چاقی تهدیدی جدی برای باروری زنان/ درمان ناباروری نباید به تعویق بیفتد

به گزارش ایلنا، رئیس انجمن متخصصین زنان و زایمان استان فارس در این مراسم با تأکید بر ضرورت پرداختن علمی و تخصصی به مسئله چاقی، گفت: آمارهای جهانی نشان می‌دهد روند چاقی رو به افزایش است؛ به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۳ درصد از جمعیت جهان دچار چاقی بوده‌اند و پیش‌بینی می‌شود این رقم در آینده به ۵۰ درصد نیز برسد.

دکتر پیمانه دهقانی با بیان اینکه چاقی یک بیماری محیطی، پیش‌رونده و ناتوان‌کننده است، ادامه داد: چاقی یکی از شایع‌ترین مشکلات به‌ویژه در دوران بلوغ است؛ در سال ۲۰۰۸، حدود ۱۰ درصد از کودکان و نوجوانان در سن مدرسه دچار چاقی و ۳۲ درصد دارای اضافه‌وزن بودند.

به گفته این متخصص زنان و زایمان ، میان مرگ‌ومیر و وزن رابطه‌ای مستقیم و شناخته‌شده وجود دارد. برای نمونه، میزان معلولیت ناشی از دیابت در بیماران دیابتی چاق چهار برابر سایر بیماران است. همچنین میزان مرگ‌ومیر ناشی از جراحی در افراد چاق به دلیل عوارض بیهوشی و جراحی، بیشتر از سایرین است.

رئیس انجمن متخصصین زنان و زایمان فارس تأکید کرد: این افزایش مرگ‌ومیر تنها به چاقی محدود نمی‌شود و در افرادی با اضافه‌وزن نیز دیده می‌شود. چاقی با افزایش ریسک فشار خون بالا، دیابت نوع دو، بیماری‌های متابولیک، بیماری کیسه صفرا، آرتریت، آپنه انسدادی خواب، نقرس و سرطان‌های شایع از جمله سرطان کولون و سرطان پستان بعد از یائسگی همراه است.

وی با اشاره به اینکه چاقی پس از ترک دخانیات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین علل قابل پیش‌بینی مرگ‌ومیر شناخته می‌شود، تصریح کرد: بسیاری از پزشکان با بیمارانی روبه‌رو هستند که علی‌رغم تلاش، کاهش وزن در آن‌ها رخ نمی‌دهد. مطالعات جدید نشان داده که این مسئله ناشی از نبود اراده یا تنبلی نیست.

 دهقانی افزود: در مقاله‌ای که در پایگاه پاب‌مد منتشر شده و به بررسی سیستماتیک چاقی و اضافه‌وزن در جامعه ایرانی پرداخته است، ۳۸۴ مطالعه مرور شد و نتایج نشان داد شیوع چاقی در کشور طی سه دهه گذشته افزایش چشمگیری داشته و به یک بحران تبدیل شده است.

به گفته وی، این تهدید جدی ریشه در تغییر سبک زندگی، الگوهای غذایی و عوامل اقتصادی و اجتماعی دارد و حل آن تنها با توصیه‌های فردی ممکن نیست.

رئیس انجمن متخصصین زنان و زایمان فارس اظهار داشت: پزشکان باید برای مقابله با این چالش، دانش خود را به‌روز کنند و در قالب نشست‌ها و دوره‌های آموزشی از تجربیات اساتید و پژوهشگران بهره‌مند شوند تا بتوانند در مسیر بهبود سلامت جامعه مؤثرتر عمل کنند.

چاقی؛ بیماری خاموش با پیامدهای گسترده در سلامت عمومی و باروری

 متخصص زنان و زایمان نیز با تشریح جنبه‌های مختلف چاقی و اثرات آن بر سلامت عمومی و باروری، نیز اظهار داشت: چاقی نه‌تنها یک مسئله ظاهری بلکه بیماری پیچیده‌ای با اثرات متابولیک، هورمونی و التهابی گسترده در بدن است.

دکتر همایون مقومی با اشاره به تعریف چاقی گفت: در بدن انسان، سلول‌های چربی می‌توانند قطر خود را تا ۱۰ برابر افزایش دهند و از نظر حجم تا هزار برابر بزرگ‌تر شوند.

 به گفته وی، هنگامی که سلول چربی بزرگ می‌شود، رفتار آن نیز تغییر می‌کند و همانند انسان که در حالت راحتی و سستی رفتار متفاوتی دارد، سلول چربی نیز در حالت افزایش حجم، عملکرد التهابی پیدا می‌کند و سایتوکاین‌هایی ترشح می‌کند که منجر به التهاب می‌شوند.

متخصص زنان و زایمان، تأکید کرد: در چاقی‌های شدید، رژیم غذایی و دارو به‌تنهایی کارساز نیست و معمولاً نیاز به جراحی وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: در تفسیر شاخص BMI باید به ترکیب بدنی توجه داشت، چرا که ممکن است فردی با توده عضلانی بالا (مانند ورزشکاران حرفه‌ای) BMI بالایی داشته باشد اما چاق محسوب نشود. 

