ایلنا گزارش می دهد؛
باغ جنت در محاصره سازه‌ها/ اعتراض شهروندان شیرازی به واگذاری باغ
باغ‌های تاریخی شیراز زیر تیغ تغییر کاربری‌ها کوچک می شوند
باغ جنت شیراز این روزها بیش از آنکه یک فضای سبز عمومی باشد، به کارگاهی برای پروژه‌های عمرانی و سازه‌های تجاری شبیه شده است. در اطراف و داخل این باغ تاریخی، ساخت مجموعه‌های متنوعی از ساختمان‌های اداری و ورزشی گرفته تا هتل، بیمارستان، شهر بازی و جدیدا باغ‌موزه پهلوانی و حتی بزرگ‌ترین زورخانه سرپوشیده ایران در دست اقدام می باشد که موجب نگرانی مردم شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پروژه‌هایی که عملاً باغ جنت شیراز را در محاصره قرار داده و هویت سبز و گردشگری آن را تهدید می‌کنند. شهروندان معتقدند چنین روندی نه تنها فضای تنفسی شهر را از بین می‌برد، بلکه با تغییر کاربری‌های پیاپی، این باغ را از کارکرد اصلی خود یعنی محلی برای آرامش، تفریح و تفرج عمومی دور می‌سازد.
شهروندان با ارسال کارزاری رسمی به عالی‌ترین مقامات قضایی و اجرایی کشور، خواستار توقف واگذاری ۳/۲ هکتار از این باغ به بخش خصوصی برای ایجاد مجتمع هلدینگ خودرویی و بازگرداندن آن به کاربری عمومی شدند؛ مطالبه‌ای که با نگرانی از نابودی درختان، تشدید بحران ترافیک و تضییع حقوق عمومی همراه است.
در این نامه که تاکنون به امضای بیش از 5هزار نفر از شهروندان رسیده است خطاب به رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان بازرسی کل کشور و وزیر کشور، شهروندان با اشاره به تغییرات گسترده بافت گیاهی باغ جنت و قطع درختان طی سال‌های اخیر اعلام کرده‌اند: عملیات ساخت پارکینگ طبقاتی که تا مرحله اسکلت بتنی پیش رفته، تکمیل نشده و معضل پارک خودرو همچنان پابرجاست.
به گفته معترضان، این اقدام علاوه بر از بین رفتن بخشی از فضای سبز، موجب تراکم ترافیک در خیابان‌های اطراف از جمله بلوار امیرکبیر، بلوار شهید فراشبندی، خیابان شهید فرزدقی و کوچه‌های منشعب شده است. افزایش پارک خودرو در معابر فرعی، بی‌نظمی بصری و سرقت خودرو و اموال شهروندان از دیگر پیامدهای این اقدام عنوان شده است.
شهروندان معترض در کارزار اینترنتی خود پنج خواسته اصلی را مطرح کرده‌اند:ارائه پاسخ شفاف و مستند از سوی شهرداری و شورای شهر، توقف فوری ادامه ساخت‌وساز و بازگرداندن اراضی الحاقی به فضای سبز،احیای کاربری پارکینگ عمومی و تکمیل پارکینگ طبقاتی نیمه‌تمام، ساماندهی ترافیک و بازگرداندن نظم شهری و توسعه فضای سبز برای استفاده شهروندان و گردشگران به‌ویژه در ایام نوروز.
این نامه با رونوشت به دادستان شیراز، استاندار فارس و مدیرکل محیط زیست استان ارسال شده است و شهروندان خواستار ورود فوری دستگاه‌های نظارتی برای جلوگیری از تضییع حقوق عامه و احیای وضعیت باغ جنت هستند.
کارشناسان حوزه شهرسازی معتقدند ادامه روند تغییر کاربری باغات و پروژه‌های غیرکارشناسی می‌تواند به تدریج چهره باغ‌شهر شیراز را تغییر دهد. علاوه بر آسیب به محیط زیست و کاهش سرانه فضای سبز، چنین اقداماتی می‌تواند موجب کاهش اعتماد عمومی و افزایش فشار بر زیرساخت‌های شهری شود.
اکنون افکار عمومی و فعالان اجتماعی منتظر پاسخگویی شفاف شهرداری و شورای شهر شیراز هستند.
وضعیت نامشخص ثبت ملی باغ جنت شیراز
عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس گفت: به‌عنوان یک شهروند، هیچ‌کس دوست ندارد سرانه فضای سبز کاهش پیدا کند و پارک‌های شهر کوچک‌تر شوند. این مسئله جای نقد جدی دارد و باید پیش از هر اقدام ساخت‌وساز، مطالعات کارشناسی انجام شود.
