روح‌الله جعفری مطرح کرد:
ضرورت ایجاد مکانیزم عقلانی برای اعتراض به داوری‌های جشنواره تئاتر/تغییر در باور مدیران فرهنگی لازم و ضروری است
نشست خبری روح‌الله جعفری درباره کنار گذاشته شدن نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» در بخش بین‌الملل سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر برگزار شد که به اعتقاد او با عدم پاسخگویی دبیر و دست‌اندرکاران این رویداد نسبت به اعتراضش همراه شد..
به گزارش خبرنگار ایلنا، روح‌الله جعفری (کارگردان، نمایشنامه‌نویس و سرپرست گروه تئاتر گیتی) به دنبال اعتراضی که نسبت به عدم پذیرفته شدن نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» در بخش بین‌الملل سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر داشته است نشستی خبری تشکیل داد و علت برگزاری آن را خلاء نبود قانون در طی سال‌های برگزاری جشنواره تئاتر فجر دانست و خواستار یک روشنگری شد تا اگر گروه و هنرمندی نسبت به عملکرد داوری و انتخاب یا عدم انتخاب آثار از سوی جشنواره اعتراض و پرسشی داشته باشند، بتوانند با یک راهکار در این زمینه اقدام کنند و در این راستا گروه تئاتر گیتی در این زمینه پیش‌قدم شده تا با طرح پرسش قانونی به این مساله بپردازد.
به اعتقاد جعفری، در حال حاضر دیگر حضور این نمایش در جدول جشنواره مهم نیست و مساله، طرح پرسش برای عملیاتی کردن یک مکانیزم عقلانی و اجرایی برای برون‌رفت از این وضعیت است چون قانونی در این زمینه وجود نداشته و تصمیم‌ها فردی است.
جعفری اشاره‌ای به نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» نوشته ماتئی ویسنی‌یک کرد و گفت: بعد از انقلاب اکتبر 1917، میرهولد به‌عنوان یک هنرمند انقلابی سعی کرد هنر را وارد حوزه‌هایی از اثرگذاری اجتماعی کند که این مطلوب رژیم تمامیت‌خواه استالین نبود.
به اعتقاد روح‌الله جعفری، اگر هر حکومتی از مدار عقلانیت خارج شده و به جای ایجاد امید بذر هراس و اختناق را در جامعه بکارد آنچه در نهاید برداشت می‌کند طوفان است.
جعفری ادامه داد: در قصه نمایش ریچارد سوم اجرا نمی‌شود کمیسیون‌های مختلف سانسور و عوامل حکومتی، حتی از سکوت در یک نمایش هم واهمه دارند و عرصه را آنقدر بر میرهولد تنگ می‌کنند تا او اعتراف کند انتخاب این نمایشنامه برای اجرا از طرف او از لحاظ سیاسی‌کاری خلاف و از نظر ایدئولوژیک مبتذل و ارتجاعی بوده است. آنها از او می‌خواهند اعتراف کند تا با کارگردانی سکوت می‌خواسته واقعیت کشورش را تاریک نشان دهد.
جعفری با بیان اینکه «این نمایش تن به قواعد مرسوم تئاتر روزمره و مبتذل نداد و جسورانه در مقابل آن ایستاد و برگزاری این نشست هم ادامه اجرای این نمایش است» گفت: نمایش ریچارد سوم اجرا نمی‌شود به روایت برهه‌ای از زندگی کارگردانی می‌پردازد که با مساله سانسور و اختناق دست به گریبان است و به او اجازه اجرای نمایش نمی‌دهند.
جعفری تصریح کرد: نمایش ریچارد سوم اجرا نمی‌شود نمایش منفعلی نیست و بدون اینکه شعار بدهد مخاطبان را به گفتگو دعوت می‌کند. نشست این جلسه هم در راستای پیام و اجرایی است که با مخاطب در میان گذاشته شد. یعنی ادامه آنچه در نمایش اتفاق می‌افتد در حال حاضر هم به وقوع می‌پیوندد. این نمایش به نقد اندیشه ماکیاول می‌پردازد؛ او معتقد است اگر زمام‌دار بخواهد باقی بماند و موفق باشد نباید از شرارت و اعمال خشونت‌آمیز بترسد زیرا بدون شرارت حفظ دولت ممکن نیست. او بر این باور بود که رجال سیاسی باید کاملا واقع‌بین، مادی و جدی باشند و آنگونه باید خود را سخت‌گیر نشان دهند که اگر تکالیف دینی، اخلاقی و احساسات سد راه آنها شد از آنها صرف‌نظر کند و هدفی جز رسیدن به مقصود نداشته باشد.
