"مرگ در حمام بنفش" دیده نخواهد شد/ بازیگرها کرگدن شده‌اند؟
کارگردان نمایش «همسایه آقا» می‌گوید: همسایه آقا را بعد از 10 سال دوباره اجرا می‌کنم چون امکان اجرای نمایش مرگ در حمام بنفش داده نشد و مجوز نگرفت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری نمایش «همسایه آقا» با حضور حسین کیانی (کارگردان و نویسنده) و مهدی پاکدل، حبیب دهقان‌نسب، امیررضا دلاوری، رویا میرعلمی، خاطره اسدی، شهرام حقیقت‌دوست، عیلرضا آرا و فریده سپاه منصور برگزار شد.
حسین کیانی در این نشست، با اشاره به دلیل کنار گذاشته شدن «مرگ در حمام بنفش» گفت: دلیلش به سختگیری و بیشتر از آن بدبینی و بی‌اعتمادی مدیران مربوط است. امروز بیشتر از هر دوره دیگری نسبت به هنرهای نمایشی بی‌اعتمادی وجود دارد. البته منظورم مدیران میانی فرهنگ و هنر نیست بلکه خطابم مدیریت کلان و تصمیم‌سازان بزرگ است که مدیران میانی را هم مجبور به سختگیری و بی‌اعتمادی بی‌مورد می‌کند.
کیانی ادامه داد: در گذشته هم آثاری اجرا کرده بودم که نگاه منتقدانه نسبت به آن وجود داشته اما هیچ‌گاه این اندازه ممیزی مطلق و جرح و تعدیل نبوده است. امروز آثار هنری و به‌ویژه تئاتر بطور کامل از صحنه دید مخاطب حذف می‌شود و این برای آینده هنرهای نمایشی نگران‌کننده است.
او خاطرنشان کرد: نمی‌دانم در آینده چه سرنوشتی در انتظار نمایش «مرگ در حمام بنفش» یا کارهای مشابه آن خواهد بود. این نمایش برای من فعلا مسکوت است اما تمام نشده. وقتی اثری تولید می‌شود باید شکوفا شده و در معرض دید مخاطب قرار گیرد. معتقدم اثر راه خود را پیدا می‌کند حتی در قالب مدیوم‌های دیگر.
کارگردان نمایش «مضحکه شبیه قتل» با بیان اینکه آثار با اصالت که مربوط به حقیقت زندگی ایرانی است به تدریج کنار گذاشته شده و آثاری اقتباسی جایشان را می‌گیرد، گفت: آثار اقتباسی ممکن است از نظر شکل و میزانسن شیک و خوش‌قواره باشند اما باطن و محتوای آن با زیست حقیقی ایران کنونی نسبتی ندارد.
تئاتر ما نیاز به نمایش‌های ایرانی دارد نه اقتباسی
کیانی تصریح کرد: اگر در آینده بخواهند تاریخچه تئاتر ما را بررسی کنند نمی‌گویند چه اقتباس‌های خوبی انجام گرفته است بلکه می‌خواهند بدانند این نمایش‌ها چگونه انسان عصر خود را بازتاب داده است و این شرایطی است که از نمایش‌نامه‌های امروز ما برنمی‌آید. فکر می‌کنم بخشی از این متوجه تصمیم‌سازان فرهنگی است.
او با اشاره به اجرای دوباره «همسایه آقا» گفت: بازتولید آثار هنری در ذات خود اصلا پدیده بدی نیست. وقتی در بازه‌ای بازتولید را شروع کردم مواضع بدی نسبت به آن گرفته شد اما به نظرم مانند اکران مجدد فیلم یا بازنشر یک کتاب، اثر نمایشی هم اگر خوب و پرمخاطب باشد، بازتولید آن ایرادی ندارد و شاید بتواند به تقویت بنیان‌های هنری نمایشی کمک کند اما برای من بازتولید هر دو اثر به دلیل این بود که مرگ در حمام بنفش مجوز نگرفت.
حسین کیانی با اشاره به تغییرات اجرایی نمایش «همسایه آقا» در اجرای دوباره‌اش گفت: بعد از 10 سال نمی‌شد نمایش را به همان شکل و شرایط اجرا کرد؛ هر کدام از ما 10 سال از عمرمان گذشته و به تجربیات‌مان اضافه شده است. اگر قرار باشد همان تجربه نعل به نعل اجرا شود هیچ لطفی ندارد و هنر بزرگی نیست.
