احسان قدرتی در گفتگو با ایلنا مطرح کرد:
حدود ۹۵ درصد فعالیتهای ما متوقف شده است/ سیاستهای ارزی کشور ۸۰ درصد تجار را زمینگیر کرد
مدیرعامل شرکت «ماکان سیستم تبریز»، با تشریح مسیر فعالیت این مجموعه از ابتدای دهه ۸۰ تا امروز، از ورود هدفمند به حوزه مصالح ساختمانی تخصصی، اجرای پروژههای بزرگ ملی سخن گفت و با انتقاد صریح از سیاستهای ارزی کشور، تأکید کرد: این سیاستها موجب توقف یا کمرنگ شدن فعالیت بخش بزرگی از تجار شده است.
احسان قدرتی، مدیرعامل "هلدینگ ماکان سیستم تبریز" در گفتگو با خبرگزاری ایلنا درباره شکلگیری این مجموعه گفت: شرکت ماکان سیستم تبریز فعالیت خود را از سال ۱۳۸۲ در شهر تبریز آغاز کرد. تا سال ۱۳۹۸ محور اصلی فعالیت ما حوزه ساختمان بود. ما تولیدکننده مصالح ساختمانی و واردکننده کالاهای تخصصی این حوزه بودیم، نه مصالح عمومی مانند؛ سیمان و گچ. بلکه تمرکز ما بر روی کالاهایی بود که در کشور خلأ دانش فنی یا کمبود جدی داشت.
وی افزود: ما سراغ کالاهای تخصصی رفتیم؛ مانند برخی عایقهای حریق، بریرهای فیزیکی و بردهای شیمیایی خاص. بسیاری از این کالاها به دلیل نداشتن دانش فنی، همچنان در داخل کشور تولید نمیشوند. وقتی از مصالح صحبت میکنیم، اغلب تصور یک جسم فیزیکی ساده به ذهن میآید، در حالی که بسیاری از این محصولات خواص مکانیکی و ترمودینامیکی پیچیده دارند و تولید آنها نیازمند آلیاژها و فناوریهایی است که در کشور وجود ندارد.
تغییر معماری و مصالح
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز با اشاره به تحولات معماری کشور اظهار کرد: در دو دهه گذشته، معماری ایران تغییرات ساختاری جدی داشته است. از معماری سنتی به سمت معماری مدرن با مصالح مدرن حرکت کردهایم. در سازهها دو موضوع بسیار مهم مطرح است؛ یکی مقاومسازی و دیگری سبکسازی. سبکسازی خود دنیای جدیدی باز میکند که شما را ناگزیر به استفاده از مصالح نوین میکند.
از واردات تا اجرا؛ ورود به قراردادهای EPC
قدرتی ادامه داد: به دلیل اینکه کالاهایی که وارد میکردیم تخصصی بود، ناچار شدیم وارد حوزه اجرا هم بشویم. یعنی کالا را صرفاً نمیفروختیم، بلکه در قالب قراردادهای EPC، مهندسی، تأمین و اجرا را هم بر عهده میگرفتیم. همین موضوع ما را به سمت کار در پروژههای بزرگ سوق داد.
وی تصریح کرد: بنده حتی یک متر پروژه مسکونی کار نکردهام. اما اگر بخواهم از نظر زیربنا صحبت کنم، مجموع پروژههایی که در آنها فعالیت داشتهایم بالغ بر ۵۶ تا ۷۰ هزار متر مربع بوده است.
از لالهپارک تا ایرانمال
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز درباره پروژههای شاخص این مجموعه گفت: اولین پروژه بزرگ اجرایی ما، پروژه لالهپارک تبریز بود که به اعتقاد من اولین مال واقعی ایران محسوب میشود؛ چون استانداردهای یک مرکز خرید مدرن را برای نخستین بار وارد کشور کرد. پیش از آن، ما بیشتر پاساژ داشتیم نه مال.
