گردشگری هوشمند حلقه اتصال سفر با تکنولوژی است/ شهرکارآمد، نوآور، فراگیر و تاب‌آور تعریف بانک جهانی از شهر هوشمند

به گزارش خبرنگار ایلنا، هزاره سوم میلادی هزاره شهرنشینی است؛ زیرا برای نخستین بار جمعیت شهری دنیا از مرز ۵۰ درصد عبور می‌کند. نرخ رشد شهرنشینی معاصر گونه‌ای است که از آن به عنوان موج دوم شهرنشینی یاد می‌شود. در این میان رشد شهرنشینی با شروع هزاره سوم که عصرحاکمیت فناوری اطلاعات در زمینه‌های مختلف حیات شهری به شما ر می‌رود، روند شتابان‌تری نسبت به گذشته خود گرفته که شاید بتوان آن را تحت عنوان موج سوم شهرنشینی نام‌گذاری کرد؛ به گونه‌ای که پیش‌بینی شده میزان شهرنشینی درسال ۲۰۵۰ به بیش از ۷۰ درصد جمعیت جهان افزایش یابد. 

لذا روند شهرنشین شدن سریع جهان، واقعیتی غیرقابل انکار است. البته باید اذعان داشت شهرنشینی علیرغم دستاوردهای بزرگ برای بشر با خود مسایل و چالش‌هایی را به همراه داشته که با وجود پیشرفت‌های عظیم علمی و فنی، حل بسیاری از این مشکلات با ناکامی همراه بوده است. 

امین قریبی (معاون مرکز تحقیقات شهرهوشمند ایران و عضو کمیته فنی جوامع و شهرهای پایدار سازمان جهانی استاندارد ISO/ ISO/ TC ۲۶.۲۶۸) با اشاره به گزارش منتشر شده سازمان ملل متحد، گفت: جمعیت شهرنشینی ایران در سال ۲۰۰۰حدود ۶۴.۲۰ ٪ بوده است که در سال ۲۰۱۹ به ۷۵.۹۴ ٪ افزایش یافته است و انتظا ر می‌رود در سال ۲۰۵۰ به حدود ۸۵.۸۲ ٪ برسد. در این میان نیاز است تا با هوشمندسازی شهر راه را برای توسعه بخش‌های مختلف از جمله گردشگری باز کنیم. 

او ادامه داد: با نگاه به سیر تحول شهر هوشمند شاهد آن هستیم که از اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی که مفهوم شهر هوشمند معرفی شد، تاکنون سه نسل از آن معرفی شده است. اگرچه که رویکرد هر کدام ا ز این نسل‌ها با گذشت زمان تغییر یافته و رویکرد مورد تاکید در زمان حاضر نسل سوم این شهرهاست، لکن همچنان در کشورهای مختلف نسل‌های متفاوتی از آن درحال برنامه‌ریزی و اجراست. 

وی با اشاره به تعاریف جهانی شهر هشمند، یادآور شد: طبق بررسی ITU تا سال ۲۰۱۴، بیش از ۱۱۶ تعریف در مورد شهرهای هوشمند در سطح جهان وجود دارد. این نکته نشان دهنده آن است که تعریف خاصی برای شهر هوشمند وجود ندارد. از طرف دیگر، شهر هوشمند باید یک هدف و یک برنامه اجرایی مشخص داشته باشد. اهداف عمده یک شهر هوشمند می‌تواند برای خود شهر یا برای شهروندان باشد و اجرای شهر هوشمند می‌تواند خدمات یا ساختار آن باشد. البته این تعریف از نظر سازمان بین المللی استاندارد (ISO) و موسسه استاندارد بریتانیا (BSIBSI) بر اساس یکسری کلمات کلیدی همچون پایداری، فناوری‌هایی مانند داده، سیستم‌های دیجیتالی، شهروندان، خدمات وکیفیت زندگی توصیف شده است. حتا تعاریف شهر هوشمند از منظر اتحادیه بین المللی مخابرات (ITUITU) بر روی کلمات کلیدی پایداری، فناوری اطلاعات و ارتباطات و کیفیت زندگی متمرکز شده و اتحادیه اروپا (EU) بر روی فناوری‌های دیجیتال و مخابرات، خدمات و شهروندان متمرکزشده است. در نهایت، بانک جهانی، شهرهوشمند را در چهار بخش شهرکارآمد، نوآور، فراگیر و تاب‌آور تعریف می‌کند. 

