ایلنا از فارس گزارش می دهد؛
سد تنگ‌سرخ؛ به نام نجات شیراز به قیمت نابودی تالاب‌ها/ فاجعه‌ای که مهارلو را نابود می‌کند/ محیط زیست فارس: موضع ما درباره تنگ‌سرخ تغییری نکرده است
رئیس مجمع نمایندگان فارس: ساخت سد تنگ سرخ ظلم به مردم و محیط زیست است
ساخت «سد تنگ‌سرخ» دوباره بر سر زبان‌ها افتاده؛ هر بار که نام این سد مطرح می‌شود، جریان تازه‌ای از پرسش‌ها، نگرانی‌ها و روایت‌های موازی شکل می‌گیرد؛ گویی تنگ‌سرخ نه یک طرح عمرانی، بلکه آیینه‌ای است که شکاف‌های فکری و مدیریتی درباره آینده آب در ایران را بازتاب می‌دهد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که این سد، اگر بدون ارزیابی دقیق و شفاف اجرا شود، ممکن است حلقه حیاتی ورودی‌های طبیعی به تالاب‌های پایین‌دست را قطع کند و بستر خشکی را فراهم آورد که سال‌ها بعد به کانون‌های ریزگرد نمکی بدل شود. در مقابل، حامیان پروژه با طرح ضرورت کنترل سیلاب‌ها و حفاظت از سکونتگاه‌های انسانی، همچنان از اهمیت اجرای این طرح دفاع می‌کنند.
در مقابل مدیرعامل آب منطقه ای فارس در آخرین اظهار نظر خود مدعی شده است هدف اصلی این پروژه کنترل سیلابی است که در صورت وقوع می‌تواند همه پل‌ها و مستحدثات احداث شده در مسیر رودخانه خشک شیراز را تخریب و شهروندان را دچار مشکل کند.
مسئله وقتی حساس‌تر می‌شود که بدانیم این پروژه نه تازه است و نه بی‌سابقه؛ دو دهه است که هر از گاهی با عنوانی جدید روی میز می‌آید «یک بار سد خاکی، بار دیگر آب‌بند و گاهی پروژه مهار سیلاب» اما همیشه با مجموعه‌ای مشابه از ابهامات.
همین تغییر نام‌ها و تاکتیک‌ها، پرسش‌های جدی‌تری را پیش روی افکار عمومی قرار داده است: چرا یک پروژه، اگر ضروری و علمی است، نیازمند بازتعریف مداوم خود است؟ و چرا از دل این رفت‌وبرگشت‌های مدیریتی، هیچ گزارش قطعی درباره ارزیابی‌های زیست‌محیطی منتشر نمی‌شود؟
واقعیت این است که سد تنگ‌سرخ اکنون صرفاً یک موضوع فنی نیست؛ به نبض حساس جامعه در برابر تصمیم‌هایی تبدیل شده که می‌تواند دهه‌های آینده را شکل دهد. شهروندانی که هر روز با گردوغبار نمکی، ریزش سطح آب‌های زیرزمینی و نابودی تالاب‌ها روبه‌رو هستند، حق دارند بدانند سرنوشت سیلاب‌های طبیعی و مسیرهای آبی که هزاران سال حیات این منطقه را شکل داده، قرار است چگونه تغییر کند.
«آب‌بند» و «سد خاکی» تغییری در نتایج خطرناک سد ایجاد نمی‌کند
یک فعال محیط‌زیست با تشریح پیامدهای احتمالی احداث سد تنگ‌سرخ بر تالاب مهارلو و زیست‌بوم‌های منطقه اعلام کرد: «آب‌بند» و «سد خاکی» نامیدن این پروژه تغییری در نتایج خطرناک آن ایجاد نمی‌کند و آسیب‌های جدی در انتظار تالاب مهارلو، پوشش گیاهی و حیات‌وحش خواهد بود.