روح‌الله جعفری همچنین با اشاره به اینکه از دوره سی‌ام علیرغم دعوت در جشنواره تئاتر فجر حضور نداشته است، گفت: برخی می‌گویند تو باید ملزومات جشنواره را بپذیری و اعتراض نکنی.
او عدم حضورش در چهار سال گذشته در تئاتر را ناخواسته دانست و گفت: مدیرکل هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره پس از تماشای کار «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» از من خواستند در جشنواره حضور پیدا کنم.
این پژوهش‌گر و استاد دانشگاه تشریح کرد: در دوره بیست و نهم جشنواره فجر، نمایش «محکوم به اعدام» را پنج بار دیدند و به سبب نگاه من به قضاوت، که از دید آنها سیاسی بود (در حالی که نمایشنامه ایرانی نبود و فضای آن در ایران هم نمی‌گذشت) کار پذیرفته نشد چراکه به نظر مسئولان از این نمایش رضایت نداشتند. با این حال نمایش یک اجرا در فجر داشت و در اجرای عموم نیز همواره مورد بازبینی شورا بود. در دوره سی‌ام هم از گروه گیتی دعوت شد تا در جشنواره حضور یابد و قبل از بازبینی نمایش یک دوربین وارد سالن و اعلام شد باید نمایش‌ها توسط افراد دیگر هم دیده شود. این امر غلط توسط آقای امینی پایه‌گذاری شد و برخورد من با این بدعت تند بود و در مطبوعات نیز آن را بازتاب دادیم. اما حالا شاهدیم که این بدعت‌ها روز به روز افزایش یافته است.
جعفری با بیان رد شدن «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» در بخش بین‌الملل سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر، از تلاش برای جویا شدن دلایل رد شدن اثرش از طریق دبیر و عدم دریافت پاسخی مستقیم خبر داد و در نهایت نامه‌ای نشان داد که در آن خطاب به نادر برهانی مرند رسماً به شرایط داوری اعتراض کرده است.
وی همچنین از تلاش‌های برای گفتگو با شهرام کرمی سخن گفت و افزود: کرمی از من فرصت خواست. علی عابدی در مقام قائم مقام می‌خواست توضیح شفاهی دهد اما من خواهان بیانات کتبی بودم. این امر با اعتراضات در فضای مجازی همراه شد. در همین راستا با برهانی مرند دیدار کردم. او ضمن تایید کار مدعی شد که کسی در کار داوران دخالت نکرده است. آقای برهانی مرند مدعی‌ست اگر فرم را پر نمی‌کردید حتما کار دعوت می‌شده است و این مورد اعتراض من قرار گرفت و شنیدم که مرا به پایبند نبودن عرف جشنواره متهم می‌کنند.
به اعتقاد جعفری، برهانی‌مرند گفته اساسا به اعتراضی جواب نداده و به صورت شفاهی تنها با او صحبت کرده است.
به گفته جعفری، دوستان گفتند اگر فضاسازی ایجاد نمی‌شد در سکوت این تئاتر را به جشنواره می‌آوردیم. آنها گفتند افرادی تهدید کرده‌اند در صورت آمدن او نسبت به وضعیت اعتراض می‌کنند. جعفری معتقد است در آیین‌نامه جشنواره مکانیزمی برای ورود به موضوع داوری جشنواره وجود ندارد و این را به دبیر جشنواره هم گفته است.
در متن نامه روح‌الله جعفری که در تاریخ 21 دی امسال خطاب به نادر برهانی مرند، دبیر سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر نوشته شده، آمده است: «این‌جانب روح‌الله جعفری سرپرست گروه تئاتر گیتی، اعتراض شدید خود را باتوجه به تمامی مستندات و مدارک مربوطه نسبت به پذیرفته نشدن نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» در بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر اعلام کرده و از شما می‌خواهم نسبت به احقاق حق تمام عوامل گروه نمایش مذکور اقدام عاجل و مقتضی را به عمل آورید. در ضمن دلایل پذیرفته نشدن این نمایش در جشنواره مذکور را به صورت رسمی و کتبی به من اعلام کنید.»
