تأخیر بانک مرکزی در تخصیص ارز، بازار را به بحران می‌کشاند/ حذف واردات ۳۰ درصدی حبوبات، دهک‌های پایین را لِه می‌کند

داود لپه‌چی، رئیس انجمن حبوبات ایران در گفتگو با خبرگزاری ایلنا اظهار کرد: سرانه مصرف حبوبات در کشور پایین‌تر از میانگین جهانی است و سیاست‌های ارزی و حمایتی دولت موجب شده این ماده غذایی پروتئینی از سفره خانوارها کنار برود.

داود لپه‌چی تأکید کرد: تأخیر چندماهه بانک مرکزی در تخصیص ارز به واردکنندگان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این حوزه است و ادامه این وضعیت بازار را با بحران مواجه می‌کند.

تأسیس انجمن و ترکیب اعضاء

رئیس انجمن حبوبات ایران بیان کرد: انجمن حبوبات ایران به طور رسمی حدود شش سال پیش زیر نظر اتاق بازرگانی ایران تأسیس شد، هرچند پیش از آن، گروهی از واردکنندگان و تولیدکنندگان به صورت خودجوش با نام انجمن فعالیت می‌کردند.

وی افزود: در آن زمان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت و معدن نیز در جریان فعالیت‌ها بودند و در نهایت تصمیم گرفته شد انجمن به شکل رسمی شکل بگیرد.

لپه‌چی ادامه داد: بیش از ۱۲۰ عضو فعال شامل واردکنندگان، تولیدکنندگان و صنایع تبدیلی در انجمن حضور دارند.

مصرف پایین حبوبات در ایران

رئیس انجمن حبوبات ایران خاطرنشان کرد: سالانه حدود ۹۰۰ هزار تن حبوبات در کشور مصرف می‌شود و سرانه مصرف مابین ۹ تا ۱۰ کیلوگرم است؛ این در حالی است که میانگین جهانی حدود ۱۳ کیلوگرم و در برخی کشورها ۱۴ تا ۱۵ کیلوگرم است.

وی اضافه کرد: در گذشته حبوبات بخش جدی‌تری از سبد غذایی خانوارها بود، اما با توجه به حمایت‌های سنگین دولت از صنعت مرغداری و نهاده‌های دامی، گوشت مرغ ارزان‌تر تمام شد و به همین دلیل مردم به سمت مصرف پروتئین دامی سوق داده شدند.

به گفته لپه‌چی، اگر خانواده‌ای پیش‌تر سه بار در هفته غذای حاوی حبوبات مانند قیمه مصرف می‌کرد، امروز شاید ماهی یک بار این کار را انجام دهد و همین موضوع باعث کاهش سرانه مصرف شده است.

تولید، واردات و سهم محصولات مختلف

لپه‌چی توضیح داد: از ۹۰۰ هزار تن مصرف سالانه، حدود ۷۰۰ هزار تن تولید داخل و بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تن واردات است که این نسبت در محصولات مختلف متفاوت است؛ برای نمونه، حدود ۷۰ درصد عدس وارداتی و تنها ۳۰ درصد تولید داخلی است، در حالی‌که در لوبیا ۸۰ درصد تولید داخل و ۲۰ درصد وارداتی است.

رئیس انجمن حبوبات ایران ادامه داد: در عدس، قیمت ارز و قیمت جهانی نقش مستقیم در تعیین قیمت نهایی دارد، اما در محصولاتی مانند لوبیا که بیشتر تولید داخل هستند، خشکسالی و کاهش تولید داخلی موجب گرانی می‌شود.

به گفته این فعال حوزه مواد غذایی، فصل برداشت حبوبات از اواخر خرداد ماه آغاز می‌شود و تا پایان مهر ماه ادامه دارد و اکنون در میانه این فصل هستیم.

چالش‌های ارزی و تأثیر بر واردات

وی توضیح داد: امسال واردات حبوبات نسبت به سال گذشته حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است که دلیل آن سیاست‌های انقباضی جهاد کشاورزی و بانک مرکزی است.

لپه‌چی گفت: یکی از مشکلات جدی، صف چهار تا پنج‌ماهه واردکنندگان برای دریافت ارز از بانک مرکزی است که منجر به تأخیر در ترخیص کالا، کاهش کیفیت و افزایش قیمت در بازار می‌شود. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد نیاز بازار از طریق واردات تأمین می‌شود و نبود این بخش، موجب جهش قیمتی و فشار به مصرف‌کنندگان خواهد شد.

صادرات نخود و کیفیت محصولات داخلی

رئیس انجمن حبوبات ایران متذکر شد: تنها محصولی که در حوزه حبوبات امکان صادرات دارد نخود آبگوشتی است که بیشتر در استان‌های کرمانشاه، کردستان و مرکزی تولید می‌شود.

وی افزود: سال گذشته حدود ۶۰ هزار تن نخود صادر شد؛ اما امسال صادرات این محصول به دلیل نامشخص بودن میزان تولید و مصرف داخلی متوقف شده است.

لپه‌چی تأکید کرد: به دلیل کمبود آب، کیفیت ظاهری برخی محصولات داخلی مانند عدس پایین‌تر از نمونه‌های وارداتی است. به طور مثال، عدس کانادایی که حدود ۶۰ درصد واردات ایران را تشکیل می‌دهد، به دلیل درشتی و رنگ سبزتر، بازارپسندی بیشتری دارد.

زنجیره تولید و بسته‌بندی

رئیس انجمن حبوبات ایران تشریح کرد: در زنجیره تولید و فروش حبوبات، از کشاورز گرفته تا بسته‌بندی و توزیع، هزاران نفر مشغول فعالیت هستند.

