ایلنا گزارش می‌دهد؛
یارانه کرونا تنها به ۱۰ درصد جمعیت زیر خط فقر تعلق گرفت/ کمک‌های معیشتی به افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد چقدر است؟
جمعیت بزرگی زیر خط فقر زندگی می‌کنند اما در این اوضاع و احوال دولت تصمیم گرفته است که فقط به ۳ میلیون نفر یارانه کرونا پرداخت کند. این در شرایطی است که دولت نمی‌تواند وظیفه خود بر اساس اصل چهل و سوم را نادیده بگیرد. وظیفه اصلی دولت براساس این قانون هم تامین نیازهای اساسی جامعه، و ریشه‌کن کردن فقر در جامعه است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، آسیب و مضرات کرونا، در درجه اول کارگران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آنها به‌طور ناگهانی کسب و کار خود را از دست داده یا تعدیل شده‌اند. برخی خانواده‌ها با از دست دادن سرپرست؛ این روزها و بقیه روزهای عمر را قرار است بدون پشتوانه و پشتیبان سپری کنند. تعداد زیادی از کارگران؛ تحت پوشش تامین اجتماعی نیستند و برای مشاغل آزاد، خویش‌فرما، کارگران ساختمانی، قالیبافان، رانندگان تاکسی و حمل و نقل شهری، بیمه بیکاری واریز نمی‌شود. این گروه‌ها با وجود اینکه تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند، اما نمی‌توانند بیمه بیکاری دریافت کنند. در این میان دولت در نظر دارد تا یارانه کرونا به کارگران اختصاص دهد، با این‌حال همچنان پرسش‌هایی در مورد شمولیت آن بر کارگران آسیب‌دیده وجود دارد.
یارانه بلاعوض دولت فقط برای ۹ درصد جمعیت زیر خط فقر
جمعیت بزرگی در کشور اساساً زیر خط فقر زندگی می‌کنند. اردیبهشت ماه ۹۸، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی ارائه کرد که طی آن جمعیت زیر خطر فقر تا پایان سال ۹۷، ۲۳ تا ۴۰ درصد برآورد شده است. بنا بر تخمین مرکز پژوهش‌ها حدوداً بین ۱۸ تا ۳۳ میلیون نفر در خط فقر مطلق زندگی می‌کنند.
ناصر موسوی لارگانی (نماینده مجلس شورای اسلامی) نیز شاخص خط فقر در سال ۹۷ را ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان عنوان کرده و گفته بود که درآمد ماهانه ۵۵ درصد خانوارها کمتر از ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است. اگر جمعیت کل کشور را حدود ۸۰ میلیون نفر درنظر بگیریم، بیش از ۴۴ میلیون نفر کمتر از شاخص خط فقر در سال ۹۷ درآمد داشتند.
دولت اگرچه برای کمک‌های معیشتی کرونا از ۲۳ میلیون خانوار نام برده است اما کمک‌های بلاعوض دولت بر اساس گفته‌های رئیس جمهور فقط به ۳ میلیون نفر اختصاص می‌یابد. اگرچه می‌دانیم در بین ۳۳ میلیون جمعیت زیر خط فقر همگی کسب و کار خود را در اثر کرونا از دست نداده‌اند اما فاصله آنقدر زیاد هست که بدانیم، کمک‌های بلاعوض دولت شمولیت مورد انتظار را ندارد. با احتساب این آمار در واقع دولت فقط به ۹ درصد از جمعیت زیر خط فقر کمک بلاعوض می‌کند.
در این حال اگرچه آمارها در مورد تعداد حاشیه‌نشینان به درستی ارائه نشده است اما حدود ۲۰ میلیون حاشیه‌نشین در سراسر ایران برآورد می‌شود که بازهم رقم ۳ میلیون نفر تناسبی با آن ندارد.
معیارهای مبهم برای تخصیص کمک بلاعوض
مشکل اصلی در تخصیص یارانه‌های کرونا، عدم شفافیت است. حسن روحانی درباره جزئیات اختصاص کمک‌های نقدی بلاعوض کرونا اظهار داشته: ۳ میلیون نفر محروم و تحت فشار هستند که برای آنها در چهار نوبت بسته حمایتی از ۲۰۰هزار تومان تا ۶۰۰ هزار تومان مدنظر قرار دادیم؛ که مرحله اول آن پرداخت شده و مرحله دوم آن هم تا پایان فروردین پرداخت خواهد شد و دو نوبت بعد هم به همان صورت در ماه‌های اردیبهشت و خرداد پرداخت خواهد شد.
