آثار خواننده‌ای که حنجره افسانه‌ای خود را وقف ائمه اطهار (ع) کرد+چند اثر شاخص
بی‌شک پس از مرسوم شدن برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم و سوگواری برای امام حسین (ع) تا امروز افراد زیادی به خواندن نوحه‌ها و روضه‌ها و مدح‌ها پرداخته‌اند اما چرا تنها برخی از آثار ماندگار شد؟ زنده‌یاد محمدعلی کریمخانی بی‌شک یکی از ماندگارترین‌هاست.
به گزارش خبرنگار ایلنا، آنچه به ماندگاری اثر و مداح و نوحه‌خوان می‌انجامد چیست؟ از یکسو اشراف بر موسیقی، بالا بردن اطلاعات تئوریک در رابطه با موسیقی و مقولات مهمی چون ریتم و ضرباهنگ مواردی هستند که به ارائه آثار فاخرتر و ماندگارتر می‌انجامند. اما این همه ماجرا نیست و شاید آنچه از همه موارد مطروحه اهمیت بیشتری دارد، جنس صدا و توانمندی در خواندن و اجرای تحریرهاست. اگر به آثار ماندگار ادوار گذشته نگاهی بیندازیم متوجه این موضوع خواهیم شد اصلی‌ترین موضوع برای به وقوع پیوستن این اتفاق جنس صدا، نحوه اجرا و باور مضمون و محتوای اثر توسط خواننده یا همان مداح و روضه‌خوان است. بنا به همین دلایل است که هنوز نام روضه‌خوان‌هایی چون سیدجواد ذبیحی و زنده‌یاد شیخ احمد کافی و مرحوم کوثری (روضه خوان جماران در دورانی که امام خمینی ره زنده بود) توسط مردم و نسل‌های بعد، فراموش نشده و آثارشان قابل شنیدن است. حاج صادق آهنگران، نریمان پناهی، علام کویتی‌پور، یونس حبیبی، حاج مهدی سلحشور و مهدی سماواتی هم برخی از مداحان و مناجات‌خوان‌هایی هستند که در هشت سال جنگ تحمیلی در جبهه‌های جنگ حضور داشتند و حال هم برخی از آن‌ها در مناسبت‌های مذهبی چون ماه محرم، همچنان به مداحی و روضه‌خوانی می‌پردازند.
اگر بخواهیم از مداحان و روضه‌خوان‌های کشور طی چهل و چند سال گذشته نام ببریم با لیستی بلند بالا مواجه می‌شویم. اما اگر بخواهیم از مداحان و روضه‌خوان‌های خوش صدا و خلاق سخن به میان آوریم، باید از افرادی معدود یاد کنیم و اغراق نیست اگر بگوییم تعدادشان بسیار کمتر از حد تصور است.
البته که مخاطبان و علاقمندان آثار مذهبی و دینی مانند طرفداران ژانرهای دیگر، سلایق مختلفی دارند و اینکه از چند فرد معدود به عنوان خوش صداترین‌ها نام ببریم امری سلیقه‌ای و نامعتبر خواهد بود. اما اگربخواهیم صرفا از یک نفر نام ببریم که علاوه بر خوش‌صدا بودن ازحنجره‌ای بسیار توانمند برخوردار بوده و موسیقی می‌دانسته آن فرد زنده‌یاد محمدعلی کریمخانی است.
محمدعلی کریمخانی که بود و چه زمانی مشهور شد؟
محمدعلی کریمخانی شاید نسبت به توانمندنی‌هایی که داشت شناخته نشد و دلیل این اتفاق بی‌حاشیه بودن او بوده است. او زاده مهرماه سال هزار و سیصد و بیست و نه بود و سی‌ام خردادماه ۱۴۰۱ چهره در نقاب کشید تا به این ترتیب جای او در ماه محرم و اربعین خالی باشد.
