نویسنده‌های زیادی به‌دست ممیزان کشته شدند/ تئاتر در دست نااهلان
کارگردان نمایش «دعوت به یک مراسم سوال» با بیان اینکه زبان ممیزان را خوب می‌داند و تاکنون گلیم خود را از آب بیرون کشیده است، گفت: نویسنده‌های زیادی را دیدم که توسط ممیزان کشته شدند. کشته شدن یعنی اینکه دیگر آن نویسنده جرأت نوشتن پیدا نکرده است.
رسول نقوی که تاکنون بیش از 20 نمایش را کارگردانی کرده و چهار سال است که اثری را روی صحنه نبرده است، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، گفت: نویسنده‌های خوبِ جوان و روشنفکری را می‌شناسم که نمایشنامه‌ای را برای جایی فرستادند اما آن ممیز از یک دیالوگ تعبیری کرده که فقط یک ذهن بیمار می‌تواند آن را بسازد. تعبیری که باعث شده نویسنده بعد از آن دیگر بترسد و چیزی ننویسد.
کارگردان نمایش «سه جلد» با اشاره به دیدگاه‌های سلیقه‌ای به ممیزی آثار گفت: من نمایشنامه «سه جلد» را در دوره‌ای به جشنواره ارائه کردم و رد شد اما با عوض شدن مسئولان، همین نمایشنامه به بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر راه پیدا کرد و این اوج قایم به شخص بودن تئاتر ما را نشان می‌دهد.
ذات هنر محدودیت‌پذیر نیست
نقوی تصریح کرد: قانون، قانون است و باید مشخص باشد. اما در تئاتر، این قانون متکی به افراد است؛ اساسا ذات هنر اینگونه است که نمی‌شود به آن محدودیت وارد کرد مگر در خطوط قرمز که مشخص است. ممیزی اصلا یعنی چه؟ ممیزی اصلا وجود ندارد؛ بزرگترین ممیزان آثار تماشاگرانند وقتی کار را می‌پسندند یا دوستش ندارند.
نویسنده نمایش «لب خط» با بیان اینکه عرف عمومی را هر فرد عاقلی در ایران می‌شناسد، به نامشخص بودن تعاریف اشاره کرد و گفت: متاسفانه مشکل ما این است که عرف شناخته شده نیست و متاسفانه عده‌ه‌ای کاسه داغ‌تر از آش می‌شوند و تعابیری می‌کنند که اصلا در ذهن نمی‌گنجد.
رسول نقوی با اشاره به دوری چهار ساله خود از تئاتر گفت: آخرین کاری که در جشنواره فجر اجرا کردم، نمایش «دعوت به یک مراسم سوال» در سال 91بود که نتوانستم آن را به اجرای عمومی برسانم.
او با بیان اینکه مشکلات همیشه وجود داشته‌اند، گفت: تصمیم گرفتم دیگر در این رابطه صحبتی نکنم چون همیشه مصاحبه‌های انتقادی به ضرر تئاتر تمام می‌شود؛ همین که تئاتر در این شرایط نفس می‌کشد خوشحالم. غالبا مصاحبه‌های خود فعالان تئاتر باعث می‌شود سرعت تئاتر را بگیریم.
او یادآور شد: فضای انتقادی را در تئاتر چندان به صلاح نمی‌دانم چون مطمئن شدم این انتقادات خبری ما موجب سازندگی در تئاتر نمی‌شود؛ بلکه هرچه بیشتر از تئاتر حمایت کنیم بیشتر به نفع ماست. شعار من این است که ضرر فردی نفع جمعی را منجر می‌شود.
مسئولیت دست نااهلان افتاده است
این کارگردان تئاتر خاطرنشان کرد: نمی‌خواهم مساله را بغرنج کنم چون مشکلات همیشه وجود داشته است؛ اما مهم‌ترین مشکل این است که مسئولیت برخی اوقات دست نااهلان است که کاش نمی‌افتاد. البته آن را به همه تسری نمی‌دهم اما در دوره‌ای مدیران اهلیت نداشته‌اند.
نقوی تاکید کرد: خیلی از فعالان برجسته تئاتر که با نیت خوب کار می‌کنند مثل «حمید امجد» و «محمد رحمانیان» که سال‌ها کار نکرده بودند اکنون به تئاتر برگشته‌اند؛ متاسفانه باید بگویم مدیریت تئاتر قائم به شخص شده است. یعنی خیلی وقت‌ها فردی با بودنش یک جریان‌سازی می‌کند درحالی که ما باید قانون داشته باشیم؛ وقتی قانون در تئاتر وجود ندارد به این معنی است که مثلا مدیری با آمدنش به یک سالن قوانین جدیدی را وضع می‌کند و با رفتنش آن قانون‌ها را هم با خود می‌برد.