وی افزود: از آخرین پروژههای ما، حضور بهعنوان پیمانکار مادر در مشهدمال و ایرانمال بود. این دو پروژه تقریباً همزمان آغاز شدند. فعالیت ما تا سال ۱۳۹۸ ادامه داشت و خوشبختانه پیش از شیوع کرونا پروژهها به پایان رسید. پس از آن، عملاً نقطه پایانی بر فعالیتهای ساختمانی ما رقم خورد؛ چراکه در سطح استانداردی که کار کرده بودیم، بازگشت به پروژههای کوچکتر با توجه به هزینههای بالاسری بالا، بسیار دشوار بود.
بازگشت به ایران و تغییر مسیر بیزینس
قدرتی با اشاره به یک وقفه کاری در پروژههای خود اظهار کرد: مدتی از ایران خارج شدم و به دنبال کارهای جدید رفتم، اما در نهایت عشق وطن اجازه نداد بمانم. از ابتدای سال ۱۴۰۰ تغییر رویه دادیم و وارد فاز جدیدی از کسبوکار شدیم.
وی گفت: امروز تمرکز اصلی ما بر بازرگانی بینالمللی، واردات و صادرات است. در حال حاضر سه شرکت در ایران داریم؛ ماکان سیستم تبریز بهعنوان شرکت مادر، ویرا پورشات پارس در حوزه مواد شیمیایی و مواد اولیه دارویی و شرکت تجارت بینالملل سگال.
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز افزود: در خارج از کشور نیز دفتر استانبول را راهاندازی کردهایم که ادامهدهنده فعالیتهای پتروشیمی و شیمیایی ماست. همچنین دفتر روسیه ما هم فعال است که در حوزه نهادهها و کالاهای اساسی فعالیت میکند. در حوزه واسطهگری و اتصال مشتریان و معاملات هم فعالیت داریم و شرکت اصلی ما در امارات هم مستقر است که در زمینه صادرات مشتقات نفتی فعالیت میکند.
تجارت یکمحوره جواب نمیدهد
قدرتی در پاسخ به این پرسش که تمرکز اصلی مجموعه بر واردات است یا صادرات، اظهار کرد: واردات و صادرات مانند دو محور یک خودرو هستند. تجارت تکمحوره، پایدار و قابل اتکاء نیست. یک بازرگان زمانی میتواند چرخه اقتصادی سالم ایجاد کند که هم صادرات داشته باشد و هم واردات. بهترین حالت این است که کالای ایرانی صادر شود و در مقابل، کالاهای مورد نیاز کشور وارد گردد.
وی درباره تعداد نیروهای شاغل در مجموعه گفت: در دوران فعالیت ساختمانی، مجموعه ما بسیار بزرگتر بود، اما امروز در حوزه بازرگانی حدود ۳۷ نفر پرسنل مقیم داریم و تعدادی هم بهصورت غیرمستقیم در حوزه مواد اولیه دارویی با ما همکاری میکنند.
قدرتی درباره حوزه فعالیت در بخش دارویی توضیح داد: تمرکز ما بر روی مواد جانبی دارویی است؛ موادی مانند؛ گلیسیرین، اسکوربیک اسید و سایر مواد جانبی، نه ماده مؤثره (API). عمده این کالاها از چین، مالزی و هند تأمین میشود.
توقف ۹۵ درصدی فعالیتها
وی با اشاره به وضعیت سال جاری گفت: امسال را باید از آمار خارج کنیم؛ چون حدود ۹۵ درصد فعالیتها متوقف شده است. اگر بخواهیم وضعیت را بررسی کنیم، باید به سال گذشته برگردیم.
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز با انتقاد صریح از سیاستهای ارزی اظهار کرد: «متأسفانه سیاستهای ارزی کشور نهتنها ما، بلکه به جرأت میگویم حدود ۸۰ درصد تجار را به سمت کمرنگ کردن یا توقف فعالیت سوق داده است. ما در سالهای گذشته بخشی از نیاز کشور را تأمین میکردیم؛ هرچند سهم ما تکرقمی بود، اما در نوع خود سهم قابل قبولی محسوب میشد، چون کالاهایی وارد میکردیم که یا در داخل تولید نمیشد یا با کمبود جدی مواجه بود.
