اثبات ارتباط تاریخی چین و کیش با کشف سفال‌های وارداتی در کاوش‌های باستان‌شناختی حریره

به گزارش خبرنگار ایلنا، هدف از کاوش‌های فصل هفتم باستان‌شناختی در محوطه باستانی حریره کیش، مستندنگاری، خواناسازی کاوش‌های پیشین، بسترسازی برای ایجاد منطقه گردشگری بین خانه‌های اعیانی و مسجد جامع، شناخت عوامل جابجایی مرکز قدرت از سیراف به جزیره کیش و جایگاه آن در تجارت دریایی با شرق دور بود. 

براساس مطالعات باستان شناس‌ها، یکی از بخش‌های مهم شهر حریره راسته‌ای است که از مسجد جامع و کارگاه شیشه‌گری آن در مرکز شهر حریره آغاز و در ادامه به خانه‌های اعیانی سه گانه، حمام تاریخی و سپس به بخش بندرگاهی حریره که در آن مجموعه فضاهای تولید شیره خرما، بارانداز کالاها و معماری دستکند بندر است، ختم می‌شود. فضاهای معماری موجود که در راستای آبراه باستانی قرار گرفته، بخش مهمی از شواهد آشکار شده معماری جزیره را در خود جای داده است و اکنون تمرکز باستان‌شناس‌ها بر بخش خانه‌های اعیانی این محوطه باستانی است. 

محمد مرتضایی، سرپرست فصل هفتم کاوش‌های باستان شناختی محوطه باستانی حریره کیش، حجم انبوهی از زیباترین سلادن‌های سفالی چینی شامل ۱۳ گونه نیز از کاوش‌های این محوطه باستانی در خلیج فارس به دست آمد که نشانگر مرکزیت جزیره کیش در تجارت با شرق دور و بویژه چین در دوره باستان است. 

او با اعلام اینکه سفال‌های چینی یافت شده در این محوطه باستانی وارداتی بوده اند، گفت: این سفال‌ها به گونه‌های با کیفیت پایین تا نمونه‌های فاخر و تجملاتی تقسیم شده‌اند و به نظر نمونه‌هایی از آن‌ها نیز شبه سلادن‌های تولید شده توسط ایرانیان است. 

سرپرست کاوش‌های باستان‌شناختی شهر حریره کیش، با اشاره به دانش بومی ساکنان جزیره کیش در معماری و مهار آب در دئره‌های تاریخی گذشته اعلام کرد: ساختمان کاوش شده از سنگ‌های مرجانی و در دو طبقه و براساس توپوگرافی جزیره ساخته شده است. 

مرتضایی افزود: این ساختمان علاوه بر اتاق‌های زیستی، از فضاهایی تشکیل شده که به نظر برخی مرتبط با فعالیت‌های صنعتی از قبیل استحصال مروارید بوده است. چون حجم انبوهی دورریزهای صدفی و ابزارهای مرتبط با آن به همراه چاهی به عمق حداقل ۹ متر با حوضچه‌ها و کانال‌های مرتبط با یکدیگر کشف شده که نشان دهنده معماری پیچیده ساختمان کاوش شده و تاکنون ۱۴ فضای معماری این مجموعه خواناسازی شده است. 

باستان شناس‌ها در کاوش‌های شهر حریره کیش همچنین کاشی‌های فیروزه‌ای و یک قطعه کاشی زرین فام ستاره‌ای شکل یافته‌اند که به دلیل آسیب دیدگی کتیبه‌های این اثر، تا زمان مرمت اصولی غیرقابل خواندن است. به گفته آن‌ها کشف این کاشی‌ها بیانگر فاخر بودن بنا است. اما تعیین کارکرد دقیق آن همچنان نیاز به مطالعات بیشتر دارد و به نظر می‌رسد این بنا متعلق به خاندانی مهم بوده که طی چند دوره مورد استفاده قرار گرفته است. 

باستان شناسانی که کاوش‌های باستان شناختی شهر حریره کیش را انجام داده اند؛ امیدوار هستند که پس از تکمیل کاوش در این مجموعه ساختمانی، عملیات مرمت و استحکام بخشی آن در دستور کار قرار بگیرد و این فضا پس از مرمت به مجموعه فضاهای قابل بازدید جزیره کیش افزوده شود و برگ زرین دیگری به میراث کهن ایران در خلیج فارس در برابر گردشگران داخلی و خارجی گشوده شود. 

بررسی‌های اولیه مشخص کرده است که یافته‌های باستان‌شناختی فصل هفتم کاوش‌ها در شهر باستانی حریره کیش، از جمله در مطالعات سن‌یابی سفال‌های سلادن گونه لانگچوان، سفال یوئه و… به همراه سفال‌های دارای نقاشی روی لعاب، سفال اسگرافیاتو تک رنگ، سفال شبه پیش از تاریخی، سفال منقوش چندرنگ به قرن ۴ تا ۸ هجری قمری مربوط است که مطالعات گاهنگاری آن پس از اتمام کاوش به شکلی دقیق‌تر اعلام خواهد شد. 

گفتنی است، مطالعات باستان‌شناسی جزیره کیش پیش از انقلاب، در سال ۱۳۴۶ با بررسی احمد اقتداری آغاز و پس از آن هامیلتون و دیوید وایتهاوس در سال ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ از جزیره بازدید کردند. سپس بابک راد، سیف الله کامبخش فرد و حسین بختیاری در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ از جزیره کیش بازدید و بررسی‌های محدودی در این جزیره انجام دادند. 

پس از انقلاب این مطالعات با کاوش‌های جدی زنده یاد محمود موسوی، طی سه فصل آغاز شد که در این کاوش‌ها خانه اعیانی، حمام و بندرگاه مورد کاوش قرار گرفت و فضاهای معماری کاوش شده توسط مرحوم کبیری و مهندس عادل فرهنگی مرمت شدند. 

زنده یاد فاطمه کریمی، خانم زرین تاج شیبانی و سیمین لک‌پور نیز کاوش در مسجد جامع، کارگاه شیشه‌گری و دره پرتقالی‌ها را ادامه دادند. پس از آن‌ها نیز سامان سورتچی و مصطفی راستی دوست در بخش شمال شرقی مسجد جامع و در بخش بندرگاهی کیش کاوش‌ها را پی گرفتند.