مقومی با بیان اینکه چربی در بدن زنان و مردان به‌طور متفاوت توزیع می‌شود گفت: چربی شکمی خطرناک‌ترین نوع چربی بدن است، زیرا مستقیماً با کبد ارتباط دارد و باعث بروز مشکلات متابولیک و التهابی می‌شود.

وی  با اشاره به نقش مغز در تنظیم اشتها گفت: زمانی که معده خالی است، هورمون گرلین افزایش یافته و احساس گرسنگی ایجاد می‌کند، در حالی‌که لپتین و انسولین پیام سیری را به مغز می‌فرستند.

این متخصص زنان و زایمان تأکید کرد: عامل لذت و اعتیاد به خوردن غذا، به ترشح دوپامین در مغز مرتبط است و افرادی که با خوردن احساس آرامش پیدا می‌کنند در واقع دچار وابستگی دوپامینی هستند که کنترل آن نیازمند تغییر سبک زندگی است.

وی با بیان اینکه تغذیه نقش کلیدی‌تری از ورزش در کنترل وزن دارد، خاطرنشان کرد: هر ساعت ورزش حدود ۳۰۰ تا ۶۰۰ کالری مصرف می‌کند، در حالی‌که یک وعده غذایی پرکالری می‌تواند بیش از ۸۰۰ کالری وارد بدن کند. به همین دلیل رژیم غذایی سالم همراه با تحرک بدنی منظم، بهترین راهکار برای پیشگیری و درمان چاقی است.

چاقی و سندروم تخمدان چرخه‌ای معیوب و اثرگذار بر یکدیگر ایجاد می‌کنند

 فلوشیپ ناباروری و نازایی نیز در این کنفرانس در تشریح روند شکل‌گیری و تداوم سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) گفت: این بیماری از دوران جنینی در برخی افراد آغاز شده و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و حدود ۶ تا ۱۰ درصد از بیماران را درگیر می‌کند. 

دکتر نیلوفر نمازی، افزود: در بسیاری از دختران، در زمان تخمک‌گذاری طبیعی، تغییراتی در فاز لوتئال مشاهده می‌شود که به‌تدریج به اختلال در عملکرد تخمدان منجر می‌شود. در مراحل اولیه، سلول‌های لوتئال افزایش حجم و تعداد پیدا می‌کنند و در ادامه، با افزایش وزن، سلول‌های جدیدتری شکل می‌گیرد که منجر به پدیده نکروز ژنتیکی می‌شود.

 نمازی با تأکید بر نقش پررنگ عوامل ژنتیکی اظهار داشت: ژنتیک در بروز PCOS بسیار مؤثر است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت، هرچند عوامل محیطی و سبک زندگی نیز در تشدید آن نقش دارند.

وی خاطرنشان کرد: در بیماران مبتلا به این سندروم، سه مؤلفه اصلی موجب شکل‌گیری پازل ژنتیکی می‌شود؛ افزایش ترشح هورمون‌ها که می‌تواند به بلوغ زودرس منجر شود، اختلال در محور تیروئید و افزایش آندروژن‌ها که به‌صورت ثانویه بر عملکرد بدن تأثیر می‌گذارد.

به گفته نمازی، روند بیماری از دوران بلوغ آغاز شده و به مرور شدت می‌یابد؛ در هر مرحله از این روند اگر بتوان چرخه مقاومت انسولینی را شکست، می‌توان از پیشرفت بیماری کاست.

فلوشیپ ناباروری و نازایی با اشاره به ارتباط دوطرفه میان چاقی و PCOS گفت: چاقی می‌تواند باعث ایجاد سندروم تخمدان پلی‌کیستیک شود و برعکس، این سندروم می‌تواند زمینه افزایش وزن و چاقی را در بیماران فراهم کند. بنابراین، نباید تصور کرد که صرفاً ژنتیک یا رفتار فردی عامل اصلی است؛ بلکه باید هر دو جنبه را همزمان کنترل کرد.

وی ادامه داد: شاخص توده بدنی (BMI) نقش مهم‌تری از وزن مطلق دارد و حتی کاهش ۵ درصدی وزن می‌تواند اثرات متابولیکی قابل توجهی در کاهش علائم و بهبود وضعیت بیماران داشته باشد.

 نمازی با بیان اینکه اغلب زنان مبتلا به PCOS دچار چاقی شکمی هستند، افزود: این مسئله می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت، سرطان آندومتر، فشار خون بالا و سایر بیماری‌های متابولیک را افزایش دهد. کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی می‌تواند به شکستن این چرخه کمک کند.

به گفته وی، بیماران مبتلا به این سندروم اغلب کاهش عملکرد تخمدان و اختلال در تخمک‌گذاری دارند و لازم است درمان‌ها به‌صورت چندجانبه شامل تغییر سبک زندگی، کنترل وزن و درمان دارویی باشد.