نویسنده نمایش «لب خط» اظهار امیدواری کرد: ای کاش کار تئاتر دست نااهلان نیفتد؛ آدم‌هایی آن را مدیریت کنند که هم در نیت و هم عملکردشان اهل باشند. بازی نکنند و آدم‌ها را وارد بازی‌شان نکنند. در مجموع امیدوارم همیشه تئاتر رونق داشته باشد اما کیفیت و کمیت را توامان داشته باشد.
ما مطیع بودیم چون می‌خواستیم در تئاتر نفس بکشیم
کارگردان نمایش «سه جلد» یادآور شد: در دوره‌ای مدیری با من وارد مذاکره شد و قرارهایی گذاشت اما بعد آن را منکر شد؛ هیچ جا این را اعلام نکردم چون فریادم آن قدر وسعت ندارد و هیچ ادله‌ای هم وجود ندارد. اگر به آن دوره‌ای که ما کار می‌کردیم برگردید می‌بینید که خیلی از ما مطیع بودیم چون چاره‌ای نداشتیم؛ اگر می‌خواستیم کار کنیم و تنفس کنیم باید کنار می‌آمدیم.
نقوی با بیان اینکه او با این شرایط کنار نیامده است، گفت: به هر قیمت و شکلی کار نکردم و ترجیح دادم به‌طور کلی از تئاتر دور شوم؛ کار نکردن من به به فضای تئاتر لطمه‌ای نمی‌زند و نمی‌خواهم سدی در مقابل تئاتر بسازم. بلکه دوری‌ام فقط به این دلیل است که دیگر نخواستم با این شرایط ادامه دهم.
او با بیان اینکه «اخیرا عده‌ای از دوستان از من خواستند که دوباره به جشنواره‌های تئاتر برگردم»، گفت: اما من ممانعت خود را از شرکت دوباره در جشنواره‌ها اعلام کردم چون با شکل این جشنواره‌ها مخالف بودم؛ البته این مشکلات به امروز مربوط نمی‌شود بلکه دوره‌های قبل هم با این مسائل دست به گریبان بوده است.
نقوی با بیان اینکه یک دوره را نشانه نمی‌رود، گفت: معتقدم سیاست‌گزاری تئاتر ما شکل درستی نداشته و هنوز ندارد. ما داریم دور خودمان می‌چرخیم تا اینکه یک روز یک منجی به عنوان یک مدیر پیدا شود و ناگهان جریانی را در آن مجموعه تئاتری هموارتر کند و با رفتن او دوباره باز این سد ساخته شود و برگردیم به سال‌های قبل.
کارگردان نمایش برگزیده «ورودی پنج» با اشاره به کارهایی که 10 سال پیش اجرا می‌شد، گفت: اگر بخواهیم کیفیت کارها را با 10 سال پیش مقایسه کنیم آیا می‌توانیم بگوییم امروز کارها بهتر شده است؟ قطعا نه. نگاه کنید که در دوره طلایی تئاتر چه کسانی کار می‌کردند؟ الان هم خیلی از اساتید تئاتر به اجبار وارد مجموعه‌ای شدند چون نمی‌خواستند راه تنفس‌شان قطع شود و به هر قیمتی اجرا می‌روند البته من با تنفس تئاتر به هر شکلی موافقم اما خودم جزو کسانی نیستم که با هر قیمتی در این فضا کار کرده باشم و این موضوع را با چهار سال دوری‌ام از تئاتر ثابت کردم.
نقوی تصریح کرد: با وجود اینکه اکنون خیلی از مدیران تئاتری از دوستان من هستند اما هیچ وقت از فضای رفاقت استفاده نکردم و با شکل ذهنی و نوع اجرای جشنواره‌ها موافقت نکردم و این به ضرر من تمام می‌شود اما چون قدم کوتاه است و صدایم رسا نیست هیچ وقت نمی‌توانم فریادی بزنم چون اصلا قرار نیست که دیده شوم؛ خیلی از اساتید حرفه‌ای تئاتر ما رفتند و کار نکردند یا ماندند و ادامه ندادند و کسی به فکرشان نیست چه برسد به من که جزء کوچکی از مجموعه تائتر کشورم.
