امروز ائتلاف‌ها و جریان‌سازی‌ها می‌توانند دربرابر استعمار خبری بایستند/کشورهای عضو اوآنا یمی از گردش اطلاعات جهان را در اختیار دارند

به گزارش خبرنگار ایلنا، چهل و سومین نشست هیات اجرایی سازمان خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا) به میزبانی سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و روسا و مدیران ارشد خبرگزاری‌های عضو کمیته اجرایی و فنی اوآنا در هتل اسپیناس پالاس برگزار شد.

وزیر ارشاد در این نشست گفت: امروزه رسانه‌ها از وضعیت جزیره‌ای و منفصل خارج شده‌اند و ائتلاف‌ها و رویکردهای هم‌افزا میان آنان رواج یافته است. شاید تا چندی پیش که رسانه‌ها از گستره و دایره شمول محدودی برخوردار بودند، هر رسانه سعی می‌کرد با دنبال کردن رویه‌های خاص و محدود در عرصه خبری حضور یابد اما اکنون این ائتلاف‌ها و جریان‌سازی‌های خبری هستند که می‌توانند در برابر استعمار خبری بایستند.

سیدعباس صالحی ادامه داد: سازمان خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه که در سال ۱۹۶۱ به ابتکار یونسکو برای ایجاد تعادل در برابر جریان یک‌سویه اطلاعات، در منطقه آسیا و اقیانوسیه به وجود آمد، تلاشی در جهت ایجاد تعادل و جلوگیری از رویه‌های یک‌سویه در عرصه رسانه‌ای و خبری بود.

او خاطرنشان کرد: با این حال به نظر می‌رسد تبدیل اوآنا به سازمانی کارآمد، نیازمند تعیین دستور کار جدید و مبتنی بر روندها و رویکردهای نوین رسانه‌ای است. اوآنا به عنوان سازمانی هدفمند و مستقل نه تنها به عنوان ائتلافی با دستور کارهای محدود بلکه به عنوان سازمانی تحول‌گرا می‌تواند به عنوان وزنه‌ای تعیین‌کننده در عرصه ارتباطات و عصر اطلاعات باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه «در عصری به سر می‌بریم که رسانه‌ها برای عقب نماندن از کاروان علم و فناوری، نیازمند بازتعریف و ارزیابی مجدد هستند» گفت: بر این اساس باز تنظیم سازوکارها براساس وضعیت جدید فضای ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی بایسته‌ای گریزناپذیر است.

صالحی خاطرنشان کرد: دیپلماسی عمومی و بخشی از آن با عنوان دیپلماسی فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای در جهان امروز دارد. با دیپلماسی فرهنگی قابلیت‌ها و موفقیت‌های کشورها به عنوان امتیازی در عرصه سیاسی و بین‌المللی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. دیپلماسی فرهنگی فرآیند موثری است که در آن فرهنگ ملت‌ها به جهان بیرون عرضه می‌شود و ویژگی‌های متمایز فرهنگی ملت‌ها، در سطوح مختلف ترویج می‌یابند.

او ادامه داد: بی‌تردید فرهنگ به عنوان یک ابزار تاثیرگذار و قدرتمند، خود به یک دیپلماسی موثر، تبدیبل شده و علاوه بر تاثیرات فرهنگی، واجد کارکرد و کارآمدی سیاسی – اجتماعی هم شده است. درواقع قابلیت‌ها و موفقیت‌های فرهنگی کشورها به عنوان امتیازی در عرصه سیاسی و بین‌المللی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و در این میاین، دیپلماسی رسانه‌ای از اثرگذاری برجسته‌ای برخوردار است. اوآنا نیز به عنوان سازمانی بزرگ با گستره جمعیتی بالا می‌تواند به ابزار کارآمدی برای دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای تبدیل شود.

