برگزاری نشست علمی پژوهشی کاهش مخاطرات تغیرات اقلیمی در تبریز
افزایش ۲۵ درصدی خشکسالی در ۲۰ سال گذشته/در برخی مناطق کشور به «روز صفر آبی» نزدیک شدهایم
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با بیان اینکه شدت خشکسالی در ۲۰ سال گذشته ۲۵ درصد افزایش داشته است، گفت: ایران از ۶ سال قبل در شرایط خشکسالی قرار دارد و در برخی مناطق کشور به «روز صفر آبی» نزدیک شدهایم.
به گزارش ایلنا از آذربایجان شرقی، احد وظیفه، امروز سهشنبه در نشست علمی پژوهشی «کاهش مخاطرات تغیرات اقلیمی» در تبریز با اشاره به اینکه تغییر اقلیم، معضلی جهانی است، هشدار داد: نمی توان بر این واقعیت چشم پوشید که فشار بر منابع آب زیرزمینی بهشدت افزایش یافته و در سالهای اخیر در خاورمیانه برداشت آبهای زیرزمینی به سطح نگرانکنندهای رسیده است.
وی با بیان اینکه آبانماه گذشته از نظر بارندگی بدترین وضعیت آبی کشور در ۴۰ سال اخیر بود، اضافه کرد: با روند فعلی افت منابع آب زیرزمینی، باید برای اسکان و تأمین نیازهای این حجم از جمعیت چارهاندیشی جدی شود.
وی ادامه داد: ایران سرزمینی است که سابقهای طولانی در مواجهه با خشکسالی دارد و متوسط بارندگی آن حدود یکسوم تا یکچهارم میانگین جهانی است؛ هر چند در گذشته با شیوههایی مانند قناتسازی تا حدی این کمبود جبران میشد، اما با پیشرفت فناوری، فشار بیمحابایی بر محیطزیست و اقلیم وارد شده است.
وظیفه یادآوری کرد: اقلیم ایران اساساً ظرفیت پذیرش کلانشهرهایی با جمعیت های میلیونی را ندارد و بهطور مثال تهران رودخانه دائمی ندارد که بتواند پاسخگوی جمعیت بیش از ۱۰ میلیون نفری آن باشد.
وی وضعیت اقلیمی قاره آسیا را متفاوت دانست و بیان کرد: دمای این قاره با سرعت قابل توجهی در حال افزایش است و بهتبع آن میزان تبخیر نیز بالا رفته است. در سالهای اخیر، گازهای گلخانهای چند برابر شده و اثرات مخرب و بعضاً کشندهای بهدنبال داشته است.
آذربایجان شرقی در خط مقدم تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی است
مدیرکل حفاظت محیطزیست آذربایجان شرقی نیز در این نشست با اشاره به شرایط خاص استان گفت: با توجه به کمبود منابع آب و وابستگی اقتصاد استان به کشاورزی، مواجهه با تغییرات اقلیمی یک تصمیم حیاتی است که میتواند به کاهش یا تشدید چالشهای موجود منجر شود؛ ما در این زمینه تنها نقش نظارتی نداریم، بلکه وظیفه پایش علمی، هشداردهی بهموقع، تقویت هماهنگی بینبخشی و صیانت از حقوق نسلهای آینده را بر عهده داریم.
محمدحسین حسن زاده افزود: تغییرات اقلیمی واقعیت امروز ماست و مدیریت آن نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتماعی و مدیریتی است، زیرا در صورت فقدان آیندهنگری، هزینههای سنگین و غیرقابل جبرانی تحمل خواهد کرد و از اینرو، صنایع آببر و پرمصرف نباید در کانون برنامههای اصلی اقتصادی قرار گیرند.
وی با بیان اینکه امید است برگزاری این نشست علمی، تاثیرات مثبتی در روند بهبود شرایط اقلیمی بگذارد، ادامه داد: تغییرات اقلیمی و مخاطرات ناشی از آن موضوعی مربوط به آینده دور نیست، بلکه تاثیر این پدیده امروز بهصورت ملموس در زندگی روزمره مردم، بهویژه در حوزه منابع آب، کشاورزی و معیشت قابل مشاهده بوده و آثار آن بهعنوان تغییراتی عینی و جاری، در حال تأثیرگذاری مستقیم بر ساختارهای اقتصادی و زیستمحیطی است.