او با اشاره به اینکه سال‌ها در جشنواره‌ها حضور داشته و در فضای حرفه‌ای کار کرده است، گفت: الان مدتی است که کنار کشیده‌ام و دلیلش این است که حتما یک جای کار ایراد دارد و این ایراد برمی‌گردد به اینکه من نخواستم به سفارش‌های ذهنی مسئولان تن بدهم؛ مسئولانی که با سلایق ذهنی خودشان حرکت می‌کنند و می‌دانم این غلط است.
جشنواره‌های مناسبتی و مذهبی جایی برای خرج نادرست بودجه‌هاست
کارگردان نمایش «دعوت به یک مراسم سوال» با اشاره به رویه غلط جشنواره‌های تئاتر گفت: در یک دوره، بودجه‌ای به یک مجموعه تزریق می‌شود و دوستان این مجموعه ناگهان هول می‌شوند و اولین چیزی که به ذهن‌شان می‌رسد برگزاری یک جشنواره است و اسم خاصی را هم رویش می‌گذارند که دهان پُرکن باشد و مسئولان بالادستی هم آن را دوست داشته باشند چون ما متاسفانه با اسم‌ها جلو می‌رویم.
نقوی با تاکید بر اینکه نمی‌خواهد از جشنواره خاصی اسم ببرد که توهینی به کسی نشود، گفت: اما من همان سال‌ها که فعالیت می‌کردم هم انتقاد خود را نسبت به جشنواره‌ها اعلام کردم.
او تصریح کرد: معتقدم جشنواره‌های مناسبتی محلی است برای صرف بودجه‌های تئاتری که می‌تواند در جاهای درست‌تری خرج شود.
نقوی ادامه داد: البته فکر می‌کنم مدیران بالادستی جشنواره کار درستی می‌کنند و شرکت‌کننده‌ها هم راه درستی را می‌روند اما مسنولان برگزارکننده دیدگاه درستی ندارند و از این بودجه‌ها سوءاستفاده می‌کنند؛ وقتی گروه‌های شهرستانی را دعوت می‌کنند اما آنها را نه اسکان می‌دهند و نه امکاناتی در اختیارشان می‌گذارند این چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟ این مشکل همه جا هست و کسی به دادش نمی‌رسد. من ترجیح دادم از این فضا دور باشم و پول کسانی را که باید بگیرند و کار کنند اما من به ناحق نگیرم.
او با بیان اینکه خیلی مهم است که خبرها جوری کار شود که تاثیر داشته باشد، گفت: در فضای مجازی هر روز پرده‌دری‌های زیادی را می‌بینیم یا توهین آدم‌های مختلف به همدیگر را؛ من با این فضا اصلا موافق نیستم چون معتقدم اینها سازندگی ندارد.
مدیران «متعهدِ متخصص» نیاز اصلی تئاتر است
نقوی تصریح کرد: اگر می‌خواهیم جلو برویم مسئولانی را نیاز داریم که نااهل نباشند، بلکه «متعهدِ متخصص» باشند؛ نمی‌خواهم از فرد خاصی اسم ببرم اما من در دوره‌ای با مسئولی مواجه شدم که خودش بلاتکلیف بود یعنی اصلا نمی‌دانست چه کار می‌خواهد بکند.
کارگردان نمایش «ایستگاه سلام» با اشاره به موضوع جدیت در تئاتر، یادآور شد: انگار مافیایی جریان تئاتر را دنبال می‌کند و یکسری مسئول را بلاتشبیه و دور از جانشان، به شکل مترسک گذاشته‌اند که جایی بنشینند اما عملا اینها هیچ‌کاره هستند و کار دارد از جای دیگری دنبال می‌شود. بنابراین این شکل غلط از تئاتر اتفاق می‌افتد.
نقوی با اشاره به حضور چهره‌های ثابت در سالن‌های مختلف تئاتر، گفت: وقتی متنی را به سالنی می‌دهید آن سالن باید خوانشگر خودش را داشته باشد اما ما تکرار را در چیدمان آدم‌هایی می‌بینیم که می‌خواهند در همه سالن‌ها کار را تصویب بکنند یا نکنند. در واقع همه چیز از یک جا دارد اتفاق می‌افتد و همین می‌شود که اکثر کارها به یک شکل اجرا می‌شود.