صالحی با بیان اینکه «اوآنا به عنوان سازمانی با اهدفا والا و مستقل می‌تواند یکی از اصلی‌ترین زمینه‌های تقویت هم‌افزایی و همبستگی میان ملت‌ها و دولت‌ها باشد» گفت: با این رویکرد، اوآنا می‌تواند در ساحتی بزرگ‌تر و با دامنه گسترده‌تر به افزایش همگرایی در همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی تبدیل شود و جریان‌سازی های رسانه‌ای یکطرفه و جانبدارانه را به چالش بکشاند یا دستکم از میزان اثرگذاری آنها بکاهد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان میزبان نشست هیات اجرایی اوآنا مصمم است تا از تجربه‌ها و ظرفیت‌های خود در راستای تقویت این سازمان استفاده کند تا عرصه خبررسانی درست و مبتنی بر واقعیات چای جریان‌سازی‌های خبری یکجانبه و سوگیرانه را بگیرد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بادآور شد: تدوین و تصویب برنامه‌های کارآمد و به روز توسط کشورهای عضو اوآنا در شرایط کنونی امری گریزناپذیر و جدی است و داشتن برنامه‌ای کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدتی که قابلیت اجرایی شدن داشته باشند می‌تواند فرآیند تقویت اوآنا را سرعت بخشیده و هماهنگ‌تر سازد.

صالحی با اشاره به بخشی از فعالیت‌ها و پیشرفت‌های حوزه اطلاع‌رسانی و مطبوعاتی کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷) تاکنون، گفت: هم اکنون در جمهوری اسلامی ایران، سه هزار و ۸۰۰ رسانه مکتوب اعم از روزنامه، هفته‌نامه، ماهنامه و یا فصل‌نامه و همچنین ۳۱ خبرگزاری و هزار و ۳۰۰ پایگاه اطلاع‌رسانی هم اکنون فعال هستند.

او ادامه داد: همچنین از مجموع سه هزار و ۸۰۰ نشریات مکتوب فعال، ۳۵۰ نشریه ورزشی، ۷۵ نشریه مربوط به حوزه کودک و نوجوان، ۱۰ نشریه مخصوص معلولان، ۱۰۰ سایت هنری سینمایی ادبی، ۹۰ نشریه ویژه خانواده و سرگرمی، ۱۲ نشریه ویژه اقلیت‌های مذهبی همراه با یک روزنامه خاص اقلیت مذهبی در کشور فعال هستند. همچنین یادآور می‌شوم که از مجموع سه هزار و ۸۰۰ رسانه مکتوب فعال، هزار و ۴۰۰ نشریه با مدیرمسوولی خانم‌ها اداره می‌شوند که نشانگر حضور گسترده بانوان ایران اسلامی در عرصه رسانه است.

ضیاء هاشمی (مدیرعامل ایرنا) نیز در این نشست گفت: بیش از ۱۸ سال از آغاز فعالیت نخستین خبرگزاری‌های مدرن در جهان می‌گذرد، ایرنا نیز به عنوان یکی از باسابقه‌ترین سازمان‌های خبری آسیا و اقیانوسیه اخیرا هشتادوچهارمین سالگرد آغاز فعالیت خود را جشن گرفت. خبرگزاری‌ها برای سال‌های طولانی پیشتاز تولید و انتشار اخبار در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بودند و تحولات متعددی را در مسیر حرفه‌ای خود پشت سر گذاشته‌اند اما کشورهای منطقه ما برای سال‌های طولانی از نوعی عدم توازن و عدم تعادل در عرصه اطلاع‌رسانی رنج می‌بردند و تحت تاثیر جریان یک سویه اطلاعات (از شمال به سمت جنوب) بودند.

هاشمی خاطرنشان کرد: یکی از این تحولات مهم در زمینه فعالیت‌ خبرگزاری‌ها که در قرن بیستم و با هدف مقابله با این عدم تعادل و توازن اطلاعاتی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی روی داد، تشکیل ائتلاف‌های خبری در مناطق مختلف جهان از جمله در آسیا و اقیانوسیه بود.

او سازمان خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا) را یکی از مهم‌ترین این ائتلاف‌ها خواند که ۵۷ سال قبل توسط پیشینیان ما تشکیل شد و گفت: با وجود فراز و نشیب‌های فراوان خوشبختانه تا به امروز با حضور ۴۴ خبرگزاری از ۳۵ کشور به حیات خود ادامه داده است. ما امروز به عنوان وارثان بخشی از این ائتلاف قاره‌ای در تهران گرد هم آمده‌ایم تا نقش خود را برای تقویت و افزایش تاثیرگذاری اوآنا ایفا کنیم.