حسنزاده با تأکید بر لزوم تصمیمگیری یکپارچه در سطح ملی، تاکیدکرد: لازم است شیوه نگرش و حکمرانی اقلیم در کشور بازنگری شود، زیرا الگوهای فعلی پاسخگوی شرایط جدید اقلیمی نیستند؛ لذا باید از مدیریت واکنشی به سمت مدیریت پیشگیرانه حرکت کنیم، واقعیتهای جدید را بپذیریم و مسیر توسعه را اصلاح کنیم تا در بلندمدت به توسعهای پایدار و ایمن دست یابیم.
وی با بیان اینکه آذربایجان شرقی در خط مقدم تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی قرار دارد و تصمیمات مدیریتی نقش مستقیمی در میزان آسیبپذیری یا تابآوری آن خواهد داشت، گفت: باید با نگرشی فرا بخشی و جمعی، به ارائه راهکارهای مناسب با نتایج پایدار بپردازیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی با اشاره به تداوم خشکسالیها افزود: بیتوجهی به این واقعیت یا تأخیر در تصمیمگیری، بهمعنای تحمیل هزینههای سنگین اقتصادی و زیستمحیطی در آینده خواهد بود که در نهایت منجر به از دست رفتن آینده نسل جدید و عدم بازسازی این موهبت الهی میشود.
وی تشریح کرد: تغییرات اقلیمی تنها یک مسئله زیستمحیطی نیست، بلکه تمامی بخشها از آب و انرژی گرفته تا شهرسازی، سلامت و امنیت غذایی را درگیر میکند. نادیده گرفتن ماهیت فرابخشی این بحران، موجب میشود راهکارها نیز ناقص و ناپایدار باشند. تجربه نشان داده است که اقدامهای ناهماهنگ و تصمیمگیریهای بخشی، حتی اگر با نیت مثبت انجام شوند، به نتایج پایدار منجر نشدهاند.
بازتوانی نیروگاه تبریز یک ضرورت است/ دریاچه ارومیه در محدوده کم بارش منطقه شمال غرب واقع شده است
عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز و استاد دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی نیز در این نشست با بیان اینکه تغییرات اقلیمی حاصل تصمیمات مدیریتی همه سازمانها است، گفت: اکنون تنها با تغییر رویکردهای مدیریتی و همکاری بینبخشی میتوان این وضعیت را بهبود بخشید؛ انسان خود اقلیمساز است و بخشی از اقلیم، محصول مستقیم رفتارها و تصمیمات ما است. ما با افزایش اراضی کشاورزی، رشد جمعیت و توسعههای ناپایدار، چرخه اقلیم را برهم زدهایم.
بهروز ساریصراف با اشاره به نقش انرژی در مدیریت تغییرات اقلیمی افزود: بر این اساس توانمندسازی و بازتوانی نیروگاه تبریز ضرورتی انکارناپذیر است و باید بهطور دقیق محاسبه شود که کاهش مازوتسوزی چه میزان از آلایندگی هوا را کم می کند. در صورتی که مازوتسوزی اجتنابناپذیر باشد، پیشنهاد میشود این اقدام در فصل تابستان انجام شود تا با مکش بادهای شرقی، شدت آلودگی کاهش یابد و روند تحصیل دانشآموزان نیز دچار آسیب نشود. زمستانهای گرم اخیر موجب کاهش ضخامت برف در کوهستانها شده و این مسئله خود به تشدید بحران آب دامن میزند.
وی از مفهوم «شلاقهای اقلیمی» در حوزه مسایل اقلیم یاد کرد گفت: تغییرات ناگهانی اقلیمی میتواند باعث افزایش یا کاهش دفعی ذخایر آب شود، پیشبینیهای هواشناسی را دشوار کند و کشاورزی را مختل سازد. حداقل دماهای اقلیمی از دست رفتهاند و اکنون در شرایطی نزدیک به بازگشتناپذیری قرار داریم؛ شرایطی که در صورت عدم تغییر رویکردهای مدیریتی، آخرین زنجیرههای اکوسیستم نیز از هم گسسته خواهند شد.
یک اقلیمشناس و پژوهشگر تغییرات افلیمی نیز در نشست علمی پژوهشی «کاهش مخاطرات تغیرات اقلیمی» بیان کرد: اقلیم تنها مجموعهای از شاخصهای هواشناسی نیست، بلکه ما نیز جزئی از اقلیم هستیم و هر تغییری در رفتار و سبک زندگی ما، اقلیم را نیز دستخوش تغییر میکند. در دانشگاه تبریز از دادهها و نرمافزارهای متعددی برای تحلیل اقلیم استفاده میشود و نتایج نشان میدهد منابع فشار پیرامون ایران یا تضعیف شدهاند یا جابهجا شدهاند. تودههای هوایی که به شمالغرب کشور میرسند، بسیار ضعیفتر از گذشته شدهاند.