وی عنوان کرد: کشاورز محصول را به صورت فله می‌فروشد، عده‌ای آن را بوجاری و دسته‌بندی می‌کنند، سپس یا به صورت فله به بنکدار فروخته می‌شود یا در بسته‌بندی‌های کوچک ۹۰۰ گرمی به شرکت‌های پخش داده می‌شود و در نهایت به دست مصرف‌کننده در فروشگاه‌ها می‌رسد.

لپه‌چی تأکید کرد: در حوزه بسته‌بندی، شرکت‌های ایرانی پیشرفت‌های خوبی داشته‌اند و اکنون محصولات متنوع و باکیفیتی در بازار عرضه می‌شود.

رئیس انجمن حبوبات ایران اضافه کرد: واردات ۳۰ تا ۴۰ درصدی حبوبات نقش حیاتی در تنظیم قیمت بازار دارد و حذف آن فشار سنگینی بر دهک‌های پایین جامعه وارد می‌کند. سیاست‌های بانکی و تأخیر در تخصیص ارز موجب افت کیفیت محصولات، ایجاد صف‌های طولانی برای واردکنندگان و افزایش قیمت‌ها شده است.

وی همچنین خواستار شفافیت آماری وزارت جهاد کشاورزی و پایان سیاست‌های قطره‌چکانی بانک مرکزی شد.

اهمیت واردات در تنظیم بازار

لپه‌چی اظهار کرد: اگر ۳۰ تا ۴۰ درصد واردات حبوبات هم نباشد، موجب افزایش شدید قیمت ۶۰ تا ۷۰ درصد تولید داخلی خواهد شد و مصرف‌کنندگان، به‌ویژه دهک‌های پایین جامعه، بیشترین ضرر را می‌بینند. این میزان واردات موجب تلطیف قیمت‌ها می‌شود و نبود آن، فشار مضاعفی را بر مردم تحمیل می‌کند.

رئیس انجمن حبوبات ایران ادامه داد: سال گذشته در محصول لوبیاچیتی با کمبود آب و آفات مواجه بودیم که منجر به افت ۴۰ تا ۵۰ درصدی تولید شد. انجمن حبوبات بارها به وزارت جهاد کشاورزی هشدار داده بود؛ اما توجه کافی نشد و در نهایت بحران قیمتی در شب عید و ماه رمضان خود را نشان داد.

نقش انجمن و بی‌توجهی به نظرات بخش خصوصی

رئیس انجمن حبوبات ایران گفت: انجمن همواره در جلسات تصمیم‌گیری حضور دارد و پیشنهادات خود را ارائه می‌دهد؛ اما متأسفانه در عمل، نظرات بخش خصوصی چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

وی بیان کرد: ما به‌عنوان یک انجمن باسابقه، مشکلات بازار را به‌خوبی می‌شناسیم و بازوی پرتوانی برای دولت هستیم، اما خروجی جلسات نشان می‌دهد که دیدگاه‌های ما اجرایی نمی‌شود.

مشکلات تخصیص ارز و اثر بر کیفیت محصول

لپه‌چی درباره چالش‌های بانکی توضیح داد: بزرگ‌ترین مشکل، طولانی شدن فرآیند تخصیص ارز است. گاهی واردکنندگان چهار تا پنج ماه در صف بانک مرکزی می‌مانند و همین موجب می‌شود کالا در بنادر، به‌ویژه در گرمای ۵۰ درجه بندرعباس، فاسد یا بی‌کیفیت شود.

به گفته وی، حتی یک کیلو عدس اگر در منزل یک ماه بماند تغییر رنگ می‌دهد؛ حال تصور کنید محموله‌های هزار تنی ماه‌ها در بنادر بلاتکلیف بمانند. همچنین برخی واردکنندگان با اعتبار شخصی خود موفق به تأمین کالا می‌شوند؛ اما عده‌ای دیگر بدون پشتوانه باید ماه‌ها در انتظار ارز باشند. همین موضوع موجب کمبود عرضه در بازار و افزایش قیمت‌ها می‌شود.

سیاست‌های بانکی و نبود شفافیت آماری

رئیس انجمن حبوبات ایران با انتقاد از سیاست‌های بانک مرکزی گفت: این نهاد در سال‌های اخیر به شکل قطره‌چکانی ارز اختصاص داده است. بانک مرکزی باید به صراحت اعلام کند اگر ارز ندارد، تا واردکنندگان برای تأمین از مسیر آزاد برنامه‌ریزی کنند، نه اینکه با بلاتکلیفی بازار را دچار تنش کنند.

لپه‌چی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات اساسی، نبود شفافیت آماری در وزارت جهاد کشاورزی است. به عنوان مثال، آمار تولید برنج ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن اعلام شد؛ اما واقعیت این است که با احتساب واردات ۵۰۰ هزار تنی، مصرف کشور بیش از این میزان است. همین ناهماهنگی‌ها موجب کاهش بی‌مورد واردات و بر هم خوردن تعادل بازار می‌شود.

وی تأکید کرد: دولت باید نظام آماری دقیقی برای محصولات کشاورزی ایجاد کند تا هم میزان تولید واقعی مشخص شود و هم سیاست‌گذاری‌ها بر پایه داده‌های صحیح انجام گیرد. به گفته او، فشار بر بانک مرکزی برای تسریع در تخصیص ارز و شفافیت آماری وزارت جهاد کشاورزی، دو مطالبه اصلی انجمن حبوبات است.