او با بیان اینکه اصلاحات و تغییر لازمه هر اثر هنری پس از بازتولید است، گفت: اگر این تغییر نباشد آن اثر به زندگی خود ادامه نداده است. این کار هم نسبت به 10 سال پیش 20 درصد در شکل و روایت دچار تغییر شده است مثلا شخصیت غایب نمایش 10 سال پیش امروز حضور پررنگی دارد و فقط 5 نفر از بازیگران گروه قبلی حضور دارند.
کیانی؛ همسایه آقا را نخستین متن رئال خود خواند و گفت: این متن را 10 سال پیش با زبان دنیای معاصر نوشتم؛ این اثر جزو اولین کارهای اجتماعی من است که مسائل کمتر شنیده شده را بررسی می‌کند و به قشر پایین دست جامعه که جمعیت زیادی هستند اما در آثار هنری کمتر دیده می‌شوند، می‌پردازد.
کیانی خاطرنشان کرد: آنهایی که حیات و ممات آثار هنری را برای اعطای مجوز در دست گرفته‌اند فکر می‌کنند حالا که هنرمندان از این همه ممیزی و سختگیری کک‌شان هم نمی‌گزد و کار جایگزین هم در آستین دارند پس بهتر است سختگیری بیشتری کنیم.
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس، با اشاره به اثرات منفی مجوز نگرفتن نمایش‌ها با وجود تمرین گروه، گفت: فکر می‌کنم اثر سوء ممیزی و سختگیری، «از بین رفتن حساسیت هنری» است؛ مهمترین تفاوت هنرمند با افراد عادی همین حساسیت در مواجهه با پدیده‌های اجتماعی است که تبدیل به دغدغه و سپس اندیشه می‌شود و این اندیشه محتوای اثر را سازمان می‌دهد. حساسیت به پیرامون مهمترین عامل تحریک و تحرک هنری است که اگر از بین برود شاهد آثار هنری نازل خواهیم بود.
«همسایه آقا» 100 درصد تولید داخل است/ امور هنری اوقات فراغت نیست
کارگردان و نویسنده «همسایه آقا» آن را کاری صد در صد ایرانی خواند و گفت: این نمایش 100 درصد تولید داخل است و هیچ کدام از عناصر و قطعاتش تقلبی یا کپی از نمایش‌های دیگر یا کارهای فرنگی نیست و این مساله‌ای است که آن را به ندرت شاهد هستیم که کاری تماما از نظر ایده، محتوا و شخصیت‌‌پردازی برآمده از فرهنگ ایران زمین باشد.
حسین کیانی تصریح کرد: این روزها حضور در جشنواره بسیار از اینکه تماشاگر ایرانی آن را بپسندند ارزشمندتر شده است؛ این جای سوال است که چرا ما دوباره بازگشت به غرب‌زدگی را در تئاتر پیشه کرده‌ایم و چرا اینکه غربی‌ها کار را بپسندند برای ما از تماشاگر ایرانی ارزشمندتر است.
او تاکید کرد: اینکه غربی‌ها را معیار ارزشیابی و قضاوت کار خود قرار داده‌ایم یک زنگ خطر است.
کیانی همچنین با اشاره به اینکه از تئاتر حمایت کافی و لازم نمی‌شود، گفت: اینقدر این حمایت‌ها ناچیز است که نمی‌تواند چرخ تئاتر را بچرخاند. سیستم آینده‌نگر و چشم‌اندازی برای تئاتر وجود ندارد و همین باعث شده تئاتر هر لحظه در نا امنی به سر ببرد.
کارگردان نمایش «در شوره‌زار» با اشاره به کم اهمیتی که نسبت به امور هنری می‌شود، گفت: امور هنری در آموزش و پرورش ما یک فوق برنامه است؛ چه کسی گفته فعالیت هنری برای اوقات فراغت و سرگرمی است؟
حسین کیانی خاطرنشان کرد: همین نگاه اوقات فراغت به هنر باعث شده که هنر و به خصوص تئاتر هیچ وقت تبدیل به یک ضرورت نشود.
هرچه سربه‌زیرتر باشی سختگیری و ممیزی بیشتر می‌شود
رویا میرعلمی، بازیگر نمایش «همسایه آقا» که همسر حسین کیانی نیز هست، گفت: فرق من با دیگر بازیگران نمایش «همسایه آقا» این است که من علاوه بر بازیگری در کار حسین کیانی، با او زندگی هم می‌کنم و تمام زحماتی که برای متن می‌کشد را می‌بینم.
میرعلمی ادامه داد: وقتی یکی از کارهای او ممیزی شده یا مجوز نمی‌گیرد خیلی متاثر می‌شوم؛ از اینکه می‌بینم چه اتفاق‌هایی در تئاتر می‌افتد و چه اقتباس‌های بی‌روح و بی‌رنگی روی صحنه می‌رود که ربطی به فرهنگ و جامعه و مردم ندارد غمگین می‌شوم.
