تنش در قره‌باغ منافع روسیه در قفقاز را تامین می‌کند/ گروه مینسک همچنان ناکارآمد است
روس‌ها با حفظ بحران در منطقه قره‌باغ به نوعی قصد دارند علاوه بر مقابله با غربی‌ها، از این بحران به نفع خود استفاده کنند.
«قاسم مومنی» تحلیلگر مسائل قفقاز و رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی چشم انداز ابرار نوین در خصوص تنش‌های اخیر بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تصریح کرد: تقسیم‌بندی اراضی که در زمان شوروی سابق مورد نظر بود، یکی از دغدغه‌های کمونیست‌ها و دولت حاکم بر مسکو قلمداد می‌شد که تقسیم‌بندی در جمهوری‌های تحت نظر شوروی سابق از محورهای مورد بحث در آن زمان بود. به عنوان مثال روسیه و گرجستان و از سمتی دیگر ارمنستان و آذربایجان اختلاف‌نظرهایی در مورد مدل تقسیم اراضی با یکدیگر داشتند.
وی ادامه داد: در تاریخ روابط باکو و ایروان اختلاف بر سر قره باغ یکی از موضوع‌های مورد بحث بوده که در خصوص مالکیت این منطقه اختلاف‌نظرهایی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان از گذشته وجود داشته که تاکنون هم ادامه دارد و حتی این اختلاف در زمان بلشویک‌ها وجود داشت و از سمتی دیگر در زمان شوروی سابق موضوع سرکوب حکومت‌های محلی در میان بود که بحث قره‌باغ هم یکی از آن محورها به حساب می‌آمد و مالکیت این منطقه در دست آذربایجان قرار گرفت و از سوی شوروی، منطقه تحت نظر آذربایجان شناسایی شد.
در سال ۱۹۸۸ میلادی پس از فروپاشی شوروی لابی ارمنی‌ها با روسیه قوی‌تر از آذربایجان بود و توانستند قره‌باغ را به خاک ارمنستان الحاق کنند که جنگ‌هایی در آن موقع به وقوع پیوست و روسیه هم در سرکوب کودتاهای آن زمان نقش داشت. این موضوع تا سال ۱۹۹۴ که گروه مینسک متشکل از روسیه، فرانسه و آمریکا بود آتش‌بسی را در آنجا برقرار کردند و در آن موقع ارمنی‌سازی منطقه قره‌باغ آغاز شد و در واقع یک جمهوری مستقل در دل قفقاز شکل گرفت که البته ستون فقرات آن را ارمنی‌ها تشکیل می‌دادند و همین‌طور دولت حاکم بر ایروان مکلف به حمایت از آن‌ها شد. پس از آن انتخابات برگزار شد و در ۳۰ آوریل ۱۹۹۵ انتخابات پارلمانی در منطقه قره‌باغ صورت گرفت که شاهد بودیم «روبرت کوچاریان» در سال ۱۹۹۴ به سمت ریاست جمهوری ناگورنو – قره باغ دست پیدا کرد و پس از آن توانست به عنوان رئیس‌جمهوری ارمنستان دست پیدا کند. در آنجا بود که روابط سیاسی تنگاتنگ میان ارمنستان و قره‌باغ شکل گرفت و یک میلیون آذری از این ناحیه اخراج شدند که البته رسانه‌های منطقه‌ای هم به این موضوع نگاه خاص داشتند و تمامی اخبار آن منعکس شد.