قریبی تصریح کرد: با توجه به این تعاریف می‌توان گفت درواقع هیچ تعریف واحدی از شهرهای هوشمند وجود ندارد! با این حال، تعدادی از این تعاریف با توصیف خدمات شهرهای هوشمند در بخش‌هایی مثل امنیت، حمل و نقل، انرژی، آموزش یا مراقبت‌های بهداشتی دارای ویژگی‌های مشترکی هستند تا کارایی را افزایش داده و درحل مشکلات شهری مشارکت کنند. 

معاون مرکز تحقیقات شهرهوشمند ایران با اشاره به آنکه درحال حاضر شاید مهم‌ترین سوال آن باشد که «تحول هوشمند» دقیقا چیست؟ ، اذعان داشت: تحول هوشمند یک تغییر اساسی در عملکرد یک خدمت، کسب و کار، سازمان یا در مقیاس دیگری در یک شهر، روستا، منطقه، کشور و هر مقیاس دیگری است. تحول هوشمند فقط با استفاده گسترده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، رایانش ابری، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، تجزیه و تحلیل داده‌ها و برنامه‌ها و خدمات آنلاین حاصل نمی‌شود؛ بلکه از فناوری‌های نوین جهت رویارویی با چالش‌ها و پاسخ هوشمندانه به آن‌ها استفاده می‌کند. 

به گفته او، ما به شهروند هوشمند نیاز داریم که با درک دقیق ضرورت استفاده از این فناوری‌ها، بتواند ناخودآگاه و به طور پیش فرض از این خدمات استفاده کند و حتی آن‌ها را بهبود بخشد. به عبارت دیگر، این شهروند و کاربر هستند که می‌توانند به تحول هوشمند دست یابند و تحول هوشمند باید مبتنی بر زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی باشد. در این میان مولفه‌های لازم برای تحقق تحول هوشمند از استراتژی و برنامه ریزی بر مبنای الگوی بومی گرفته تا تیم‌هایی با تخصص‌های مختلف در حوزه‌های مرتبط با موضوع بین رشته‌ای تحول هوشمند و بودجه خصوصی، عمومی و مشارکت عمومی و خصوصی را در بر می‌گیرد. 

معاون مرکز تحقیقات شهرهوشمند ایران با اشاره به عوامل شکست پروژه‌های تحول هوشمند گفت: عدم در اختیار داشتن تعداد کافی نیروی انسانی متخصص، ضعف در فرهنگسازی و مشارکت کاربران، عدم حمایت و مشارکت مدیران سازمانی و شهری، عدم برنامه ریزی، تدوین استراتژی و نقشه راه، عدم مقابله صحیح با ریسک‌های ناشناخته، ضعف در شناسایی نیازها و چالش‌های سازمانی، عدم تامین مالی و مدیریت ضعیف پروژه از جمله عوامل شکست پروژه‌های تحول هوشمند است. 

معاون مرکز تحقیقات شهرهوشمند ایران در ادامه به گردشگری هوشمند و این مهم که موجب بهبود خدمات گردشگری و ارائه خدمات گردشگری یکپارچه می‌شود، اشاره داشت و ادامه داد: در واقع گردشگری هوشمند حلقه اتصال سفر با تکنولوژی است و ریشه در تحول هوشمند شهرها و استفاده ازاینترنت اشیاء (IoT) دارد. افزایش رضایت گردشگران، ارائه اطلاعات به هنگام به گردشگران، مدیریت واحد حوزه گردشگری، ایجاد سازوکاری جهت خلق درآمدهای جدید و افزایش درآمد، افزایش سطح دسترس‌پذیری شهر برای گردشگران و تسهیل تعامل گردشگران از جمله اهداف گردشگری هوشمند است. چژ