رسول حاج‌باقری در گفت و گو با ایلنا گفت: این توضیحات که برای اجرای پروژه مطرح می‌شود، تنها بهانه هایی است که تلاش می‌کنند شاکله‌ای علمی برای آن ایجاد کنند یا نظر مردم را جلب کنند، در حالی که آسیب اصلی این پروژه مستقیماً متوجه مهارلوست.
حاج‌باقری توضیح داد: یکی از اصلی‌ترین ورودی‌های آبی مهارلو همان سیلاب‌هایی است که در مسیر تنگ‌سرخ حرکت می‌کند و اگر این مسیر مسدود یا محدود شود، تالاب به سرنوشت بختگان دچار خواهد شد.
به گفته وی اکنون بخش زیادی از فاضلاب‌های شیراز وارد مهارلو می‌شود و همین مشکلات کیفیت آب را تحت‌تأثیر قرار داده است و کاهش حجم سیلاب‌ها هم کمیت و هم کیفیت آب تالاب را تخریب می‌کند.
حاج‌باقری تأکید کرد: سرعت وقوع این تغییرات ممکن است سال‌به‌سال افزایش یابد و به شدت تنوع زیستی منطقه تحت تأثیر قرار بگیرد.
وی با اشاره به وقوع «گردبادهای نمکی» گفت: سال‌هاست فاضلاب وارد تالاب شده و لایه‌لایه فلزات سنگین در بستر آن رسوب کرده است. این‌طور نیست که به‌محض خشک‌شدن تالاب این اتفاق رخ دهد، اما با کاهش رطوبت، لایه‌برداری طبیعی و وزش باد، منطقه مانند شرق بختگان جایی که سال‌هاست گرد و غبار نمکی بلند می‌شود؛ تبدیل خواهد شد.
این فعال محیط‌زیست یادآور شد: چنین ریزگردهایی زیر دهانه میکرونی‌اند، سبک‌اند، با نسیمی ساده جابه‌جا می‌شوند، ارتفاع می‌گیرند و می‌توانند تا مناطق دوردست پیشروی کنند و بر پوشش گیاهی، کیفیت خاک و سلامت انسان‌ها اثر بگذارند.
از دست‌دادن مهارلو از دست‌رفتن زیستگاه‌ها اصلی فلامینگوها
به گفته حاج‌باقری، ادامه این وضعیت حتی می‌تواند بر بقای فلامینگوهای منطقه نیز اثر بگذارد و از نظر میزان و زمان ماندگاری آب در زیستگاه‌های حساس، احتمال مرگ‌ومیر آن‌ها افزایش می‌یابد.
این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه یکی از محل‌های لانه‌سازی پرندگان در سال‌های اخیر بختگان بوده که اکنون بخش زیادی از آن از دست رفته گفت: از دست‌دادن مهارلو به‌معنای از دست‌رفتن یکی از زیستگاه‌های اصلی فلامینگوها در فارس است.
حاج‌باقری تصریح کرد: پروژه‌هایی بی‌تردید منافع مشخصی برای برخی افراد ایجاد می‌کند؛ برای مثال سد سیوند ساخته می شود و سطح آب‌های زیرزمینی افزایش پیدا کند، کیفیت چاه‌ها بهتر می‌شود و مردم دوباره به کشت‌های پرمصرفی مانند شالی‌کاری روی می‌آورند. از سوی دیگر وزارت نیرو می‌تواند از اراضی حاشیه رودخانه بهره‌برداری کند و اجاره دهد؛ زمین‌هایی که از نظر قانونی تحت اختیار همین وزارتخانه است.
وی ادامه داد: برخی طرح‌هایی که اکنون معرفی نمی‌شوند، برای ١٠ سال آینده برنامه‌ریزی شده‌اند و هدف آن‌ها تأمین و انتقال آب و ایجاد زیرساخت برای بهره‌برداری‌های دیگر است.