کریمخانی را با قطعه «آمدم‌ای شاه پناهم بده» با آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد شناختند در صورتی که او سال‌ها قبل خواندن برای ائمه اطهار (ع) را به طور جدی آغاز کرده بود. او در شهر نرجه از توابع شهرستان تاکستا استان قزوین به دنیا آمد و خوانش آوازهای مذهبی را از کودکی آغاز کرد. در سنین نوجوانی به تهران آمد و در این شهر ماندگار شد و فعالیت‌های جدی‌تری را پیش گرفت.
قطعه «آمدم ای شاه» اثر معروف زنده‌یاد کریمخانی
متن ترانه؛
آمده ام، آمدم‌ای شاه پناهم بده
خط امانی ز گناهم بده
ای حرمت ملجأ درماندگان
دور مران از در و راهم بده
ای گل بی‌خار گلستان عشق
قرب مکانی چو گیاهم بده
لایق وصل تو که من نیستم
اِذن به یک لحظه نگاهم بده
ای که حَریمت به مَثَل کهرباست
شوق وسبک‌خیزی کاهم بده
تاکه ز عشق تو گدازم چو شمع
گرمی جان سوز به آهم بده
لشکرشیطان به کمین من است
بی‌کسم ای، شاه پناهم بده
از صف مژگان نگهی کن به من
با نظری، یار و سپاهم بده
در شب اول که به قبرم نهند
نور بدان شام سیاهم بده
ای که عطا بخش همه عالمی
جمله‌ی حاجات مرا هم بده
قدرت صدا و حنجره کریمخانی و تمجدید هنرمندان از او
مهمترین ویژگی زنده‌یاد کریمخانی برد بالای صدا و قدرت بسیاری بود که در حنجره او نهادینه شده بود. معمولا اینگونه است که اغلب خوانندگان حرفه‌ای موسیقی ایرانی و پاپ و باقی سبک‌ها پس از طی کردن دهه پنجاه و شصت زندگی به مرور قدرت خواندن و صدای پرورش یافته خود را از دست می‌دهند. اما کریمخانی در این رابطه استثناء تلقی می‌شد به این دلیل که حتی در سن هفتادسالگی هم با قدرت و تبحر جوانی بیست، سی‌ساله به خواندن مدح‌ها و نوحه‌ها و روضه‌ها و آوازها می‌پردازند.
«ساقی سرمست» یکی از آثار مشهور زنده‌یاد محمدعلی کریمخانی با همراه ساز و موسیقی الکترونیک
محمد اصفهانی که خود یکی از خوانندگان پیشکسوت عرصه موسیقی سنتی و پاپ محسوب می‌شود درباره زنده‌یاد محمدعلی کریمخانی گفته است: از سال ۶۴ با محمدعلی کریمخانی آشنا شدم و سال‌های بعد نیز که در رادیو با آقای صبحدل همکاری می‌کردم، این دغدغه را داشتم که ایشان را فریاد بزنم، چرا که احساس می‌کردم صدای کریمخانی شناخته نشده‌است.
«پناه بی پناهان»/مناجاتی از زنده‌یاد کریمخانی
همایون شجریان نیز لب به تحسین کریمخانی گشوده و «من کجا، باران کجا»، یکی از قطعات آلبوم «ایران من» را به او تقدیم کرده است. او حتی پا را فراتر نهاده و اثر مذکور را بر اساس سبک و سیاق خواندن کریمخانی اجرا و ارائه نموده است.
«آرامگه یار» از آلبوم «سرمست عشق« با صدای محمدعلی کریمخانی
آلبوم ماندگار زنده‌یاد کریمخانی آثاری با همراهی ساز
آلبومی که با صدای محمدعلی کریمخانی و آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد منتشر شده «ساقی سرمست» نام دارد که با محوریت واقعه کربلا ساخته و ارائه شده و آریا و نیما عظیمی نژاد، مهدی باقری، علیرضا ملاحسینی نوازندگان آن هستند. از سال‌های دور تاکنون چندین آلبوم با محوریت و موضوع واقعه کربلا منتشر شده اما حال و هوای مجموعه موسیقایی «ساقی سرمست» با همه آن‌ها متفاوت است. به جز قطعه «آمدم‌ای شاه پناهم بده»، «نجوای عاشورایی» و «حسین آرام جانم» از آثار مشهور زنده‌یاد کریمخانی به حساب می‌آیند.