مسعود منیعاتی در گفت و گو با ایلنا با اشاره به اینکه باغ جنت یکی از باغ‌های تاریخی شیراز است، گفت: در حال حاضر سندی مبنی بر ثبت ملی باغ جنت شیراز و عرصه و حریم آن در دست نیست و موفق نشدم پرونده ثبتی آن را پیدا کنم اما همه به‌عنوان یکی از باغ‌های تاریخی شهر شیراز این باغ را می‌شناسیم.
عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس یادآور شد: پیشنهاد می‌کنم برای اطمینان، از اداره کل میراث فرهنگی استان استعلام شود تا مشخص شود آیا این باغ در فهرست آثار ملی ثبت شده است یا خیر، زیرا فهرست در اختیار آنهاست و به‌طور عمومی منتشر نمی‌شود.
ضرورت تعیین تکلیف ساخت‌وساز در حریم آثار
منیعاتی تأکید کرد: در صورتی که این باغ در فهرست آثار ملی ثبت شده باشد، ساخت‌وساز در آن باید بر اساس ضوابط میراث فرهنگی بررسی شود؛ از منظر پژوهشی می‌توان تأیید کرد که این باغ تاریخی است، اما اطلاع دقیقی از ثبت ملی آن ندارم. شهرداری و دستگاه‌های مسئول باید پیش از هر اقدامی وضعیت قانونی این باغ را روشن کنند.
این فعال حوزه میراث فرهنگی با تأکید بر نقش مطالعات تاریخی در توسعه شهری گفت: شهرداری موظف است برای اجرای هر پروژه‌ای در شهر تاریخی شیراز پیوست مطالعات تاریخی تهیه کند؛ این پیوست باید در همان فاز صفر پروژه مورد توجه قرار گیرد تا مشخص شود اجرای پروژه با هویت تاریخی شهر مغایرت ندارد.
وی ادامه داد: توسعه شهر شیراز ضروری است، اما این توسعه باید پایدار باشد و بر اساس مطالعات دقیق و مبتنی بر ویژگی‌های تاریخی شهر شکل بگیرد. شیراز در گذشته به‌عنوان باغ‌شهر شناخته می‌شده و اگر این هویت را نادیده بگیریم، به مرور زمان از بین خواهد رفت.
عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس اظهار داشت: مطالعات تاریخی تنها به معنای کشف آثار باستانی نیست، بلکه بررسی می‌کند که در گذشته چه ساختاری در محل وجود داشته تا بتوان پروژه‌های امروز را با آگاهی از روند تاریخی شهر اجرا کرد. این باعث می‌شود شهروندان امروز و فردا هر دو از نتایج این تصمیمات بهره‌مند شوند.
ناکافی بودن قوانین بازدارنده در برابر تغییر کاربری‌ها
منیعاتی در پاسخ به این پرسش که آیا قوانین موجود توانسته‌اند بازدارنده باشند، گفت: در بسیاری از مواقع انگیزه‌های اقتصادی بر ضرورت حفظ شهر و محیط‌زیست ارجحیت پیدا می‌کند؛ قوانین موجود بازدارندگی کافی ندارند و شهرداری باید این نگاه را در معاونت‌ها، سازمان‌ها و مناطق خود نهادینه کند.
وی تأکید کرد: پروژه‌های شهری باید علاوه بر زمان‌بندی و بودجه‌بندی، مطالعات تاریخی را هم جدی بگیرند. تصمیمات امروز می‌توانند در طول 200 سال آینده اثرات مثبت یا منفی ماندگاری بر شهر داشته باشند. ممکن است یک پروژه نادرست به نسل‌های آینده آسیب بزند یا برعکس، با طراحی درست صدها سال مورد استفاده قرار گیرد.
این فعال حوزه میراث فرهنگی با قدردانی از بهبود شرایط در مدیریت جدید شهری گفت: در مقایسه با گذشته، وضعیت بهتر شده اما این رویکرد باید به صورت ساختاری در شهرداری نهادینه شود تا پیش از تعریف هر پروژه، مطالعات کامل تاریخی انجام شود و اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی آن بررسی شود.
باغ‌های تاریخی شیراز؛ میراث طبیعی و سپر تنفسی شهر
یک فعال محیط‌زیست نیز با اشاره به اهمیت باغ‌های تاریخی شیراز گفت: این باغ‌ها علاوه بر ارزش تاریخی، میراث طبیعی شهر محسوب می‌شوند و بسیاری از آن‌ها درختان قدیمی دارند که باید از منظر طبیعی نیز حفظ شوند.
رسول حاج باقری در گفت و گو با ایلنا افزود: این باغ‌ها در تصفیه هوا نقش اساسی دارند و می‌توانند به کاهش آلودگی هوای شهر کمک کنند.
