شهرداری تهران در حال بلعیدن بخشی از لاله زار با احداث پاساژ است

به گزارش خبرنگار ایلنا، از آن محله عودلاجان که همین دو دهه قبل با فشار رسانه ها و کارشناسان، شهرداری تهران را پای احیای هسته اولیه تشکیل شهر تهران کشاند و چند خانه تاریخی را مرمت کرد و تحویل داد یا در اختیار گرفت، حالا راسته هایی خالی و تهی از زندگی و البته خط معتادانی باقیمانده است که شبانه راهی کوچه پس کوچه هایش می شوند و فضای ناامن شبانه را در این نقطه تاریخی از شهر تهران تشدید می کنند. از آن لاله زار قدیم هم دیگر هیچ نشانی در ذهن شهروندان تهرانی باقی نمانده است.

شهرداری تهران مسئولیت مستقیم در حفظ بافت های تاریخی این شهر را دارد اما چرا شهرداری تهران بویژه در دوره مدیریت علیرضا زاکانی بافت های تاریخی شهر را رها کرد و حتی براساس آنچه برخی تهران شناس ها و کارشناسان بافت های تاریخی پایتخت به ایلنا گفته اند، خود سهم مهمی در نابود کردن فضاهای تاریخی شهر و عمل نکردن به تعهدات خود در احیای بافت های تاریخی پایتخت دارد؟

اما برای خیابان لاله زار که تا همین دو دهه قبل قرار بود بار دیگر زنده شود و تبدیل به راسته فرهنگی پایتخت شود در دوره مدیریت زاکانی در شهر تهران  چه اتفاقی افتاد؟ اصلا سهم شهرداری تهران در نابودی خیابان لاله زار چقدر است؟ و چرا شهرداری تهران در این دوره به تعهدات مشترک خود با میراث فرهنگی برای احیای لاله زار عمل نکرد؟

لاله زار و عودلاجان قربانی سیاست ساخت و ساز شهرداری تهران

خبرگزاری ایلنا این پرسش ها را با اسکندر مختاری طالقانی، باستان شناس و متخصص مرمت بافت ها و بناهای تاریخی مطرح کرده است و در این گفت وگو مشخص شده است که شهرداری تهران خود یکی از عوامل اصلی نابودی بخش هایی از خیابان لاله زار است و با کنار گذاشتن تعهدات خود در ساماندهی بافت تاریخی عودلاجان تهران نابسامانی این بافت تاریخی را نیز تشدید کرده است.

اسکندر مختاری گفت: سازمان ساماندهی مشاغل وظیفه انتقال صنف لوازم خانگی به سه راه امین حضور را برعهده داشت تا عودلاجان را آزادسازی و احیای آن را تسریع کند. اما تاکنون این اقدام صورت نگرفته و همین موضوع باعث نابودی محله عودلاجان شده است. لازم است که صنف لوازم خانگی از عودلاجان به امین حضور منتقل شود و اجازه توسعه پاساژسازی در این نقطه داده نشود.

این متخصص بافت ها و بناهای تاریخی کشور خبر داده است که شهرداری منطقه 12 تهران هم اکنون در خیابان لاله زار که قرار بود در طرح ساماندهی و احیاء بار دیگر به قطب فرهنگی پایتخت تبدیل شود دارای دو پاساژ در حال احداث است. یکی از دو پاساژ در دست احداث سمت راست خیابان و دیگری در سمت چپ لاله زار قرار دارند.

اسکندر مختاری می گوید: یک پاساژ هم پشت ساختمان شهرداری در حال احداث است و جالب آن است که وقتی به مکانیزم ساخت و ساز آن نگاه می کنید متوجه می شوید که با خرید سه مغازه بر خیابان لاله زار، فضای پشتی مغازه ها نیز خریداری شده و بعد این فضا با یکدیگر ترکیب می شود و در نهایت پاساژسازی آن هم با داشتن 300 مغازه در عمق اتفاق می افتد.

اسکندر مختاری درباره پاساژ بزرگی که پشت ساختمان بلدیه تهران در ابتدای خیابان لاله زار در حال ساخت است، می‌گوید: شهرداری از آن ها پول می گیرد و اجازه ساخت و ساز وسیع در زمین و آسمان می دهد. اما در ظاهر تنها دو مغازه بر خیابان خریداری شده است.

مختاری تاکید کرد: برای حفاظت از بافت های تاریخی تهران نظیر آنچه در خیابان لاله زار وجود دارد باید مکانیزم ساخت و سازهای اینچنینی موجود در شهرداری از کار بیفتد.