مدیرعامل ایرنا با تاکید بر اینکه «کشورهای عضو اوآنا با در اختیار داشتن اکثریت جمعیت جهان، بیش از نیمی از گردش اطلاعات جهانی و همچنین تجارت بین‌المللی را به خود اختصاص داده‌اند» گفت: باید اعتراف کنیم که به رغم این ظرفیت‌های عظیم و با وجود گذشت نزدیک به ۶ دهه از تشکیل سازمان خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه،‌ این سازمان هنوز نتوانسته است تاثیرگذاری شایسته خود را عرصه ارتباطات بین‌الملی داشته باشد. عدم توفیق مناسب در این عرصه به همان ما بازمی‌گردد و من به سهم خود امیدوارم که با توجه به تحولات تکنولوژیک سال‌های اخیر و احساس نیاز همه اعضا برای همکاری نزدیک‌تر، بتوانیم جایگاه اوآنا را به عنوان یک ائتلاف حرفه‌ای و کارآمد ارتقا بخشیم.

هاشمی یادآور شد: اگر پیشینیان ما چند دهه قبل، به دلیل فاصله عظیمی که از نظر تکنولوژیک، سرمایه‌های مادی و انسانی و توانایی و تخصص‌های حرفه‌ای میان خبرگزاری‌های بزرگ و خبرگزاری های منطقه ما به وجود آمده بود، امید چندانی به ایجاد توازن و پر کردن این شکاف نداشتند، بدون تردید ما امروز به برکت پیشرفت های فناورانه، گسترش آموزش‌های تخصصی و حرفه‌ای و افزایش آگاهی‌های عمومی در کشورهای جنوب، چشم‌انداز روشنی را پیش روی خود داریم. ما می‌توانیم با همفکری و همکاری همه‌جانبه و با استفاده مناسب از ظرفیت سازمان‌هایی نظیر اوآنا سریع‌تر از قبل شکاف‌های موجود میان شمال و جنوب را در عرصه اطلاع‌رسانی پر کنیم و به سمت یک جامعه جهانی عادلانه تر دموکراتیک‌تر و انسانی‌تر حرکت کنیم.

او تصریح کرد: رسانه‌های جمعی به عنوان رکن چهارم دموکراسی در کنار ارکان دیگر شامل قانون اساسی، نظام پارلمانی و انتخابات آزاد، در سال‌های اخیر نقش مهمی را در گسترش دموکراسی، مقابله با ظلم و بی‌عدالتی، بیان حقایق و تامین حقوق شهروندان در سطوح ملی و منطقه‌ای ایفا کرده‌اند که نمونه‌های آن را در تحولات دهه اخیر در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا شاهد بودیم.

مدیرعامل ایرنا با بیان اینکه «در دهه‌های اخیر تسلط بر رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها، قدرت عظیم و فوق‌العاده‌ای را در اختیار قدرت‌های بزرگ قرار داده است» گفت: به گونه‌ای که با به کارگیری اهرم‌های خبری و اطلاعاتی توانسته‌اند به تغییر باورها و نگرش‌های جمعی و با شکل‌دهی به افکار عمومی داخلی یا خارجی اقدام کنند. سوءاستفاده‌های این قدرت‌ها از ظرفیت‌های بالای رسانه‌ای، منجر به بروز پدیده‌ای در سطوح بین‌المللی شده که می توان آن را «استبداد اطلاعاتی» (Information Despotism) نامید. استبداد اطلاعاتی در واقع شکل تازه‌ای از استبدادهای سنتی است که در قالب‌های نظامی و سیاسی جلوه‌گر می‌شدند. بدین ترتیب می‌توان ادعا کرد که تلاش‌های آزادیخواهان جهان و مبارزان ضداستبدادی و ضداستعماری هنوز به پایان نرسیده و راه طولانی تا محو «استبداد اطلاعاتی» باقی است.