سد سازی مسیر طبیعی ورود آب به مهارلو و جلگه شیراز را مسدود می‌کند
یک فعال محیط زیست دیگر با تاکید بر اهمیت حفظ جریان طبیعی سیلاب‌ها، گفت: سدسازی و ساخت دریاچه‌های مصنوعی در تنگ سرخ، مسیر طبیعی ورود آب به تالاب مهارلو و جلگه شیراز را مسدود می‌کند و تبدیل این مناطق به عرصه‌های بدون پوشش گیاهی و کویر نمکی، باعث افزایش ریزگردها و گردبادهای نمکی می‌شود.
بهمن ایزدی در گفت و گو با ایلنا افزود: این تغییرات نه تنها بر کیفیت خاک و پوشش گیاهی منطقه تاثیر می‌گذارد بلکه سلامت مردم و جانوران، از جمله فلامینگوهای مهاجر، را به شدت تهدید می‌کند.
ایزدی گفت: اگر این پروژه متوقف نشود، شیراز و جلگه آن در معرض خطرات جدی محیط زیستی و انسانی قرار خواهند گرفت و روند تخریب‌ها ممکن است پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
شمال غرب شیراز نیازمند مدیریت حفاظتی است، نه سدسازی
این فعال محیط زیست با تأکید بر اهمیت منطقه تنگ سرخ و شمال غرب شیراز، اعلام کرد: حیات شیراز به سلامت این منطقه وابسته است و تنها با مدیریت حفاظتی خردمندانه و مشارکت مردم و بخش دولتی می‌توان وضعیت اکولوژیکی و منابع آبی منطقه را بهبود داد.
وی ادامه داد: احداث سد در تنگ سرخ و پروژه‌های غیرکارشناسی، مانند ایجاد جاده یا توسعه گردشگری، تهدید جدی برای جریان طبیعی آب، آبخوان‌های شیراز و سلامت محیط زیست محسوب می‌شوند.
ایزدی توضیح داد: سیلاب‌هایی که از تنگ سرخ عبور می‌کنند، به عنوان منابع حیاتی آبخوان شیراز عمل می‌کنند و ایجاد سد، جریان طبیعی این سیلاب‌ها را مسدود می‌کند.
به اعتقاد وی با روش‌های آبخیزداری و ساخت گابیون‌ها و آب‌بندهای خردمندانه می‌توان شدت جریان سیلاب‌ها را کنترل کرده و فرو نشست آب‌ها را به تأخیر انداخت تا آب‌های سطحی به سفره‌های زیرزمینی تزریق شود و تامین آب شیراز با کمترین آسیب زیست‌محیطی صورت گیرد.
ایزدی هشدارداد: سدسازی و تغییر مسیر آب‌ها، علاوه بر از بین بردن پوشش گیاهی و خاک، باعث فرونشست زمین، تخریب آبخوان‌ها و از دست رفتن منابع حیاتی شهر شده است.
وی همچنین به بهره‌برداری غیرقانونی و انتقال آب‌های فاضلاب شیراز به صنایع فولاد اشاره کرد و گفت: این اقدام نه تنها منابع آب منطقه را کاهش می‌دهد، بلکه فرصت‌های احیای طبیعی آبخوان‌ها را از بین می‌برد و باعث ایجاد فرونشست و تخریب اکوسیستم منطقه می‌شود.
این فعال محیط زیست افزود: پروژه‌های اخیر، از جمله احداث جاده در تنگ سرخ و ساخت پارک‌های گردشگری و تله‌کابین، بیشتر اهداف زمین‌خواری و بهره‌برداری غیرقانونی را دنبال می‌کنند و بدون تامین منابع آبی و توجه به تعادل زیست‌محیطی، غیرقابل اجرا هستند.
