چرا در قرآن کریم حتی یک آیه در نکوهش و تحریم موسیقی نیامده است و آن را با عناوین لغو، لهو و زور آن هم در تعابیری که امامان به کار برده‌اند سخن رفته است. چرا خداوند صدای خوش را برای حضرت داوود فضلی از جانب خود می‌داند همچنین در برخی روایات صدای خوش ستوده شده و حتی مومنین تشویق شدند قرآن را با غنا بخوانند و به چه دلیل امامان فرموده‌اند اگر با موسیقی غنایی صورت نگیرد ایرادی ندارد و همچنین اگر موسیقی بهشت را برای فرد یادآوری کند بسیار خوب است و چرا در مستثنیات موسیقی که در کتب فقهی آمده است موسیقی در عروسی و عزا و حدی خوانانی ساربانان حلال شمرده شده، آیا فقیهان بزرگ از ذات موسیقی و ذات فقه غافل بودند که موسیقی را ذاتا حلال دانسته‌اند و حرمت آن را به دلیل مسائلی دانستند که با موسیقی همراه می‌شود.

او در پایان گفت: آنچه که در آیین و فرهنگ ما از موسیقی رواج داشته و شامل تعزیه، منبر و ... بوده چیزی جز غنا و موسیقی است، آیا دین خاتم که ادعا دارد به همه نیازهای انسان پاسخ دارد برای یکی از مهمترین نیازهای انسان یعنی صوت خوش و موسیقی چه پاسخی دارد؟ اگر پاسخ این است که برخی از فقها می‌گویند این چگونه دینی است؟ آیا لازم نیست همه علمایی که در حوزه‌های علمیه به موسیقی اقبال خوشی ندارند باید پاسخگوی این سوالات باشند. موسیقی هم مانند همه امور دنیا سالم و ناسالم دارد وقتی قدرت دارید آب سالم را به کام مردم تشنه بریزید اگر نریزید جفا است.

کد خبر : ۴۰۸۷۵۶