پایان نامه‌ها و رساله‌ها باید مسئله محور و تقاضا محور باشند/ هنوز فرهنگ استفاده از سامانه نظام ایده‌ها و نیازها را نداریم

«داود حسین‌پور» معاون پژوهش، فناوری و نوآوری دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در مورد مفهوم بهره وری که در حیطه آموزش به آن تاکید می‌شود، اظهار کرد: زیربنای تمام تصمیم گیری‌هایی که منجر به تصمیمات اثربخش می‌شود پژوهش است پس باید بپذیریم در ترسیماتی که بدون پشتوانه علمی انجام شود، بخشی از بهره وری و تحقق اهداف را از دست می‌دهیم. 

عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری علامه طباطبایی گفت: ما باید در چهارچوب مفاهیم بهره وری پژوهش را به کار بگیریم. زمانی که سراغ بهره وری می‌رویم باید دقت کنیم که بهره وری نگرشی ذهنی و کاری هوشمندانه است. در واقع بهره وری استفاده بهینه از منابعی است که در اختیار داریم و موجب تحقق اهداف می‌شود. 

او خاطرنشان کرد: اگر با این رویکرد بخواهیم پیش برویم لازم است پژوهشی انجام شود و بتوانیم بر مبنای نتایجی که از پژوهش می‌گیریم تصمیماتی اتخاذ کنیم. گاهی وقت‌ها ارتباط مفاهیم را نمی‌دانیم و این موجب شکست ما می‌شود چراکه پژوهش به ما می‌گوید چه مفاهیمی با یکدیگر ارتباط دارند، علت و معلول‌ها را برای ما تعریف می‌کند و… زمانی که فرایند تحقق اهداف را به خوبی نشناسیم، قطعا نتیجه نمی‌گیریم. 

حسین پور ادامه داد: باید از تصمیم گیری سلیقه‌ای و برداشت‌هایی که از بهره وری داریم را بازنگری کنیم. بهره وری نمی‌گوید که کمتر مصرف کنیم، بلکه مصرف بهینه خروجی بهره وری است. بهره وری می‌گوید بهینه استفاده کنید زمانی که از این کلمه استفاده می‌شود منظور کم مصرف کردن مثلا برق نیست بلکه می‌خواهد بگوید در حد نیاز از انرژی استفاده کنیم. به نظرم در زمینه بهره وری مشکل فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن پژوهش در نظام تصمیم گیری است. 

به گفته حسین پور؛ اگر نظام تصمیم گیری بر مبنای پژوهش باشد، حتما تصمیم گیری‌های مدیریتی منجر به بهره وری می‌شود. او توضیح داد: بهره وری که تحت عنوان کار هوشمندانه و نگرش ذهنی و اصلا فرهنگ سازمانی تلقی شود، می‌تواند نتایج درخشانی داشته باشد. بهره وری اگر در تولیدات مورد استفاده قرار بگیرد و فقط بگوییم خروجی ما چقدر است و آن را به ورودی تقسیم کنیم، نمی‌تواند در خدمات و آموزش جواب بدهد. کارهای بخش آموزش، ناملموس و زودگذر هستند. قرارگیری خدمات گیرنده و خدمات دهنده در یک زمان معنا نمی‌دهد. 

معاون دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: به دلیل پیچیدگی بحث خدمات حتما نیازمند پژوهش هستیم و زوایای ناملموس که دیده نمی‌شود به کمک پژوهش برای ما ملموس و مشهود می‌شود. زمانی که این زوایا کشف شد و وقتی بر اساس این کشفیات تصمیم گیری کنیم منجر به تصمیم گیری‌های موثر می‌شود و خود به خود بهره وری را افزایش می‌دهد. 

معاون پژوهش، فناوری و نوآوری دانشگاه علامه طباطبایی در مورد بهره‌ور کردن خروجی‌های پژوهشی دانشگاه ها؛ پایان نامه‌ها و رساله‌ها اظهار کرد: برای اینکه آثار پژوهشی دانشگاهیان را بهره ورانه کنیم شاخص‌هایی برای آن وجود دارد؛ اینکه پایان نامه‌ها و رساله‌ها باید مسئله محور و تقاضا محور باشند. اگر ما پژوهشی انجام دهیم که تقاضا محور نیست و سازمان یا نهادی هم در خصوص آن موضوع تقاضایی ندارد، طبیعتا چنین پژوهش‌هایی هیچ وقت بهره‌ور نیستند. 

حسین‌پور تاکید کرد: در چنین شرایطی هزینه شده و کاری را انجام داده‌ایم که نه هدفی دارد نه متقاضی و حتی مسئله‌ای را نشناخته است. انگار که رفع تکلیف کرده ایم. فی نفسه امر پژوهش درست است، اما به خروجی منجر نشده است. 

معاون دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: پرکردن خلاهای نظری و مسئله محور کردن و توجه به تقاضامحوری، بهره وری آموزش را بالا می‌برد. 

او ادامه داد: ما هنوز فرهنگ استفاده از سامانه‌هایی مانند سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان) را نداریم و دانشجویان و اعضای هیات علمی همچنان با سامانه‌ها آشنایی کافی ندارند. سامانه «نان» یا «ساتع» در وزات علوم دقیقا دنبال همین بهره‌ور کردن پژوهش هاست. در این بسترها مسئله و تقاضاهای سازمان‌های مختلف مطرح شده و به محققان و پژوهشگران می‌گوید آن‌ها را حل کنند. 

حسین‌پور گفت: در سامانه‌ها گفته می‌شود خلاهای دستگاه‌ها یا مجموعه‌های چیست و آن‌ها اعلا می‌کنند که به یک قطعه یا ترکیب شیمیایی خاصی نیاز دارند یا در زمینه خدمات مربوط به سالمندی، کودکان نیز خلاها بیان می‌شود و پژوهشگر می‌تواند روی این نیازها متمرکز شود. ولی ما هنوز نتوانسته‌ایم این سامانه را به عنوان پل ارتباطی جامعه، دستگاه اجرایی و دانشگاه برقرار کنیم. 

حسین‌پور عنوان کرد: پس برای رسیدن به بهره وری در آموزش عالی، ابتدا باید این سامانه‌ها نهادینه شوند و به ضمانت مالی هم برسند. وقتی هدفمند کردن پایان نامه‌ها و رساله‌ها مطرح شد، یکی از کارکردهایش رسیدن به بهره وری بود و تاکید داشت که دانشجو و پژوهشگر حتما موضوعی را انتخاب کند که جزو اولویت‌های کشور باشد و مسئله‌ای را مورد بررسی قرار دهد که مردم با آن درگیر هستند. 

این استاد دانشگاه در آخر بیان کرد: اگر به پاسخ برای چنین موضوعاتی برسیم هم مشکلی برطرف شده هم تحقیق بهره ورانه داشته ایم. اگر این مسیر را طی نکنیم، به شرایطی می‌رسیم که هر کس کار خودش را می‌کند و پژوهش که فی نفسه کار خوبی است، هیچوقت به مفهوم بهره وری که در پژوهش و آموزش مطرح می‌شود، دست پیدا نمی‌کنیم.