این بازیگر تئاتر خاطرنشان کرد: در این 18 سال زندگی مشترک و کار با حسین کیانی، به غیر از دوره درخشان اصلاحات ندیده‌ام که حسین کیانی مورد ممیزی قرار نگیرد. البته ما این اتفاق‌ها را همیشه دیده‌ایم و بار اول نیست و همیشه به خاطر حجب و حیای حسین کیانی و اینکه دوست نداشته موج‌سواری و سوء استفاده کند، خیلی آرام کارش را انجام داده و از حاشیه‌ها رد شده است. اما انگار هر چقدر آدم‌ها سر به زیرتر باشند و نخواهند شو و هوچی‌گری راه بیندازند برخوردهای سخت‌گیرانه با آنها بیشتر می‌شود.
میرعلمی با بیان اینکه حسین کیانی هیچ وقت برای کارهایش جنجال به پا نکرد، گفت: شاید برای همین است که این اتفاق‌ها بیشتر می‌شود. من هیچ آینده خوبی برای تئاتر کشور نمی‌بینم چون ممیزی‌ها روزبه‌روز بیشتر می‌شود و کارهای بی‌روح که حرفی برای گفتن ندارند هم بیشتر روی صحنه می‌رود.
او همچنین با اشاره به نقش «کبوتر» که در این نمایش بازی می‌کند، گفت: کبوتر نقش ویژه‌ای است و خیلی دوستش داشتم؛ 10 سال پیش که این نقش را روی صحنه بازی می‌کردم باردار بودم و حالا پسرم 10 ساله است.
بازیگرها تبدیل به کرگدن شده‌اند
مهدی پاکدل، دیگر بازیگر نمایش «همسایه آقا» هم رد این نشست خبری گفت: برای من جای مباهات است که «مرگ در حمام بنفش» اجرا نشد چون دوباره این شانس را پیدا کردم که با حسین کیانی کار کنم!
پاکدل با اشاره به شرایط سختی که برای هنرمندان و اهالی تئاتر وجود دارد، گفت: فکر می‌کنم ما با شرایط امروز جامعه پوست‌مان کلفت شده و تبدیل به کرگدن شده‌ایم و این ممیزی‌ها و سخت‌گیری‌ها برای مان عادی است.
او ادامه داد: هر روز صبح که از خانه خارج می‌شویم گلادیاتورهایی هستیم که باید با همه چیز بجنگیم و به جای آنکه به آفرینش و خلاقیت فکر کنیم باید بجنگیم و خودمان را ثابت کنیم که معاند نیستیم و این واقعیت تلخی است اما با آن کنار آمده‌ایم.
مهدی پاکدل خاطرنشان کرد: اینقدر برای هنرمندان دغدغه ساخته‌اند که حالا همه ما تبدیل به تئوریسین شده‌ایم؛ ما بازیگرها در رابطه با شرایط سیاسی بیشتر از حرفه خودمان نظر می‌دهیم. ما درحالی‌که بیشترمان دوست داریم درباره نقش و بازی فکر کنیم تا معادلات ارزی و حواشی فرهنگی.
او با اشاره به اجرای دوباره نقش «جلال‌الدین» بعد از 10 سال در نمایش «همسایه آقا» گفت: خاصیت تئاتر این است که میرا و تمام شدنی است و بازیگر بعد از هر اجرا با خودش می‌گوید کاش جور دیگری بازی می‌کردم.
بازیگر نمایش «همسایه آقا» ادامه داد: بعد از 10 سال بازگشت به نمایش همسایه آقا، برایم جذاب است که به یاد بیاورم 10 سال پیش چطور فکر می‌کردم و حالا می‌شود آن ای کاش‌ها را تغییر داد.
پاکدل با اشاره به اصرارش برای بازی همان نقش 10 سال پیش در این نمایش، گفت: وقتی حسین کیانی کتاب نمایشنامه همسایه آقا را به من هدیه داد روی برگ اول آن نوشت «برای مهدی پاکدل که جلال الدین را برای او نوشتم»؛ این موضوع برای من خیلی ارزشمند بود و دوست داشتم دوباره همان نقش جلال الدین را در نمایش بازی کنم.
او درباره نقش خود گفت: جلال‌الدین جزو نقش‌های مثبت اعصاب‌خردکن نیست بلکه دلچسب و دلنشین است و من این نقش ر ا دوست دارم و خوشحالم که دوباره آن را اجرا می‌کنم.