چاقی تهدیدی جدی برای باروری زنان

دکتر بهینه نام‌آور، فلوشیپ ناباروری و نازایی نیز با اشاره به چالش‌های چاقی در باروری زنان گفت: یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با سلامت باروری در زنان، تأثیر مستقیم چاقی بر کاهش قدرت باروری و افزایش عوارض بارداری است.

وی در سخنان خود با تکیه بر نتایج بیش از ۳۰ مقاله علمی، به بررسی ابعاد مختلف این پدیده پرداخت و اظهار داشت که چاقی در علم نوین به عنوان یک بیماری زیستی و متابولیک شناخته می‌شود که هزینه‌های سنگینی را بر نظام سلامت و اقتصاد کشورها تحمیل می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه چاقی علاوه بر تهدید سلامت عمومی، تأثیر مستقیمی بر ناباروری دارد، اظهار کرد: مطالعات نشان می‌دهد به ازای هر واحد افزایش BMI بالای ۲۹، احتمال بارداری به‌طور میانگین ۳ تا ۵ دهم درصد کاهش می‌یابد. 

این متخصص ناباروری با اشاره به تأثیرات روانی و اجتماعی چاقی گفت: بسیاری از افراد مبتلا به چاقی به دلیل نگاه منفی جامعه، دچار کاهش اعتمادبه‌نفس و افسردگی می‌شوند و این خود عاملی تشدیدکننده در روند درمان ناباروری است. 

 نام‌آور تأکید کرد: بیماران چاقی که قصد بارداری دارند، باید به مراکز تخصصی مراقبت‌های پیش از بارداری ارجاع داده شوند تا وضعیت متابولیک، هورمونی و تخمدانی آن‌ها پیش از آغاز درمان ارزیابی شود. در بیماران بالای ۳۵ سال، به دلیل کاهش ذخیره تخمدانی، تأخیر طولانی در بارداری توصیه نمی‌شود و بهتر است درمان‌های کمک‌باروری همزمان با مداخلات کاهش وزن آغاز شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات، حتی کاهش ۵ درصد از وزن بدن می‌تواند در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) موجب بهبود تخمک‌گذاری و افزایش احتمال بارداری شود. با این حال، اگر بیمار نتواند به‌طور طبیعی باردار شود، باید بدون تأخیر به سمت درمان‌های کمک‌باروری هدایت گردد. درمان ناباروری در زنان چاق نباید به دلیل وزن بالا متوقف شود، بلکه باید با رویکردی چندجانبه، علمی و اخلاقی ادامه یابد.

تاثیر تغییرات هورمونی پس از یائسگی بر سلامت زنان 

دکتر زهرا شیروانی، فلوشیپ آنکولوژی نیز با بیان اینکه زنان پس از یائسگی وارد مرحله جدیدی از زندگی خود می‌شوند، به تغییرات هورمونی این دوره اشاره کرد و توضیح داد: کاهش هورمون‌های جنسی، به ویژه استروژن، می‌تواند منجر به تغییرات فیزیولوژیک قابل توجه در بدن زنان شود.

 شیروانی به اهمیت افزایش سن و طولانی شدن دوره پس از یائسگی اشاره کرد و گفت، در حدود ۶۰ درصد زنان، افزایش وزن مرکزی و تغییرات در توزیع چربی مشاهده می‌شود که می‌تواند مشکلات متابولیکی، افزایش استرس اکسیداتیو و علائم شدیدتر منوپوز را به همراه داشته باشد. 

وی افزود: عواملی مانند سطح فعالیت بدنی پایین، استرس اجتماعی و سبک زندگی نامناسب، احتمال بروز چاقی مرکزی را افزایش می‌دهد و می‌تواند علائم یائسگی را تشدید کند.

 وی تأکید کرد:  کاهش فعالیت فیزیکی و تغییرات هورمونی، کاهش متابولیسم و افزایش چاقی را در پی دارد و با تغییرات توزیع چربی از حالت گینوئید به آندروئید همراه است که اثرات متابولیکی قابل توجهی ایجاد می‌کند.

شیروانی همچنین به تأثیر کاهش هورمون‌ها بر سلامت استخوان، علائم جنسی، افزایش فشار خون، دیابت و ریسک بیماری‌های قلبی-عروقی اشاره کرد و توضیح داد که مواجهه مزمن با استروژن پایین می‌تواند مشکلات متابولیکی و التهابی ایجاد کند.

گفتنی است، در بخش  دوم این کنفرانس دکتر فاطمه شریعت نیا پریناتولوژیست، دکتر بابک  حسینی  فلوشیپ  لاپاراسکوپی  پیشرفته لاغری ، دکتر محمد حسن افتخاری  متخصص تغذیه  و  دکتر شهره روزمه  پریناتولوژیست  ایراد به سخنرانی کردند.