ماجرای گلیسیرین
قدرتی در تشریح یکی از چالشهای جدی واردات گفت: یکی از کالاهایی که ما روی آن کار میکردیم گلیسیرین خوراکی و دارویی با خلوص ۹۹.۷ درصد بود. گلیسیرین مادهای است که در ۷۰ تا ۸۰ درصد محصولات غذایی و دارویی وجود دارد. منابع اصلی آن در دنیا مالزی و اندونزی هستند.
وی افزود: در مقطعی، برخی شرکتها مانند شرکت پاکسان با دریافت مجوز “عدم ساخت”، واردات این کالا را ممنوع کردند؛ در حالی که محصول تولید داخل، کیفیت لازم را نداشت. نتیجه این شد که واردات فقط از مسیر سهمیه شرکتهای داروسازی انجام میشد و مازاد آن با قیمتهای نجومی وارد بازار میشد.
اختلاف فاحش قیمت واردات تا عرضه
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز تصریح کرد: سه سال پیش قیمت گلیسیرین تحویل بندرعباس برای ما حدود ۹۳۰ دلار در هر تن بود. با احتساب ارز نیمایی و هزینهها، قیمت تمامشده هر کیلو برای ما حدود ۳۷ تا ۳۸ هزار تومان میشد. با سود متعارف ۲۰ درصدی، قیمت منطقی مشخص بود، اما همان کالا در بازار داخلی تا ۱۳۵ هزار تومان در هر کیلو فروخته میشد؛ صرفاً به دلیل ممنوعیت واردات و انحصار.
قدرتی در ادامه گفتگو اظهار کرد: شرکتهای داروسازی از طریق سازمان غذا و دارو مکاتبه میکردند و مجوز موردی واردات میگرفتند. نیاز سالانهشان مثلاً ۲۰۰ تن بود اما ۴۰۰ تن وارد میکردند؛ ۲۰۰ تن مصرف خودشان و مابقی وارد بازار میشد.
وی افزود: نکته مهم این بود که وقتی واردات با مجوز شرکت دارویی انجام میشد، ارزش افزوده پرداخت نمیکردند. آن زمان مالیات ارزش افزوده ۹ درصد بود. این یعنی قیمت تمامشده آنها حداقل ۱۰ درصد از واردکننده مستقل ارزانتر درمیآمد. عملاً واردکننده حذف میشد.
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز تصریح کرد: برخلاف تصور، این شرایط من را ترغیب کرد که وارد شوم. من به واسطه شرکت اماراتیام، از کره جنوبی خرید میکردم. کره به دلیل تحریمها مستقیم به ایران کالا نمیداد، اما از طریق امارات تأمین میکردیم و در منطقه توزیع میکردیم؛ بنابراین با این کالا کاملاً آشنا بودم.
وی ادامه داد: وقتی دیدم ثبت سفارش این کالا در ایران بسته است و کد آن ممنوع شده، تصمیم گرفتم از مسیر کاملاً رسمی وارد شوم؛ نه قاچاق، نه تهلنجی، نه غیررسمی. ثبت سفارش کردم و کالا را از مبادی رسمی گمرک وارد کردم.
ورود رسمی، شوک قیمتی به بازار
قدرتی با اشاره به اولین محموله وارداتی خود گفت: اولین باری که وارد کردم، قیمت تمامشده برای من حدود ۳۸ هزار تومان بود، در حالی که قیمت بازار ۱۳۵ هزار تومان بود. با ورود این محموله، قیمت بازار ناگهان شکست و به حدود ۹۲ تا ۹۳ هزار تومان رسید.
وی افزود: اولین محموله فقط ۱۰۰ تن بود، یعنی پنج کانتینر. همین مقدار کم باعث شد قیمت بیش از ۲۰ درصد کاهش پیدا کند. اگر این روند ادامه پیدا میکرد، کاهش قیمت به ۳۵ تا ۳۷ درصد هم میرسید.
ادامه واردات با مجوز قانونی
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز اظهار کرد: در مرحله بعد، از سازمان غذا و دارو مجوز موردی ششماهه گرفتم. اگر اسناد تکمیل میشد، این مجوز میتوانست دائمی شود، اما همان مجوز موقت هم کافی بود. محموله بعدی را کاملاً قانونی وارد کردم.