او با تاکید بر اینکه جسارت در تئاتر از بین رفته است، گفت: با این حساب باید متوجه شویم که دلیل اینکه چرا تئاتر ما رفته رفته خودش را تکرار می‌کند چیست؟ یک نفر را مسئول می‌کنند تا متن‌های همه سالن‌ها را بخواند؛ اگر در ظاهر هم آدم‌ها اسم‌شان متفاوت باشد اما تصمیم‌گیرنده اصلی مشخص است و معلوم است که تئاتر از طریق چه کسی دارد هدایت می‌شود و این اتفاق غلطی است.
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس تاکید کرد: هنر اساسا نمی‌تواند فردمحور باشد مگر یک نفر چقدر رشد فکری کرده است که بتواند همه چیز را مدیریت کند.
نقوی ادامه داد: خیلی پیش آمده که یک مسئول سالن متنی را از هنرمند بگیرد اما سوادش به اندازه درک آن نباشد. این مسئول چون تکنیک روز تئاتر را متوجه نمی‌شده ترجیح داده همان متن‌هایی را به اجرا برساند که شکل دیالکتیک خود را رعایت کرده‌اند و بنابراین در همه ادوار یک نوع تئاتر تکرار می‌شود. مگر در یک سالن خصوصی که مسئولیتش دست یک نفر بوده و آن یک نفر جسارت داشته و به تئاتر کمی جهانی‌تر نگاه کرده و تکنیک را وارد کار کرده است.
اجرای نمایشم را نگه داشتم برای وقتی که ثروتمند شوم
این کارگردان تئاتر با اشاره به نمایش «دعوت به یک مراسم سئوال» به عنوان تنها کاری که آن را تمرین کرده و به اجرای عمومی نرسیده است، گفت: سال 91 آن را در جشنواره فجر روی صحنه بردم اما بعد از آن هیچ وقت به اجرای عمومی نرفتم به دلایلی که نمی‌خواهم واردش شوم چون پیچیده است.
نقوی تشریح کرد: همه نشأت گرفته از وعده‌های نابجای مسئولان است که من را در آن مقطع امیدوار کردند و با دوستان هنرمند وارد مذاکره شدم اما متاسفانه پشتم را خالی کردند و بنابراین ترجیح دادم دیگر کاری را اجرا نکنم مگر روزی که اگر وعده‌ای دادم خلف وعده از طرف من نباشد و شرمنده کسی نشوم.
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس گفت: نمایش عمومی «دعوت به یک مراسم سوال» را هم نگه داشتم برای زمانی که خودم ثروتمند شوم یا وضعیت تئاتر به سمتی برود که بشود آن را اجرا کرد؛ البته هنوز معتقدم همین که تئاتر جریان دارد و همه مردم در همه نقاط شهر به آن دسترسی پیدا کرده‌اند، خوب است.
نقوی با اشاره به تعدد سالن‌های تئاتر، گفت: علیرغم انتقاد برخی، فکر می‌کنم این تعدد خیلی خوب است. البته جای هشدار هم وجود دارد؛ چون کیفیت کارها به اندازه کمیت‌شان رشد نکرده است. ما یا همیشه کیفیت‌مان در یک دوره مطلق بوده یا کمیت. ای کاش بتوانیم حد وسط را بگیریم و این دو را توامان باهم جلو ببریم.
او خاطرنشان کرد: معتقدم تماشاگران مهربان‌ترین، دلسوزترین، صمیمی‌ترین و صادق‌ترین همراهان تئاتر هستند؛ این یک واقعیت است چون با همه وجود می‌آیند و تئاتری را که نمی‌دانند چیست می‌بینند. البته این یک رویه غلط است.
نقوی با تاکید بر اینکه اگر بخواهیم با سیستم جهانی جلو برویم باید سبک و سیاق سالن‌های تئاترمان مشخص باشد، گفت: این مشکل تخصصی نبودن فقط مختص ایران نیست اما در ایران آن را به دو بخش مذهبی و غیرمذهبی تقیسم کرده‌اند در حالی که چنین تقسیم‌بندی در تئاتر اصولا وجود ندارد.
نقوی با بیان اینکه با اجرای کار از هر طیفی موافق است اما نه با هر شکل و کیفیتی، ادامه داد: همین که مردم تئاتر را شناخته‌اند و سالن‌های خصوصی در همه جای شهر ایجاد شده و رونق پیدا کرده است مایه مباهات است.