ایزدی با اشاره به تجربه‌های گذشته در منطقه گفت: در طول سال‌ها تلاش شده تا از تخریب بی‌رویه معادن و ساخت و ساز غیرقانونی جلوگیری شود و با همکاری سازمان محیط زیست، دادستانی و انجمن‌های مردمی، منطقه به عنوان منطقه حفاظتی و تحت مدیریت سازمان محیط زیست ارتقا یافته است.
وی تاکید کرد: این ارتقا اهمیت ویژه‌ای دارد و هرگونه پروژه غیرکارشناسی در تنگ سرخ، تهدیدی جدی برای هوای پاک، پوشش گیاهی، آبخوان‌ها و زیستگاه گونه‌های جانوری و پرندگان مهاجر به شمار می‌رود.
ایزدی افزود: با ادامه روند سدسازی و پروژه‌های غیرمجاز، بخشی از شمال غرب شیراز، به ویژه مناطق مرتفع و حیاتی، در معرض تخریب و فرونشست قرار می‌گیرند و اقدامات این چنینی، سابقه منفی مدیریت منابع خاک و آب کشور را تکرار می‌کند.
این فعال محیط زیست تاکید کرد: منابع طبیعی و آب‌های این منطقه باید برای حفظ اکوسیستم، مدیریت پایدار و تامین آب مردم مورد استفاده قرار گیرد، نه برای پروژه‌های مخرب و غیرقانونی.
سد تنگ سرخ به ضرر مردم و محیط زیست است و باید تعیین تکلیف شود
رئیس مجمع نمایندگان فارس نیز با تأکید بر پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی سد تنگ سرخ گفت: این پروژه ظلم به مردم شهرستان‌های شیراز، سروستان، خرامه و کوار است و باید هر چه سریع‌تر تعیین تکلیف شود.
غلامرضا توکل شوریجه در گفت و گو با ایلنا افزود: ساخت سد تنگ سرخ، با هر اسم یا عنوانی، حتی اگر نام آن تغییر کند و به عنوان بند خاکی یا پروژه گردشگری معرفی شود، قابل توجیه نیست و پیامدهای منفی جدی برای مردم و محیط زیست دارد.
توکل با اشاره به اهمیت تالاب مهارلو تاکید کرد: این دریاچه تنها دریاچه صورتی رنگ دنیا است و از نظر منابع لیتیوم که بخش عمده آن وارد کشور می‌شود، اهمیت ویژه‌ای دارد.
نماینده سروستان، خرامه و کوار در مجلس گفت: سرمایه‌گذاری در این منطقه باید با توجه به حفاظت از طبیعت و توسعه گردشگری صورت گیرد و نه با اجرای پروژه‌هایی که به محیط زیست و جان مردم آسیب می‌زند.
رئیس مجمع نمایندگان فارس درباره تلاش برخی مسئولان برای پیشبرد پروژه گفت: نظر فنی برخی سازمان‌ها صرفاً برای توجیه ساخت سد ارائه می‌شود، در حالی که نظر کارشناسی محیط زیست و متخصصان مستقل هیچ توجیه فنی برای احداث سد نمی‌بیند.
وی ادامه داد: بسیاری از فعالان محیط زیست و کارشناسان خبره در تلاش‌اند تا پیامدهای زیست‌محیطی و خطرات انسانی سد را به مسئولان گوشزد کنند.
توکل شوریجه تصریح کرد: نظر ما و کارشناسان محیط زیست مشخص است و چندین بار این پروژه توسط محیط زیست رد شده است؛ با این حال، هر بار به دلایل مختلف مانند «آب‌بند» یا مسائل دیگر تلاش می‌شود پروژه به جلو برده شود.
نماینده سروستان، خرامه و کوار افزود: لازم است یک بار برای همیشه موضوع سد تنگ سرخ روشن شود تا همه بدانند پروژه کجا و چگونه باید اجرا شود و یا جایگزین مناسبی برای آن در نظر گرفته شود.