قلع و قمع متن‌های خوب، مشکل هنرمندان تئاتر
امیررضا دلاوری درباره اثر نامطلوب ممیزی گفت: من بازیگری هستم که وقتی بازی در نقشی را می پذیرم کارهای دیگر را همزمان بازی نمی‌کنم و برای خلق شخصیت وقت می‌گذارم بنابراین وقتی از اجرای نمایشی جلوگیری می‌شود اثر سوء آن فقط به زندگی هنری مربوط نمی‌شود.
دلاوری با اشاره به نقش خود در این نمایش گفت: من همان نقش 10 سال پیشم در این نمایش یعنی «حجت» را بازی می‌کنم و آن را بسیار دوست دارم؛ در حالی که معمولا کمتر پیش می‌آید کارهای قبلی‌ات را نگاه کنی و دوستشان داشته باشی.
این بازیگر بودجه کم را از اساسی ترین مشکلات تئاتر خواند که بازیگر را وامی‌دارد برای گذران زندگی به سوی سینما و تلویزیون برود و گفت: قلع و قمع متن‌های خوب هم از دیگر مشکلات تئاتر ماست.
شهرام حقیقت‌دوست نیز در این نشست با اشاره به مشکلات تئاتری‌ها گفت: وقتی در کار احساس امنیت نکنی دلسرد می‌شوی و گاهی مجبوری صرفا برای حضور در عرصه تئاتر به کارهای بی‌خاصیت روبیاوری که البته این اتفاق برای گروه تئاتری ما رخ نداد.
این بازیگر تائتر و تلویزیون گفت: احساس خوبی نیست که کاری را شروع کنی، تمرین کنی و برایش وقت بگذرای اما هر لحظه منتظر باشی از سوی سیاست‌گذاران رد شود و از اجرا کنار گذاشته شود.
حقیقت‌دوست با اشاره به تمرین‌های کوتاه مدت «همسایه آقا» گفت: دوست نداشتیم کار را با هول و سریع روی صحنه ببریم اما به اجبار به سوی بازتولید کار رفتیم؛ فکر می‌کنم در حق نمایش «مرگ در حمام بنفش» اجحاف شده است.
او با بیان اینکه «مرگ در حمام بنفش» مساله عجیب یا پیچیده‌ای را بازگو نمی‌کند و نمی‌دانم چرا به آن مجوز نمی‌دهند، گفت: این نمایش همان دیدگاه‌های همیشگی حسین کیانی است اما با نگاهی امروزی‌تر به تاریخ معاصر پرداخته است.
علیرضا آرا نیز با بیان اینکه بازیگر برای رسیدن به نقش باید پروسه‌ای را طی کند که با 10 روز نمی‌شود آن را انجام داد، گفت: این عدم اطمینان از اجرای کاری که برایش زحمت می‌کشی باعث می‌شود انگیزه و تمرکز بازیگر از بین برود.
او با اشاره به اینکه «همسایه آقا» چهارمین همکاری او با حسین کیانی است، گفت: 10 سال پیش نقش من یعنی «سیدعلی محمد» را هومن سیدی بازی کرده بود و امیدوارم بتوانم این نقش را خوب ایفا کنم.
حبیب دهقان‌نسب نیز که در این نمایش نقش «حبیب‌اله» خادم امامزاده را ایفا می‌کند، گفت: حبیب‌اله از طبقه متوسط با معیشتی ناگوار است که برای دگرگونی زندگی‌اش تلاش می‌کند اما این امکان به دلایلی به وجود نمی‌آید.
او یادآور شد: فکر می‌کنم هیچ شخصیت منفی در این کار وجود ندارد بلکه این شرایط اقتصادی و اجتماعی است که افراد را به سویی می‌برد که کارهایی خلاف عرف و پذیرش جامعه انجام دهند.
فریده سپاه‌منصور نیز با اشاره به نقش خود گفت: طبق معمول نقش یک مادر سختگیر را دارم.
او با اشاره به بازی دوباره این نقش بعد از 10 سال گفت: 10 سال پیش هیچ ذهنیتی از کارهای حسین کیانی نداشتم و فکر می‌کردم این نقش بار سنگینی روی شانه‌های من است؛ اما الان می‌بینم که این نقش را خیلی دوست دارم چون ذهنیت کیانی را می‌شناسم و ارتباط بیشتری با او و کار برقرار می‌کنم.
نمایش «همسایه آقا» به نویسندگی و کارگردانی حسین کیانی از 10 مرداد تا 23 شهریور در تماشاخانه باران روی صحنه می‌رود.