سوالی که ابتدای امر به وجود می‌آید، این است که «محروم و تحت فشار» به چه کسی گفته می‌شود؟ پیش از این هم معیارهایی چون از دست دادن شغل، دستفروشان و روزمزدها و ... ذکر شده بود، با این‌حال کسی به روشنی نمی‌داند، معیارها دقیقاً چیست؟ یکی از مشکلات در هر بار واریز یارانه در سال‌های گذشته جمعیت بالای کارگرانی بوده است که با وجود شمولیت در شرایط اعلام شده، همچنان یارانه دریافت نمی‌کردند. اکنون که معیار اختصاص کمک‌های بلاعوض بیان نشده، راستی‌آزمایی دولت هم ناممکن خواهد بود. در عین حال پنهان کردن جمعیت خانوارها، امکان سوءاستفاده و فساد مبالغ تخصیص یافته برای یارانه کرونا را افزایش می‌دهد. سوابق نشان داده در چنین شرایطی که همین نظارت رسانه‌ای و مردمی برای این نوع فرآیندها نیست، به کرات سوءاستفاده صورت می‌گیرد.
در عین حال دولت حتی اگر حداکثر رقم یارانه بلاعوض را به این خانواده‌ها طی چهار مرحله پرداخت کند، ۲ میلیون ۶۰۰ هزار تومان، حدوداً معادل یک ماه حداقل دستمزد و مزایایی است که به صورت دوجانبه در شورایعالی کار مقرر شده و کارگران کماکان به تفاوت فاحش آن با سبد معاش که معادل ۴ میلیون ۹۴۰ هزار تومان در شورایعالی کار تعیین شده است، اعتراض دارند. این پرداخت قطره‌چکانی به کارگرانی که دولت اذعان دارد در وضعیت بسیار نامناسبی به سر می‌برند، آیا می‌تواند کارگران را در خانه نگاه دارد؟ طبعاً این خانواده‌ها به علت شرایط نامعلومی که بر زندگی و کسب و کارشان حاکم است، توان دریافت وام ۱۲ درصدی از بانک‌ها را نیز ندارند.
یارانه کرونا در حد خرید مواد ضدعفونی‌کننده هم نیست
معاون نظارت و بازرسی سازمان صنعت معدن و تجارت لرستان گفت: قیمت هر لیتر الکل ۷۰ درصد ویسیان برای مصرف‌کننده ۳۴ هزار تومان و هر لیتر الکل۹۰ تا۹۶ درصد ویسیان نیز ۳۶ هزار تومان تعیین شده است.
با این نرخ، یک سوم حداکثر مبلغ پرداختی دولت صرف حدود ۶ بطری الکل خواهد بود که برای مصرف یک خانوار ۴ نفره معقول خواهد بود. خرید مواد ضدعفونی‌کننده برای این خانواده‌ها به معنای حداقل امور زنده ماندن بسیار ناکافی است.
با چه ساختار جایگزینی بهزیستی و کمیته امداد از کمک‌های بلاعوض خط خوردند؟
نکته مهم دیگر در مورد واریز کمک‌های نقدی اینکه، به نظر می‌رسد افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد که اغلب افراد محرومی هستند، کمک‌های بلاعوض را دریافت نمی‌کنند. محمد نفریه (رئیس کمیته پیشگیری از بیماری‌ای واگیردار سازمان بهزیستی کشور) گفته بود: تاکنون از مبلغ ۱۰ میلیارد تومانی کمک بنیاد مستعفان به بهزیستی به ۴۰ هزار نفر سرانه ۲۵۰ هزار تومانی پرداخت شده است. ما هنوز ملبغی به عنوان کمک معیشتی پرداخت نکرده‌ایم چراکه فعلاً اعتبار مالی آن تأمین نشده است.