دبی، شادترین شهر کره زمین

او با ارزیابی نمونه‌های مختلف هوشمندسازی گردشگری در کشورهای مختلف گفت: برای مثال، هدف نهایی دبی هوشمند، تبدیل شدن به شادترین شهر بر روی کره زمین برای شهروندان و همچنین گردشگران است. این چشم‌انداز تنها هدفش این نیست که از نقطه نظر بکارگیری فناوری، هوشمندترین شهر جهان باشد؛ بلکه درصدد آن است که یکی از شادترین مکان‌های دنیا برای زندگی و کار باشد. در عین حال، دبی به دنبال این است که جز بهترین شهرهای به هم متصل (Connected City) باشد. برای نیل به این هدف، این شهر پیشگام استفاده از آخرین نوآوری‌ها به عنوان بستری برای تحقق چشم‌انداز شادی برای همه گردشگران و ساکنین است تا از این طریق بتوانند استانداردهای زندگی خود و البته کیفیت زندگی خود را بالا ببرند. حتا در چشم‌انداز دبی هوشمند ۲۰۲۵، دبی، خواستا ر تبدیل به پربازدیدترین شهر جهان است. چنانکه جذب بیش از ۲۰ میلیون بازدید کننده در سال، تا سال ۲۰۲۵ را در زمره اهداف خود قرار داده است. بخشی از این رقم را بازدیدکنندگان تجاری و غرفه داران تشکیل می‌دهند و البته میزبانی نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۱ دبی مطمئنا نقش مهمی را برای رسیدن به این هدف ایفا کرده است. 

قریبی با اشاره به اقدامات دبی هوشمند و امارات گفت: ایجاد قابلیت‌ها و تنوع بخشیدن به منابع برای تقویت گردشگری محلی، حمایت از رشد شرکت‌های گردشگری داخلی، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گردشگری محلی، توسعه سیاست‌ها و برنامه‌هایی برای ترویج گردشگری داخلی تحت یک هویت گردشگری واحد، راه اندازی برنامه‌های آموزشی و دانشگاهی در گردشگری داخلی، یکپارچه‌سازی قوانین گردشگری محلی، ایجاد مشارکت‌های دولتی و خصوصی دربخش گردشگری، توسعه وب سایت گردشگری داخلی از جمله این اقدامات است. 

به گفته معاون مرکز تحقیقات شهرهوشمند ایران شاید بتوان از فرودگاه هوشمند به عنوان بخشی از توسعه عمده دبی هوشمند در حوزه گردشگری نام برد، خاطرنشان کرد: این فرودگاه با گیت‌های هوشمند این امکان را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد تا تجربه بهتری در موقع مهاجرت داشته باشند. تلفیق خدمات فرودگاهی با اپلیکیشن‌های گردشگری منجر به تسهیل امو رگردشگر ان شده است. یک ابتکار جدید توسط دولت دبی این اجازه را به گردشگران می‌دهند تا از گوشی‌های هوشمند خود به عنوان پاسپورت برای مهاجرت استفاده کنند. 

هلسینکی برنده پایتخت گردشگری هوشمند جهان 

او با اشاره به آنکه حتا چشم اندا ز توسعه شهر هلسینکی پایتخت فنلاند بر این مبنا قرار دارد که به کاربردی‌ترین شهر هوشمند جهان تبدیل شود و نیازهای مبرم شهروندان و گردشگران را برآورده سازد، افزود: شهر هلسینکی توانسته است که نیازهای شهروندان را شناسایی کند و مسیر توسعه شهرهوشمند را ازطریق رویکرد دولت باز و سیاست‌های شفافیت مشخص کند. شهردار این شهر به طور مرتب، با شهروندان نقاط مختلف شهر ملاقات م‌یکند، ویدئو کنفرانس‌های زنده با شورای شهر برگزا ر می‌کند و به شهروندان امکان می‌دهد تا برای اتخاذ تصمیمات در امور مختلف شهری درخواست دهند. در این میان رویکرد گردشگری هوشمند هلسینکی بر اساس نقشه هوشمند شهر، قابلیت دسترسی، گردشگری پایدار، دیجیتالی شدن، خدمات گردشگری، معرفی میراث فرهنگی و تسهیل ارتباط گردشگران با اماکن میراث فرهنگی، نوآوری در پیشنهادات گردشگری است. 