وی ادامه داد: محموله بعدی ۳۵۰ تن بود. قیمت بازار باز هم شروع به کاهش کرد. چون بازار دیگر انحصاری نبود و واردکننده دوم وارد شده بود.
قدرتی با ارائه عدد و رقم گفت: آخرین باری که من میفروختم، قیمت تمامشده برای خودم حدود ۵۱ هزار تومان به ازای هر کیلو بود. قیمت بازار روی ۵۸ تا ۶۰ هزار تومان نشسته بود؛ یعنی کمتر از نصف قیمت انحصاری قبلی. آخرین واردات من دیماه سال گذشته بود و آخرین صادراتم آبان همان سال. موجودی ما تا عید فروخته شد و تمام شد. روزی که انبار را خالی میکردم، قیمت بازار ۵۲ هزار تومان بود.
بشکه خالی را با قیمت گزاف میخرند
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز با اشاره به وضعیت فعلی بازار گفت: امروز تلفن من مدام زنگ میخورد. مشتریهایی که قبلاً از ما خرید میکردند میپرسند چرا دیگر وارد نمیکنید. بشکههای خالی برند ما که سبزرنگ است، امروز در بازار ۷ تا ۸ میلیون تومان معامله میشود.
وی ادامه داد: حتی برخی شرکتها، از جمله شرکتهای دانشبنیان، محصول تولید میکنند؛ اما واقعیت بازار این است که گلیسیرین ایرانی امروز کیلویی تا ۲۰۰ هزار تومان معامله میشود.
سودی که سیاستگذاری ساخت
قدرتی تصریح کرد: امروز اگر من وارد کنم، فروشنده حاضر است پیشخرید تضمینی با قیمت ۳۵۰ تا ۳۶۰ هزار تومان انجام دهد؛ در حالی که قیمت تمامشده واقعی با دلار ۷۲ هزار تومانی، تعرفه ۱۵ درصدی گمرک و همه هزینهها، نهایتاً ۱۳۰ تا ۱۵۰ هزار تومان میشود. یعنی حدود ۲۰۰ هزار تومان سود روی هر کیلو. این سود را بازار نساخته؛ سیاستگذاری غلط ساخته است.
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز اظهار کرد: هر جا انحصار ایجاد شده، فساد هم به دنبالش آمده. این فقط مختص گلیسیرین نیست، از خودروسازی گرفته تا دهها کالای دیگر. دود این سیاستها مستقیم به چشم مصرفکننده میرود.
وی ادامه داد: ما درباره کالایی صحبت میکنیم که مستقیماً با سلامت جامعه در ارتباط است؛ در مواد غذایی و دارویی مصرف میشود. وقتی واردات بسته میشود، کالای با گرید پایینتر وارد چرخه مصرف میشود.
بستن مرزها راه دانش افزایی نیست
قدرتی با طرح یک پرسش اساسی گفت: در کجای دنیا با بستن مرزها به دانش و کیفیت رسیدهاند؟ کشورهایی که تجارت آزاد دارند، دانش خود را ارتقاء ندادهاند؟ ما به اندازه کافی تحریم داریم؛ دیگر خودتحریمی نکنیم. برخی واردات نهتنها به ضرر تولید نیست، بلکه به نفع کشور، به نفع سلامت جامعه و به نفع اقتصاد است.
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز در ادامه اظهار کرد: بنده کالای لوکس وارد نکردم؛ موبایل و مبل نیاوردم. کالایی آوردم که یک مشکل واقعی کشور را حل میکرد. اما امروز دیگر انگیزهای برای واردات ندارم. نه بهخاطر نبود سود، بلکه بهخاطر سیاستهای ارزی، الزام به رفع تعهد ارزی با نرخ دستوری و گیر افتادن چرخه مالی. چرخهای که اگر نچرخد، بازرگانی میمیرد.
آغاز بحران از سیاست ارزی
قدرتی گفت: از مرداد ماه ۱۴۰۲، بانک مرکزی چهار گروه کالایی شامل فلزات رنگی، فولاد، مشتقات نفتی و پتروشیمی را ملزم به عرضه ۱۰۰ درصد ارز در سامانه نیما کرد. از همانجا مشکل ما شروع شد.