این گفته‌ها در شرایطی بود که دوره اول کمک معیشتی بلاعوض کرونا پرداخت شده بود. محمد شریعتمداری در این رابطه گفته است: دستفروشان و کاسبان غیررسمی از طریق بانک‌های اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفتند و افراد کم‌درآمدی که تحت پوشش هیچ نهادی بودند، بسته حمایتی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی به حساب آنها واریز شده که تعداد آنها سه میلیون خانوار است.
بنابراین مشخص نیست با چه ساز و کار جایگزینی افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد از کمک بلاعوض حذف شده‌اند.
بر اساس اعلام دفتر آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی سازمان تامین اجتماعی، ۴۳ میلیون و ۱۷۱ هزار و ۳۹۷ نفر در کشور تا پایان آذر ماه ۹۷ تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار گرفتند. حتی اگر جمعیت کشور را ۸۰ میلیون نفر درنظر بگیریم، ۳۷ میلیون نفر یعنی حدوداً ۴۶ درصد از جمعیت کشور، کودکان، مردان و زنان و سالمندانی تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نیستند و در ایام کرونا بدون کمتری پشتوانه و حمایتی سعی می‌کنند زنده بمانند. طبعاً با توجه به ناکافی بودن و عدم شمولی اقدامات دولت، این افراد نمی‌توانند در خانه بمانند و طرح فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند. در واقع اغلب جمعیت کارگران یا به اجبار کارفرما از خانه بیرون می‌زنند یا به اجبار گرسنگی.
سابقه یارانه‌پردازی دولت خوب نیست
کاظم فرج‌الهی (فعال کارگری) درباره تخصیص بسته‌های حمایتی به دهک‌های پایین جامعه، به سابقه دولت در یارانه‌پردازی اشاره کرده و به ایلنا گفت: نفس اینکه دولت تصمیم گرفته با بسته‌های معیشتی به کمک کارگران و بیکاران در جامعه بپردازد، خوب است اما باید سازوکار در نظر گرفته شده برای تخصیص این بسته‌ها به جامعه روشن باشد. متاسفانه دولت سابقه چندان خوبی در پرداخت یارانه‌ها به شکل‌های مختلف نداشته است. چه آن یارانه عمومی که قبلا پرداخت می‌شد و چه یارانه معیشتی که در مقطع گرانی بنزین برای کارگران در نظر گرفته شد.
او ادامه داد: انگار به‌صورت سمبلیک می‌خواستند به جامعه ابراز کمک کنند و ظاهراً کارگرانی هم بودند که یک مرحله کمک معیشتی را دریافت کردند و مراحل دیگر را دریافت نکرده‌اند. در واقع طرح حمایت معیشتی شمولیت واقعی را نداشته است.
کارت اعتباری رانت برای فروشگاهداران خاص
در مورد وام‌های ۴ درصدی نیز همچنان معیارهای شمولیت نامشخص است. رئیس‌جمهور گفته است: یک رقمی مدنظر قرار دادیم به عنوان وام به اندازه یک میلیون تا دو میلیون تومان برای ۴ میلیون خانواده‌ای که آنها هم جزو اقشار کم‌درآمد هستند؛ نرخ این وام ۴ درصد است و این هم به زودی برای خانواده‌ها اعلام می‌شود که بتوانند این وام را دریافت کنند.
کارت‌های اعتباری خرید نیز حجمی از رانت به جیب فروشگاهداران خاص سرازیر خواهد کرد. احتمالاً خرید از طریق کارت‌های اعتباری تنها از برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای خاص میسر می‌باشد. ضمناً همین کارت‌ها سود ۴ درصدی هم برای دولت به همراه خواهد داشت. در عین‌حال دولت در مورد بانک‌ها و پیمانکاران طرف قرارداد نیز شفاف‌سازی نکرده است. معلوم نیست آیا رانتی به جیب عده‌ای خاص سرازیر می‌شود؟ این در شرایطی است که دولت نمی‌تواند وظیفه خود بر اساس اصل چهل و سوم را نادیده بگیرد. وظیفه اصلی دولت براساس این قانون هم تامین نیازهای اساسی جامعه، و ریشه‌کن کردن فقر در جامعه است.
گزارش : مریم وحیدیان