او همچنین با اشاره به اینکه همه باید به قانون احترام بگذارند، گفت: در حوزه فرهنگ و هنر کسی نباید با سلیقه فردی به اعمال قانون بپردازد و کسی نباید به اسم نظارت و ارزشیابی قانون را تفسیر به رای خود کند. قانون محلی، اغتشاش فرهنگی را جایگزین قانون می‌کند؛ هنر در هیچ چهارچوبی نمی‌تواند زندانی باشد.
این نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر یادآور شد: قبل از دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با خبرگزاری ایلنا مصاحبه‌ای داشتم و در بیست بند تحلیلی بیست اقدام مثبت دولت روحانی را در حوزه تئاتر برشمردم اما به صراحت اعلام می‌کنم که در حال حاضر عملکرد مدیران فرهنگی دولت تا این لحظه قابل قبول نبوده و شاهد این مدعا نقض بندهای معددی از آن مصاحبه مذکور است.
جعفری ادامه داد: به‌عنوان یک فعال فرهنگی هنری که پژوهش‌گر هم هست و در دانشگاه به کار معلمی می‌پردازد، می‌گویم که در هر دو دوره به آقای روحانی رای داده‌ام اما نسبت به عملکرد ایشان و مدیران انتخاب شده برای این دوره به خصوص در حوزه فرهنگ و هنر نقدهای جدی دارم و خواستار پیگیری و برآورده شدن مطالبات بر حق خانواده فرهنگ و هنر هستم.
این پژوهش‌گر و استاد دانشگاه با بیان اینکه کار فرهنگی مجزا از روحیه پژوهش‌گری و پرسش‌گری نیست، گفت: متولی امور مربوط به تئاتر براساس قانون، وزارت فرهنگ و ارشاد است اما در حال حاضر نقش این وزارتخانه برای آنچه که قانون به او محول کرده کمرنگ شده است.
جعفری با بیان اینکه «فرهنگ زنده بدون آفرینندگی تصورپذیر نیست؛ فرهنگ در جامعه آزاد می‌شکفد و می‌بالد و پرمی‌دهد، گفت: در سایه برقراری عدالت فرهنگی می‌توان مدافع آزادی بیان، فکر و قلم بود. البته با پیش‌شرط قانون اساسی که فصل‌الخطاب در همه امور است. در قانون اساسی دانستن و پرسش‌گری جزو حقوق مردم است.
او با اشاره به اینکه داشتن روحیه نقدپذیری و ایجاد تعامل در بدنه مدیریت کلان فرهنگی وجود ندارد، گفت: در حال حاضر دچار نوعی نارضایتی نسبت به وضعیت فرهنگی در جامعه هستیم و علتش را باید در دو عامل انسجام و کارآمدی دانست که سست شده است.
سرپرست گروه تئاتر گیتی با بیان اینکه هنر تئاتر روح جامعه و شعر و شعور ملت است، گفت: مدیر استراتژیک وظیفه تعیین اقدام‌هایی را دارد که احتمال دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده در زمان‌های مقرر را میسر می‌کند. شاخصه‌های این مدیریت عبارتند از تمرکز بر مسائل و اقدامات اساسی، آگاهی از محیط در حال تغییر، توان بالقوه شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها، آمادگی برای ایجاد تغییرها، تعیین واقع‌بینانه اهداف، دسترسی به اطلاعات، توسعه ارتباطات، ترسیم نقشه راه و انسجام در فعالیت‌ها.
به اعتقاد جعفری، برای برون رفت از مشکلات ریز و درشتی که در عرصه هنرهای نمایشی با آن دست به گریبانیم تغییر در باور مدیران فرهنگی برای اعتماد به خانواده هنرمندان لازم و ضروری است.
او با بیان اینکه با افول سرمایه اجتماعی در جامعه مواجهیم و تهدید اصلی از دست رفتن این سرمایه است، گفت: هنرمند سرمایه فرهنگی است که در زیرمجموعه سرمایه اجتماعی قرار می‌گیرد و اگر با افول این سرمایه اجتماعی مواجه شویم، این مساله یک تهدید خواهد بود.