این کارشناس مسائل اوراسیا با اشاره به نقش روسیه در این مناقشه گفت که از منظری دیگر نباید نقش مسکو را در این پرونده نادیده گرفت. از حیث سیاسی روسیه میل به اختلاف‌افکنی میان ارمنستان و آذربایجان دارد و سعی می‌کند که این اختلاف را در منطقه قفقاز همچنان زنده نگه دارد تا بتواند نفوذ سنتی خود در آنجا را احیا کند. باید توجه داشت که قفقاز به عنوان یکی از موقعیت‌های مهم در ترانزیت انرژی و همچنین انتقال نفت از آذربایجان و فروش آن به کشورهای غربی و اروپایی در نظر روس‌ها بسیار مهم جلوه می‌کند و غربی‌ها سعی دارند تا از این کانال بتوانند منابع انرژی و گاز و نفت آذربایجان را به نفع خود در اختیار بگیرند و به نوعی روسیه را دور بزنند. لذا روس‌ها با حفظ بحران در این منطقه به نوعی قصد دارند تا علاوه بر مقابله با غربی‌ها بتوانند از این بحران به نفع خود استفاده کنند.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد روسیه سعی دارد با تحریک این وضعیت یک نوع اخلال را به وجود آورد تا بتواند وابستگی به نفت آذربایجان و همچنین درخواست غربی‌ها را در این خصوص تحت الشعاع قرار دهد تا علاوه بر تحت فشار قرار دادن دولت الهام علی‌اف بتواند بر تحریم‌هایی که از سمت اتحادیه اروپایی در پرونده اوکراین بر آن وارد شده است تا حدودی غلبه کرده و پس از آن به مقابله با این وضعیت بپردازد.
مومنی در پاسخ به این پرسش که آیا عملکرد گروه مینسک توانسته است در مناقشه قره باغ مفید واقع شود یا خیر، گفت: هدف گروه مینسک انجام آتش‌بس دائمی بوده است اما باید توجه کرد این گروه از ۲۰ سال گذشته تاکنون طرح‌های مختلفی را برای به نتیجه رساندن منازعه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان ارائه کرده است اما متاسفانه تاکنون هیچ نتیجه‌ای حاصل نشده است و نتوانسته‌اند صلح عملی را به تصویر بکشند و در حالت فعلی هم این گروه اقدام به حفظ وضعیت فعلی و همان مناظره قدیمی کرده است. به گونه‌ای که روسیه و ارمنستان از سال ۱۹۹۴ با یکدیگر قرارداد امنیت مرزی منعقد کردند و روسیه مامور به حفظ امنیت مرزهای ایروان بوده و از سمتی دیگر دو عضو دیگر حاضر در گروه مینسک یعنی فرانسه و آمریکا به عنوان ذات اروپایی و غربی این گروه همچنان درصدد تقویت و حمایت از آذربایجان برآمدند که این در نمای کلی مناظره دو قطب هژمون در ادبیات بین‌الملل را نمایان می‌کند که یک سر آن روسیه و طرف دیگر آمریکا قرار دارد.
در نگاهی دیگر باید به این نکته توجه داشت که آموزش سربازان جمهوری آذربایجان توسط اروپایی‌ها و غربی‌ها صورت می‌گیرد و واقعیت این است که اگر دو رئیس‌جمهوری حاکم بر باکو و ایروان با یکدیگر جلسه بگذارند و به نتیجه مثبت هم برسند، حرف آخر را سه عضو گروه مینسک خواهد زد. به طوری که از گذشته تاکنون چیزی حدود ۱۵ نشست میان ارمنستان و آذربایجان از سال ۹۵ تاکنون برگزار شده است اما خروجی آن منفی بوده است و عمده این بحث به سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری مسکو برمی‌گردد و باید بگوییم که مدلی از آبخازیا و اوکراین در این بین توسط روسیه در حال شکل‌گیری است و مسکو سعی دارد که قره‌باغ را به عنوان حیاط خلوت خود همچنان زنده نگه دارد تا حوزه نفوذ خود در قفقاز به دلیل وجود منابع انرژی و همچنین محور امنیت را به بالا‌ترین حد خود برساند.
وی در پایان گفت: باید توجه کرد که اگر صلحی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به وجود آید و اوضاع در قفقاز آرام شود بدون شک امکان این‌که ناتو در آنجا حضور پیدا کند، بسیار بالا خواهد بود و این به معنای زنگ خطر جدی برای روسیه قلمداد می‌شود چرا که قدرت و یکه‌تازی روس‌ها در خزر تحت الشعاع قرار خواهد گرفت و این مغایر با سیاست‌های مسکو ارزیابی می‌شود.