وی تصریح کرد: به‌عنوان نماینده مردم، هرگونه اطلاع‌رسانی و مصاحبه تخصصی درباره سد تنگ سرخ را پیگیری خواهد کرد. برخی افراد به دنبال منافع و مطامع شخصی هستند، اما به عنوان رئیس مجمع نمایندگان و نماینده مجلس، موظف هستم از حقوق مردم و جان آنان دفاع کند.
هیچ گزارش جدیدی درباره سد تنگ سرخ نرسیده است/ موضع ما تغییری نکرده است
مدیرکل محیط زیست استان فارس با تأکید بر اینکه موضع این اداره‌کل درباره سد تنگ سرخ هیچ تغییری نکرده گفت: تاکنون هیچ گزارش تازه، اقدام میدانی جدید یا اعلام رسمی درباره آغاز عملیات سد به محیط زیست واصل نشده است.
لیلا تاجگردون در گفت و گو با ایلنا تصریح کرد: همچنان همان نگرانی‌های جدی درباره تهدیدات زیست‌محیطی، به‌ویژه اثرات منفی بر تالاب مهارلو، ریزگردها و خشکسالی مطرح است و احداث سد را به صلاح نمی‌دانیم.
تاجگردون درباره آخرین پیگیری‌ها توضیح داد: در دو هفته گذشته جلسه‌ای با حضور رئیس مجمع نمایندگان فارس، برگزار شد و در آن جلسه نیز آقای توکل با استناد به تهدیدات مطرح‌شده اعلام کرد که نباید این اتفاق بیفتد.
به گفته وی، در این جلسه گزارشی کوتاه از تهدیدات سد تنگ سرخ به اعضای کمیسیون ارائه شده است.
مدیرکل محیط زیست استان فارس با اشاره به آخرین وضعیت این منطقه، تأکید کرد: از آن تاریخ به بعد هیچ اتفاق خاصی نیفتاده و به ما گزارشی واصل نشده است؛ نیروهای ما نیز هیچ تغییری مشاهده نکرده‌اند و وضعیت همان‌گونه قبلی است.
وی در واکنش به اظهارات مدیرعامل آب منطقه‌ای خاطرنشان کرد: این صحبت‌ها پیش‌تر هم مطرح بوده، اما تهدیدات و ریسک‌ها بر اساس نظر کارشناسان و اساتید دانشگاه کاملاً مشخص است.
تاجگردون در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود نگرانی‌های محیط زیستی، همچنان برخی بر احداث سد اصرار دارند، گفت: این موضوع باید از متولی اصلی یعنی آب منطقه‌ای پیگیری شود؛ موضوع پروژه سد تنگ سرخ دو دهه مطرح است و هر بخش یک متولی دارد. ما تنها گزارش ارزیابی زیست‌محیطی را مطالبه می‌کنیم و آن‌ها باید پاسخگو باشند.
مدیرکل محیط زیست تأکید کرد: نقش سازمان محیط زیست نظارتی است و عملیاتی نیست، اما موظف به پیگیری حفاظت محیط زیست است. گزارش‌های ارزیابی پروژه سد تنگ سرخ در گذشته چندین بار رفت‌وبرگشت داشته و به نتیجه نرسیده و مخالفت‌های جدی با آن وجود داشته است.
وی افزود: نمی‌دانیم موضوع به کجا رسیده، اما عده‌ای همچنان پیگیر هستند. آخرین پرسش از ما مربوط به حدود دو هفته پیش است.
تاجگردون تصریح کرد: از نظر محیط زیست، احداث سد خطرات جدی برای تالاب مهارلو، ریزگردها، خشکسالی و دو شهرستان سروستان و مهارلو به همراه دارد و با توجه به اینکه تالاب مهارلو از دو بخش آبگیری می شود هم رودخانه خشک و هم رودخانه چنار راهدار ساخت سد تأثیرات نامطلوبی بر آن خواهد داشت.