باغ جنت سال٨٠
وی ادامه داد: درختان با ایجاد سایه و تبخیر سطحی موجب کاهش دمای شهر می‌شوند. وقتی باغ‌ها کوچک می‌شوند و فضای سبز کاهش پیدا می‌کند، کریدورهای هوای محلی از بین می‌رود، جریان هوا کاهش می‌یابد و جزایر گرمایی شکل می‌گیرد.در نتیجه تابستان‌های گرم‌تر و آلودگی هوای بیشتر را تجربه خواهیم کرد.
تهدید هویت فرهنگی و اجتماعی شهر
این فعال محیط‌زیست با اشاره به بعد فرهنگی و اجتماعی موضوع اظهار داشت: شیراز را با باغ‌هایش می‌شناسند؛ همان‌طور که با حافظیه و سعدیه شناخته می‌شود. متأسفانه شکل و شمایل بسیاری از باغ‌های قدیمی تغییر کرده و از دست رفته است.
وی تأکید کرد: با از بین رفتن این فضاها، کانون‌های تجمع اجتماعی حذف می‌شوند و اضطراب فردی و گروهی افزایش می‌یابد.
به گفته حاج باقری، از بین رفتن باغ‌ها یعنی از دست دادن بخشی از هویت فرهنگی و ادبی شهری که با این ویژگی شناخته می‌شود. این باغ‌ها جاذبه‌های گردشگری هستند و نابودی آن‌ها تأثیر منفی مستقیم بر صنعت گردشگری و حتی اقتصاد شهر دارد.
حاج باقری عملکرد میراث فرهنگی در این حوزه را ضعیف ارزیابی کرد و گفت: در دو دهه گذشته اعتراضات مردمی نسبت به تخریب باغ‌ها بارها شکل گرفته اما به دلیل شفاف نبودن وضعیت مالکیت این باغ‌ها و نبود متولی مشخص، این اعتراضات کمتر جدی گرفته شده است.
وی ادامه داد: اداره‌کل میراث فرهنگی باید با جدیت بیشتری وارد عمل شود و از ظرفیت قانونی خود برای ثبت و حفاظت باغ‌های تاریخی استفاده کند. نقش میراث فرهنگی در این ماجرا بسیار پررنگ است و متأسفانه در سال‌های گذشته این دستگاه بسیار ضعیف عمل کرده است. لازم است این اداره‌کل پاسخ‌گو باشد و در برابر افکار عمومی شفاف‌سازی کند.
این فعال محیط‌زیست تأکید کرد: ابهام در مالکیت باغ‌ها باعث شده که مسئولیت‌پذیری کمرنگ شود و بهانه‌ای برای بی‌توجهی به اعتراضات مردمی ایجاد شود؛ تعیین تکلیف مالکیت و اعلام عمومی وضعیت ثبتی باغ‌ها، نخستین گام برای جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری آنهاست.
باغ جنت سال١٤٠٤
او همچنین گفت: مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی و انجمن‌های میراث فرهنگی می‌تواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد و کمک کند تا این مطالبه به شکل منسجم‌تر پیگیری شود.
لزوم استفاده از ظرفیت بخش غیردولتی همراه با نظارت دقیق
نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به محدودیت منابع شهرداری گفت: ظرفیت‌های موجود صرفاً با استفاده از منابع و امکانات شهرداری قابل بهره‌برداری نیست. شهرداری با ورود بخش غیردولتی بخشی از فعالیت‌های باغ‌ها و فضاهای عمومی را واگذار کرده است و این کار به خودی خود اشکالی ندارد، اما نیازمند مراقبت و دقت کافی است.
جعفر قادری در گفت و گو با ایلنا تاکید کرد: حضور بخش غیردولتی ضروری و مکمل بخش دولتی است، اما باید کنترل شود تا برای استان و شهر مشکلی ایجاد نشود.
به گفته وی، واگذاری‌ها باید با نظارت کافی صورت گیرد تا خدشه‌ای به جایگاه و شأن شیراز وارد نشود و محیط این فضاها متناسب با هویت و فرهنگ شهر باقی بماند.
نماینده شیراز با اشاره به نارضایتی بخشی از شهروندان از روند واگذاری‌ها گفت: بسیاری از مردم معتقدند که واگذاری‌ها باعث کاهش روزافزون فضای سبز شده است و اراضی شهری به کاربری‌هایی مانند پارکینگ اختصاص یافته است.
وی ادامه داد: باید تعادل بین نیازهای مختلف شهر حفظ شود. بخشی از این اراضی می‌تواند به پارکینگ اختصاص یابد، بخشی برای شهربازی مناسب است، اما فضای سبز هم باید حفظ شود تا سرانه آن کاهش پیدا نکند. هم فضای سبز و هم کاربری‌های خدماتی لازم هستند و نباید یکی قربانی دیگری شود.