اثری کمتر شنیده شده از کریمخانی همراه با ساز و نوا
در آلبوم «ساقی سرمست» درباره کریمخانی و فعالیت‌هایش از آغاز تاکنون اینگونه توضیح داده شده: از کودکی به مداحی و موذنی علاقمند بود و در ایام ماه رمضان و محرم از رادیو به تمرین مناجات‌خاونی و مداحی می‌پرداخت. اولین مداحی خود را در ۱۶ سالگی در حرم امام رضا (ع) تجربه کرد و پس از آن در رادیو تحت نظز مرحوم حاج حسین صبحدل و با کمک آقایان محمد اصفهانی، حسن زاده و حلی به مداحی به صورت حرفه‌ای اهتمام ورزید. سبب آشنایی وی با عظیمی‌نژاد، محمد اصفهانی بوده است و این آشنایی به سال ۱۳۸۳ باز می‌گردد که حاصل آن چندین اثر در پاسداشت مقام امام رضا (ع) و آلبوم حاضر است.
«این حسین کیست» قطعه‌ای در سوگ امام سوم شیعیان (ع)/با صدای زنده‌یاد کریمخانی
آلبوم «ساقی سرمست» با مدت زمانی حدود پنجاه دقیقه شامل چندین قطعه است که اسامی آن‌ها به این قرار است؛ «این حسین کیست»، «آرامگه یار»، «خاک بهشت»، «چشمی پر از باران»، «با من نظاره کن»، «نیزه‌ها اگر بلندند، ز سرتو سربلندند»، «ساقی سرمست»، «بانوی مهر»، «پیراهنی که آید از او بوی یوسفم»، «عزای عالم»، «یک کاروان دل» و «آرامگه یار ۲».
«با من نظاره کن» با صدای کریمخانی به زبان آذری با محوریت واقعه عاشورا
مناجاتی کوتاه با صدای زنده‌یاد محمدعلی کریمخانی
محمدعلی کریمخانی این هنرمند بی‌حاشیه که هرگز به دنبال شهرت و کسب درآمد کلان به واسطه مداحی نبود، در زمان حیات خیلی رسانه‌ها گفتگو نکرده است، اما صحبت‌هایش در همان معدود مصاحبه‌ها هم مانند آثارش خالصانه و مخلصانه بوده است.
او طی گفتگو با یکی از رسانه‌ها درباره مداح شدن و توسلش به امام رضا (ع) اینگونه گفته است: «چهارده، پانزده سالم بود که برای اولین بار به حرم امام رضا (ع) مشرّف شدم، آنجا، به حضرت گفتم: «میشه عنایتی کنی تا مدحی بخوانم… یا اذانی بگَم در حرمت… که موندگار بشه؟!» که بعد از گذشت این همه سال، آن‌ها محقّق شد و خدا دعایم را مستجاب کرد. بعد از منتشر شدن این قطعه، وقتی در حرم امام رضا، مشغول خواندن بودم و هزاران نفر می‌شنیدند، آنجا بود که فهمیدم خدا مرا به به آرزویم رسانده. همان جا گفتم: «یا امام رضا… ممنونم!»
سخن پایانی
محمدعلی کریمخانی و آثارش در تارک موسیقی مذهبی کشور ماندگار خواهد بود. او حنجره قدرتمندش را وقف ائمه اطهار و معنویت کرده بود و تا آخرین روز زندگی از اعتقاد خود کوتاه نیامد. کاش این هنرمند خوش صدا در زمان حیاتش به ترتیب شاگردانی می‌پرداخت تا مسیر و سبک و سیاقش مستمر شود. روحش شاد و یادش گرامی باد.