به گفته معاون مرکز تحقیقات شهرهوشمند ایران، از آنجا که گردشگری به یکی از بزرگ‌ترین هسته‌های اقتصاد تبدیل شده است، اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ از یکی ازجدیدترین برنامه‌ها پرده برداشت که با هدف پیشرفت در زمینه گردشگری هوشمند در قاره سبز طراحی شده است و بر پایه ۴ ستون اصلی از جمله دسترسی، پایداری، دیجیتالی شدن و میراث‌فرهنگی و خلاقیت استوار است. در این میان هلسینکی با داشتن ۴۶۰ سال تاریخ، یک شهر مدرن با صنعت گردشگری هوشمند در حال رشد است و با استفاده ا ز رویکرد باز به داده‌های عمومی که از سال ۲۰۰۹ برای همه رایگان و قابل دسترس شد، به کانون نوآوری نرم‌افزار تبدیل شده است و توانست در سال ۲۰۱۹، برنده پایتخت گردشگری هوشمند جهان شود. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، تعداد گردشگران فنلاند در سال ۲۰۱۹، به ۱۲.۴۳ میلیون نفر رسیده است. اما طی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ تعداد گردشگران فنلاند به دلیل شیوع پاندمی کرونا کاهش داشته است. 

سئول هوشمند و شبکه‌های اجتماعی برای جذب گردشگران

او همچنین به نمونه دیگری از برنامه ریزی گردشگری هوشمند در کشورهای مختلف اشاره کرد و گفت: سئول هوشمند (برنامه گردشگری سازمان گردشگری کره جنوبی) است چنانکه سازمان گردشگری کره جنوبی، سامانه گردشگری هوشمند خود را متشکل از سه بخش وب سایت، شبکه‌های اجتماعی (فیسبوک و توییتر و…) و نرم افزارهای موبایلی با هدف معرفی کره جنوبی به گردشگران داخلی و ورودی فعال کرده است. این سازمان در بخش وب سایت، به معرفی و تبلیغ مقصدهای گردشگری، تسهیلات و رویدادهای گردشگری پرداخته و بیشترین و مفیدترین اطلاعات را در اختیا ر مخاطبان خود قرار می‌دهد.

به گفته قریبی، تاکنون این سازمان بیش از یازده وب سایت مرتبط با گردشگری را برای کاربر خارجی خود به ۱۰ زبان زنده دنیا پشتیبانی کرده است. سازمان گردشگری کره جنوبی، در بخش شبکه اجتماعی نیز بستری را برای ارتباط کاربرانی که خواستار اطلاعات جامع‌تری هستند، فراهم ساخته است. طی بررسی‌های صورت گرفته، علاوه بر اینکه مطالب به زبان‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی مرسوم‌تر مانند فیسبوک و توییتر منتشر می‌شود، انتشار مطالب براساس محبوبیت شبکه‌های اجتماعی در هرکشور انجام می‌پذیرد. برای مثال علاوه بر شبکه‌های اجتماعی پر بازدید جهانی مانند توییتر و فیسبوک، این کشور، اطلاعات گردشگری را در شبکه‌های اجتماعی Sinaweibo (برای کاربران چینی)، Ameba (برای کاربران ژاپنی)، Google+ (برای کاربران اسپانیایی)، Blogger (برای کاربران فرانسوی)، Tripadvisor (برای کاربران آلمانی) و درنهایت YouTube (برای کاربران روس) بارگذاری می‌کند. 

او تصریح کرد: از آنجا که گردشگران اطلاعات مورد نیاز سفر را نه تنها قبل از سفر، بلکه حین سفر هم جستجو می‌کنند، مسوولان گردشگری این کشور، در بخش نرم افزارهای موبایلی به ارائه نرم افزارهای راهنمای گردشگری بسیار جامعی مانند VISIT KOREA و Everywhere Korea نیز پرداخته‌اند که از چند زبان پشتیبانی می‌کنند. بررسی سامانه گردشگری هوشمند درکشور کره جنوبی نشان می‌دهد تمرکز بر وب سایت‌ها و استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای بازاریابی، به توسعه این نوع از گردشگری در این کشور و جذب گردشگران کمک شایانی کرده است. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، تعداد گردشگران کره جنوبی د ر سال ۲۰۱۹، به ۱۷.۵۰۳ میلیون نفر رسیده است. اما طی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ تعداد گردشگر کره جنوبی به دلیل شیوع پاندمی کرونا کاهش داشته است.