علیاکبر رسولی با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه افزود: بارشهای اخیر موجب افزایش نسبی ایستایی دریاچه شده، اما این میزان کافی نیست. در مرکز منطقه شمالغرب، پهنهای کمبارش وجود دارد که دریاچه ارومیه نیز در همان محدوده قرار گرفته است. طی ۱۰ سال گذشته، میزان بارش در شمال دریاچه حدود ۳۰ درصد کاهش و در جنوب آن حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است.
ناگزیر از تغییر الگوی جغرافیایی زیستی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی هستیم/ ضرورت حرکت به سمت اقتصاد تاب آور
استاد بازنشسته دانشگاه تبریز و دبیر کمیته مدیریت شهری خانه توسعه آذربایجان نیز در این نشست با اشاره به ساختار شهری تبریز گفت: شهر باید فشردهتر شود تا سفرهای درونشهری کاهش یابد. تراکم جمعیت در تبریز طی ۷۰ سال گذشته از ۲۵۴ نفر به ۶۷ نفر کاهش یافته که معادل تراکم روستایی است. توسعه بیرویه شهر، بدون تأمین زیرساختهای متناسب، بحران را تشدید میکند. توسعه شهر سبز، تقویت حملونقل عمومی، تغییر و افزایش گونههای گیاهی، استفاده از مصالح بومی و روشهای ساختوساز سازگار با اقلیم میتواند در بهبود شرایط مؤثر باشد. در غیر این صورت، جامعه به سمت فلاکت اقلیمی سوق داده خواهد شد.
مجید بهشتی روی افزود: باید این تغییرات را بپذیریم و الگوی فضایی و جغرافیایی زیست شهری و روستایی را اصلاح کنیم. شهرها هم پیشران اصلی تغییرات اقلیمی هستند و هم قربانی آن. تغییرات یکی دو دهه اخیر نشان میدهد گرمایش جهانی و محلی خطری انکارناپذیر است. دمای تبریز در سالهای اخیر رکوردشکنی کرده و حتی از برخی شهرهای گرمسیر ایران نیز فراتر رفته است. بر اساس مطالعات، اقلیم تبریز تا سال ۲۱۰۰ افزایش دمایی در حدود ۱۱ درجه را تجربه خواهد کرد
وی با بیان اینکه اقلیم بر پوشاک، سرپناه و ساختار شهرها اثرگذار است، تشریح کرد: تغییر اقلیم نتیجه تأثیر فعالیتهای انسانی در کنار عوامل بیرونی بر پارامترهای اقلیمی است. اقدام برای سازگاری با تغییرات اقلیمی باید به یک پویش ملی تبدیل شود، چراکه این تغییرات بر مؤلفههای آبوهوایی کل کشور حاکم است. طی ۵۰ سال گذشته، کاهش بارش سالانه بهطور میانگین هر سال ۵۰ میلیمتر بوده و همزمان افزایش دما، تبخیر را تشدید کرده است.
پژوهشگر هواشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه نیز در این نشست با بیان اینکه هرگونه اختلال در کشاورزی میتواند امنیت غذایی کشور را با تهدید جدی مواجه کند، اظهار کرد: افزایش دما، کاهش منابع آبی و تغییر الگوهای بارشی از مهمترین نگرانیهای پیشرو هستند. از گسستهای اقلیمی محتمل در ایران میتوان به فروپاشی جنگلها، حذف یخچالها، تغییر مسیر سامانههای بارشی، افزایش گردوغبار، تنزل نواحی اقلیمی و فرونشست زمین اشاره کرد؛ پدیدهای که به از دست رفتن اراضی کشاورزی منجر میشود.
یونس اکبرزاده، با اشاره به دادههای اقلیمی اضافه کرد: امواج گرمایی در پنج سال اخیر نسبت به ۱۰ سال قبل افزایش چشمگیری داشته و تعداد روزهای گردوغبار و موارد فرونشست زمین نیز رو به افزایش است. زمین در نقاط مختلف کشور در حال فرونشست است و این مسئله نیازمند توجه فوری است. یکی از معضلات جدی جامعه، خشکسالی اجتماعی و اقتصادی است و برای مقابله با آن باید کشاورزی تابآور را ترویج داد و حتی بهجای تمرکز صرف بر اقتصاد مقاومتی، به سمت اقتصاد تابآوری حرکت کرد. آینده کشاورزی، آینده جوامع تابآور است.