تفاوت شهرداری زاکانی و شهرداران سابق در حفظ بافت ها و بناهای تاریخی پایتخت

این متخصص مرمت بافت ها و بناهای تاریخی البته به اقدامات خوب شهرداری تهران در دوره های گذشته نیز اشاره می کند. او به موضوع میدان مشق، خیابان کوشک، سردر باغ ملی، مبلمان و تجهیز فضای میدان مشق، به سامان رسیدن موزه علی اکبر خان صنعتی، خریداری خانه اتحادیه که مهمترین و سخت ترین پروژه شهرداری تهران در دوره مدیریت محمدباقر قالیباف در بلدیه تهران بود و تعیین تکلیف عمارت ارباب هرمز، خانه سیمین و جلال و خانه نیما یوشیج که همگی در زمان مدیریت شهرداران سابق تهران از مالکین خریداری و صفر تا صد مرمت شد اشاره کرد و گفت: اینها پروژه‌های مهمی بودند که سخت ترین آن ها خانه اتحادیه بود. مالکیت این خانه به 340 نفر تعلق داشت و انتقال مالکیت واقعا غیرممکن بود. جالب آن که یکی از سازنده‌ها در خیابان لاله‌زار سهم یکی از وراث را خریداری کرده بود و آن بخش تجاری در خانه اتحادیه افتاده بود. اما سازمان زیباسازی شهرداری تهران در دوره قالیباف توانست در هماهنگی با صندوق دادگستری مسئله خانه اتحادیه را حل کند و مالکیت این خانه به شهرداری تهران منتقل شد. سه یا چهار سال طول کشید تا این اقدام به نتیجه برسد. اما حالا چه اتفاقی در خیابان لاله زار افتاده است؟

اسکندر مختاری، تهران شناس و متخصص مرمت بافت ها و بناهای تاریخی با اشاره به وجود بناهای تاریخی در خیابان لاله زار که نه مالک آن ها مشخص است و نه مرمت درستی در آن ها صورت گرفته است نسبت به نابودی این بناها هشدار داد و گفت: باید مکانیسم های آسیب زا در حوزه ساخت و سازها ی تجاری در این منطقه را شناسایی و از کار انداخت.

او به موضوع هتل تاریخی لاله زار اشاره کرد که با معماری سبک «آرت دکو» ساخته وارطان هوانسیان، معمار ارمنی همچنان در لاله زار رها شده است و برغم این که در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده، مالک آن حاضر به واگذاری بنا برای حفاظت نیست و درخواست فروش آن را دارد. اما این وظیفه چه دستگاهی است که پول خرید این اثر فاخر و ثبت ملی شده را فراهم کند؟

مختاری طالقانی با اشاره به وجود 18 سینمای تاریخی در خیابان لاله زار تهران به مشکلات مرتبط با خریداری و انتقال مالکیت سینماهای تاریخی لاله زار اشاره کرد و پرسید: به نظر شما چه کسی می‌رود 18 سینما را در لاله‌زار بخرد؟ فرض کنید یک دولت پولدار هم پیدا شود و بخواهد این بناها را خریداری کند. چگونه باید از مردم اجازه بگیرد که این همه سینما را بخرد؟ اصلا بعد از اینکه این سینماها را خرید چه کار باید کند؟ فرض کنید همین الان هم تئاتر نصر در لاله زار را خریداری کرد خب باید برای آن در بلبشو و ازدحام لاله‌زار چه کار کند؟

لاله زار در حال انفجار از شدت بارگذاری خارج از ظرفیت

متخصصین بافت ها و بناهای تاریخی در شهر تهران می گویند، وضعیت به گونه ای است که دیگر باید از آن مرحله که شهرداری و میراث فرهنگی چه کارهایی باید می کردند و نکردند گذشته است. می‌گویند باید در طرح های شهرداری و توسعه شهری برای حفاظت از بافت های تاریخی شهر تهران از جمله در لاله زار بازنگری جدی شود.

اسکندر مختاری در این باره به ایلنا می گوید: تا زمانی که ارزش افزوده تبدیل ملک تاریخی به ملک تجاری در خیابان لاله‌زار صد برابر بیشتر از قیمت یک بنای تاریخی است، نمی توان با جریان مخوف تخریب بافت ها و بناهای تاریخی در این نقطه از بافت تاریخی تهران مبارزه کرد. بنابراین باید ابتدا مکانیسم تخریب بناها و بافت های تاریخی را از کار انداخت و جلوی توسعه بیشتر صنف الکتریکی ها در لاله زار را گرفت.

او می گوید: بارگذاری های صورت گرفته در لاله زار بیش از توان و ظرفیت این نقطه تاریخی و قلب فرهنگی پایتخت در بافت تاریخی این شهر است. بارگذاری ها بر خیابان لاله زار تهران مثل این است که شما روی شانه‌ یک پیرمرد 80 ساله 90 کیلو بار بگذارید که توان حمل برای او وجود ندارد. لاله زار دیگر توان تحمل این حجم از بارگذاری را ندارد در حال انفجار است.

اسکندر مختاری یک راه حل برای عبور از بحران تخریب بافت های تاریخی به ویژه در خیابان لاله زار تهران را مطرح می کند. او می گوید: راه حل بسیار ساده است. نقطه دیگری از شهر که هنوز ظرفیت‌ بارگذاری دارد برای انتقال صنف الکتریکی های لاله زار آماده شود. درست مثل اقدامی که برای صنف مبل‌ فروش‌ها، آهن‌فروش‌ها و میوه و تره‌بار و ... افتاد.

متخصص مرمت بافت های تاریخی همچنین به خالی کردن بافت تاریخی تهران در خیابان ناصر خسرو، خیابان های اکباتان و بوذرجمهری و باب همایون از ترمینال ها و گاراژ خودروهای مسافربری اشاره کرد و گفت: این خیابان ها مملو از ترمینال های مسافربری بودند که با برنامه ریزی درست همه آن ها از قلب تهران تخلیه شدند و به کنار شهرها و در ترمینال های احداث شده در غرب و شرق و جنوب پایتخت رفتند. همین کار را هم برای عودلاجان و لاله زار باید انجام داد تا شاید بتوان باقیمانده بافت ها و بناهای تاریخی شهر را حفاظت و نگهداری کرد.

مریم جلیلوندفرد