لزوم تدوین قوانین روشن برای فضای رسانه‌ای مجازی
آیین اختتامیه نخستین دوره جشنواره کتاب مجازی عصر امروز (یکشنبه، ۱ آذر) همزمان با آخرین روز از بیست و سومین دوره هفته کتاب در سالن شهناز خانه هنرمندان برگزار شد.
به گزارش ایلنا، مجید غلامی‌جلیسه در ابتدای این برنامه با بیان اینکه زمانی کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی بتوانیم از طریق تلفن و فضای مجازی داشته‌ها و اطلاعاتمان را به اشتراک بگذاریم و امروزه اینترنت تحولی عظیم در حوزه چاپ و نشر ایجاد کرده است، گفت: کتاب وسیله‌ای برای انتقال مفاهیم است که در دوره‌های مختلف شکل‌های متفاوتی از آن را شاهدیم. از اختراع پاپیروس از سوی مصری‌ها تا اختراع کاغذ از سوی چینی‌ها و دوره‌ای که کتاب با خشت و سنگ مفاهیم را منتقل می‌کرد یا بر پوست حیوانات دانش بشری منتقل می‌شد، بشر به این فکر می‌کرد که چگونه داشته‌های خود را در کمترین زمان با بالا‌ترین دقت و سرعت منتقل کند.
وی ادامه داد: در دوره‌های مختلف چاپ و نشر تلاش‌های مختلفی برای تسهیل این امر صورت گرفته است. ۲۰۰ سال قبل که چاپ به صورت حرفه‌ای وارد ایران شد و اولین کتاب در تبریز به چاپ رسید کمتر کسی فکر می‌کرد بتوانیم از انتشار چند نسخه‌ای و تک‌نسخه‌ای کتاب با تیراژهای بالا به ویژگی‌های مختلف برسیم.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب همچنین با اشاره به تغییرات چاپ و نشر تا امروز بیان کرد: زمانی چاپ بسیار ساده و بی‌آلایش بود اما امروزه قدرت صنعت چاپ بالا رفته و تنوع بسیاری در آن صورت گرفته است. چاپ دیجیتال آنقدر پیشرفت کرده که هر علاقه‌مندی می‌تواند با هزینه شخصی در منزل خود امکان انتشار کتاب داشته باشد. زمانی کمتر کسی فکر می‌کرد ما به جایی برسیم که از طریق تلفن همراه بتوانیم داشته‌هایمان را به اشتراک بگذاریم و در فضای مجازی کتاب تولید و منتشر کنیم. اینترنت تحول عظیمی در حوزه چاپ و نشر ایجاد کرد.
دبیر بیست و سومین هفته افزود: در اوایل دهه ۷۰ در قم موسسه آیت‌الله گلپایگانی (معجم فقهی) مجموعه‌ای متشکل از نزدیک هزار عنوان کتاب در یک لوح فشرده با قابلیت جستجو ایجاد کرد و موجب تحول عظیمی در حوزه‌های علمیه شد. ایجاد وبلاگ‌ها در دهه ۸۰ تحول عظیمی در عرصه شعر و ادب و هنر ایجاد کرد. در دهه ۹۰ ابزار و امکانات برای توسعه کتاب و کتابخوانی آنقدر زیاد شد که سرعت، کیفیت و هزینه کم عادی محسوب می‌شد. امروزه پدیدآورندگان و ناشران می‌توانند با کمترین هزینه بیشترین بهره را از دانش خود ببرند تا پایان این دهه به نظر می‌رسد اتفاقات خوبی در حوزه نشر فضای مجازی رقم بخورد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب سپس با ابراز خوشحالی از جشنواره‌ای تخصصی در حوزهٔ کتاب‌های مجازی و دیجینتال اظهار کرد: پیش‌تر از این هیچ جشنواره گسترده‌ای در حوزه کتاب و کتابخوانی با این نگاه وجود نداشت. در ابتدا تصور می‌شد استقبال اندکی از این جشنواره صورت بگیرد ولی با آغاز شدن جشنواره حدود ۵۰۰ وبلاگ، صفحات مجازی و اپلیکیشن در صفحه ویژه جشنواره ثبت شد و بیش از ۲۰ هزار نفر در این جشنواره مشارکت کردند. حدود ۱۰۰ هزار نفر از وب‌سایت این جشنواره بازدید کردند که اتفاقات خوبی را برای این دوره رقم زده است.
جلیسه ادامه داد: موفقیت این جشنواره عزم و اراده‌ای جدی از طرف کاربران و تولیدکنندگان محتوا در فضای مجازی است که نباید از آن غافل شد. فکر می‌کنم برگزاری این جشنواره تلنگر خوبی برای عرصه فرهنگ و ادب، موسسه خانه کتاب و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که برنامه‌ریزی جدی‌تری برای کتاب در حوزه مجازی داشته باشند. بیشتر حاضران در این جمع دغدغه‌های مشترکی دارند و این دغدغه کتاب است. این اصل را با علم به اینکه فضای مجازی می‌تواند بخشی از این دغدغه‌ها را جبران کند با میل و علاقه شخصی استوار و در این فضا محتوا تولید کرده است تا بتوانند اتفاقات مثبت و موثری را رقم بزنند.