وی افزود: ما با رفع تعهد ارزی مشکلی نداریم، اگر درست باشد. اما وقتی قیمتگذاری از انتها به ابتدا انجام میشود و هزینهها دیده نمیشود، ادامه کار عملاً غیرممکن میشود.
قیمت وکیومباتوم همتراز با نفت خام
امروز قیمت هر بشکه نفت ایران، چه سبک و چه سنگین، بین ۵۷ تا ۶۰ دلار است. هر تن نفت معادل حدود ۷.۴ بشکه است که با احتساب قیمت ۶۰ دلاری، بهای هر تن نفت خام به حدود ۴۴۴ دلار میرسد. اگر این رقم را با نرخ ارز تالار اول، یعنی حدود ۷۲ هزار تومان، محاسبه کنیم، قیمت هر تن نفت ایران به حدود ۳۲ تا ۳۳ میلیون تومان میرسد.
قدرتی اظهار کرد: پایینترین مادهای که از برج تقطیر باقی میماند، یعنی وکیومباتوم، امروز با قیمتی حدود ۲۸ تا ۲۹ میلیون تومان معامله میشود؛ به عبارتی، حتی بدون احتساب فرآوردههایی مانند بنزین، سوخت جت و گازوئیل، پایینترین محصول نفتی تقریباً همقیمت خود نفت خام معامله میشود.
قیمتگذاری غیرواقعی در زنجیره قیر
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز افزود: کارخانههایی مانند پاسارگاد و برخی پتروشیمیهای خصوصی، وکیومباتوم را با قیمتی نزدیک به ۲۹ میلیون تومان خریداری کرده و با دریافت دستمزدی حدود ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر تن، آن را به قیر تبدیل میکنند. در حال حاضر قیر مرغوب در بورس کالا با میانگین قیمتی بین ۳۰ تا ۳۳ میلیون تومان معامله میشود.
تعهد ارزی، فراتر از قیمت جهانی
وی تصریح کرد: اگر قیمت ۳۳ میلیون تومانی قیر را بر مبنای نرخ ارز تالار اول محاسبه کنیم، به عددی حدود ۴۵۸ دلار میرسیم. این در حالی است که قیمت جهانی قیر و نرخ فوب بندرعباس حدود ۳۸۰ دلار است. در چنین شرایطی، صادرکننده برای ایفای تعهد ارزی مجبور است محصول خود را حدود ۱۵۰ دلار پایینتر از قیمت واقعی بفروشد که از نظر اقتصادی کاملاً غیرمنطقی است.
ارزش افزوده پرداختنشده صادرکنندگان
قدرتی افزود: من هنوز مطالبات خود از جمله ۱۴۲ میلیون تومان مالیات بر ارزش افزوده را دریافت نکردهام؛ صادرات انجام شده اما پول آن بازنگشته است. با این شرایط، انجام تعهدات ارزی برای صادرکننده عملاً امکانپذیر نیست.
سیاستهای ارزی و گشوده شدن مسیر قاچاق
این فعال اقتصادی اظهار کرد: تداوم این سیاستها بهطور طبیعی مسیر قاچاق را باز میکند. زمانی که امکان بازگشت ارز از مسیر رسمی وجود نداشته باشد، فعال اقتصادی ناخواسته به سمت روشهای غیررسمی و پرریسک سوق داده میشود.
وی افزود: در صورتهای مالی بسیاری از شرکتها طی دو سال اخیر، شاهد افزایش «آورده شرکاء» هستیم. این به معنای ورود پول شخصی سهامداران به شرکت است، نه بازگشت واقعی ارز حاصل از صادرات. این پول نه از محل صرافی آمده و نه حاصل فروش واقعی در بازارهای جهانی است.
مدیرعامل ماکان سیستم تبریز تأکید کرد: برخی مسئولان از بازگشت ۹۶ میلیارد دلار ارز سخن میگویند. اگر بازگشت ارز را با همین فرمولهای فعلی محاسبه کنیم، حتی بیش از این رقم نیز بازگشته است، اما نه به شیوهای که دولت انتظار دارد یا در آمارها بهدرستی منعکس میشود.