هاشمی با اشاره به اینکه «امروز بحث از امپریالیسم خبری، تراست‌های اطلاعاتی، کارتل‌های رسانه‌ای و یا استعمار فرهنگی به ویژه در پرتو انقلاب اطلاتی، رواج گسترده‌ای پیدا کرده است» گفت: خبرگزاری‌های بزرگ غربی نیز مانند دیگر نهادها و پدیده‌های غربی، در بطن و بستر تاریخی استعمار به وجود آمده‌اند و اساسا مبانی فکری، جهت گیری و عملکرد آنها ماهیت غربی دارد. حتی ساختارهای فنی، منافع اقتصادی و ادبیات حاکم بر انها نیز از متن فرهنگ و تمدن غرب نشأت گرفته است.

او ادامه داد: این در حالی است که کشورهای در حال توسعه و کشورهای صاحب فرهنگ و تمدن در شرق، همچنان عمده اطلاعات و اخبار جهانی مورد نیاز خود را از طریق خبرگزاری‌های بزرگ غربی کسب می‌کنند. در واقع اعمال سلطه سیاسی و فرهنگی غرب بر بخش عمده‌ای از جهان معاصر، از طریق کنترل منابع جمع‌آوری خبر، صدور گسترده و انبوه فرآورده‌های فرهنگی به سراسر جهان، مالکیت سازمان‌های انتشاراتی و خبرگزاری‌ها و برخورداری از وسایل و تجهیزات پیشرفته رسانه‌ای امکان‌پذیر شده است.

هاشمی یادآور شد: بسیاری از صاحب‌نظران از سیاستمداران کشورهای در حال توسعه گرفته تا اندیشمندان غربی بر این نکته اتفاق‌نظر دارند که هنوز هم رسانه‌های خبری تحت تاثیر و سلطه مستقیم گروهی از خبرگزاری‌های عمده غربی قرار دارند که ذاتا غرب‌گرا هستند و در راستای اهداف امپریالیستی غرب حرکت می‌کنند.

مدیرعامل ایرنا با بیان اینکه «البته تحولات سال‌های اخیر به ویژه در عرصه تکنولوژی‌های ارتباطی، مفاهیمی همچون عصر ارتباطات (Age communication) انفجار اطلاعات (Information Explosion)، انقلاب ارتباطات (Communication Revolution) جامعه اطلاعات (Information Society) را فراگیر کرده و رسانه‌های جدید و تعاملی را به جامعه بشری معرفی کرده است» گفت: بنابراین جریان یکسویه تولید و توزیع اخبار و اطالعات در حال تبدیل شدن به جریانی دو سویه است یعنی گیرندگان پیام‌ها و اطلاعات،‌خود نیز به فرستندگان آنها تبدیل شده‌اند و متقابلا می‌توانند بر مخاطبان خود تاثیرگذار باشند.

هاشمی تاکید کرد: انحصار حکومتی رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها درهم شکسته و امکان کنترل و نظارت حکومت‌ها بر جریان اطلاعات و اخبار به شدت کاهش یافته است. درواقع ایستگاه‌های ماهواره‌ای، سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی مرزهای ملی را در نوردیده‌اند.

او خاطرنشان کرد: اوآنا به عنوان یک سازمان مستقل و دارای اهداف عالیه فرهنگی و انسانی باید با استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات همه خبرگزاری‌های عضو، در فضای جدید رسانه‌ای، ساختارهای فنی و سازمانی خود را بازسازی و نوسازی کند و با تعیین دستور کار جدید و اولویت دادن به آموزش و استفاده از فناوری‌های نوین، حضور فعال‌تری در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد.

هاشمی اظهار امیدواری کرد که چنین تحولاتی در آینده نه چندان دور تاثیرات مثبت خود را در عرصه‌های بین‌المللی نیز نشان دهد. وی گفت: امیدوارم ائتلاف‌هایی نظیر اوآنا بتوانند با تاثیرگذاری بیشتر، به صدای واقعی ملت‌ها به ویژه ملت‌های مظلوم که برای استقلال، آزادی و پیشرفت و توسعه خود مبارزه می‌کنند تبدیل شوند و به بی‌عدالتی‌های خبری در عرصه جهانی پایان دهند.