دبیر بیست و سومین هفته کتاب به آثار چنین جشنواره‌ای نیز اشاره و بیان کرد: تبعات این جشنواره می‌تواند در سازماندهی کتاب در فضای مجازی نقشی موثر ایفا کند. هنوز ناشران در ایران به قدرت حضور خود در فضای مجازی پی نبرده‌اند که این فضا چه کمک‌هایی می‌تواند به آن‌ها بکند تا با کمترین هزینه و سرعت بتوانند آثار و محتوای خود را منتشر کنند
جلیسه در پایان گفت: مطمئناً نخستین دوره این جشنواره خلاهایی دارد که امیدواریم تا هفته کتاب سال آینده بتوانیم با پیگیری‌های دوستان در شرکت «کتاب‌بین» و فعالان این حوزه نقایص را برطرف و آن را تقویت کنیم تا شاهد اتفاقات خوبی باشیم. امیدواریم سال آینده عدد ۵۰۰ شرکت کننده در این جشنواره به ۵هزار و بیشتر برسد.
سید عباس صالحی (معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) نیز با اشاره به ظرفیت‌های فضای مجازی برای توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی تاکید کرد: فضای مجازی باید به کمک کتاب کاغذی بیاید نه نابودی آن. فضای مجازی نباید فضای تنفس کتاب کاغذی را مسدود کند. معمولاً در حیطه فضاهای عام‌تر بیشتر از تهدیدهای فضای مجازی در عرصه کتاب صحبت می‌شود؛ به عبارت دیگر از رسانه مجازی به عنوان عاملی برای کتاب نخواندن یا کمتر کتاب خواندن بحث می‌شود اما این جشنواره و تجمع نشان داد از منظرهای دیگر می‌شود به فضای مجازی نگریست.
صالحی ادامه داد: فضای مجازی را باید فرصتی برای توسعه کتاب و نشر دانست. گروه فعالیت‌هایی که به عنوان مسابقه‌ای و تقدیری در نظر گرفته شد نشان می‌دهد تا چه حد در فضای مجازی فرصت وجود دارد. شبکه‌های ترویج و کتابخوانی، کتابخانه‌های مجازی، فروشگاه کتاب مجازی، خبرگزاری‌های کتاب، کتاب‌های الکترونیکی، نرم‌افزارهای موبایل، وب‌سایت‌های ناشران و دیگر صنوف نشر، شبکه‌های اطلاع‌رسانی و ترویج کتاب فرصت‌های فضای مجازی را برای کتاب نشان می‌دهند.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سپس ضمن اذعان به قدرت نفوذ فضای مجازی در دنیای امروز گفت: فضای مجازی نسبت به رسانه‌های ماقبل خود توان و نفوذ بیشتری دارند. فضای مجازی حوزه چند رسانه‌ای است که متن را با تصویر، پویانمایی و صوت مخلوط کرده است. با توجه به قابلیت‌های فضای مجازی می‌توان نتیجه گرفت که این فضا جذابیت‌ها و نفوذ کتاب را افزایش داده است، علاوه بر این سرعت ارتباط بین مخاطب و مولد را نیز فراهم کرده؛ به عبارتی دیگر با استفاده از فضای مجازی، فضای مونولوگی از بین رفته است.
وی اضافه کرد: فضای مجازی از لحاظ محیط‌زیستی و صرفه‌جویی در هزینه‌ها همچنین دسترسی سریع‌تر مخاطب به کتاب را فراهم کرده است. این فضا قدرتی مبارک به حساب می‌آید. امیدواریم جشنواره کتاب مجازی که با همت عزیزان برگزار شد شرایط نشر و کتابخوانی را در مسیر بهبود قرار دهد.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نهایتا به دغدغه‌های نشر مجازی اشاره کرد و گفت: با توجه به ظرفیت‌های فضای مجازی نباید به دو دغدغه مهم نشر کم توجه بود؛ نخست مسایل حقوقی و قانونی فضای رسانه مجازی و دیگر مسایل قانونی این رسانه نوپا. بنابراین نیازمند تدوین قوانین روان و روشن هستیم. دومین دغدغه در حوزه فضای مجازی کتاب کاغذی است. به عبارتی دیگر سرمایه کتاب کاغذی را نباید فراموش کنیم هرچند فضای مجازی فرصت است اما کتاب کاغذی رسانه‌ای است که از لحاظ اقتصادی و فرهنگی نباید نادیده گرفته شود. فضای مجازی باید به کمک کتاب کاغذی بیاید نه نابودی آن. فضای مجازی نباید فضای تنفسی کتاب کاغذی را مسدود کند.
محمد گرکانی‌نژاد (رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیک)، حسین مهری (رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت پست جمهوری اسلامی ایران) و سیدفرید قاسمی (مدیر مرکز کتاب‌پژوهی خانه کتاب) نیز از دیگر مهمانان و سخنرانان این مراسم بودند.