در برگزاری مراسم‌های تجلیل گرفتار ملاحظات سیاسی و سلیقه‌ای هستیم

به گزارش ایلنا، عناوینی نظیر نکوداشت، بزرگداشت، پاسداشت، جشن‌نامه، یادنامه، تجلیل، تکریم و مواردی از این دست، برای بسیاری شهروندان آشناست و هرازچندگاهی بنر، بیلبورد و یا پوستری از این مراسم‌ها را، می‌شود به وضوح در طول روز مشاهده کرد. ارزیابی این نشست‌های تجلیلی، در گفت‌وگوی ایلنا با «علی دهباشی» مدیر و سردبیر مجله بخارا، که بیش از سیصد شب مراسم بزرگداشت از چهره‌های متفاوت تا سال 96 برگزار کرده است، مورد بررسی قرار گرفته است.

برگزاری شب‌های مجالس یادنامه برای بزرگان مختلف فرهنگی، چه کارکردی دارد؟ آیا نوعی خاطره‌بازی نوستالژیک نیست؟

 مجالسی که برگزار می‌شود یادنامه نیست، بلکه جشن‌نامه است و البته باید بگویم که خیلی دیر هم برگزار می‌شوند. من همیشه در مراسم‌های گرامی‌داشت مقام اساتید مختلف، می‌گویم که ما تاخیر داریم. به‌طور مثال دکتر محمدعلی موحد در سن 95 سالگی مورد تجلیل قرار می‌گیرد که بسیار دیرهنگام است و البته ایشان هم نیازی به برگزاری نشست‌های این چنینی ندارد.

 معتقدید که تجلیل‌های اینچنینی اصولا نباید برگزار شود؟

 ببینید تجلیل واقعی را، خوانندگان آثار ایشان در سالیان گوناگون، از ایشان انجام داده‌اند. در واقع باید گفت بزرگداشت افرادی نظیر دکتر موحد، در واقع با خواندن کتبی که ایشان ترجمه و تالیف کرده است حاصل می‌شود. شهروندی که دارد مقالات شمس تبریزی به تصحیح ایشان را می‌خواند، دانشجویی که که سلوک‌الملوک فضل‌الله بن روزبهان خنجی با تصحیح استاد را مطالعه می‌کند، کسی که ترجمه فصوص‌الحکم فارابی را می‌خواند، از ایشان تجلیل و قدردانی می‌کنند. نیازی نیست که ما برای ابن بطوطه تجلیل برگزار کنیم در شرایطی که سفرنامه‌اش را به خوبی نخوانده باشیم. اگر آثار یک نویسنده بزرگ به چاپ‌های متعدد برسد، آن وقت است که خود آن فرد فرهیخته احساس می‌کند که مردم نتیجه زحماتش را قدر می‌دانند و دیگر نگران نیست که بعد از او چه خواهد شد و به این سخن مولانا به شدت معتقدند که: هین بگو چون ناطقه جو می‌کند/ تا به‌ قرنی بعد ما آبی رسد

 باید قرنی بگذرد تا کسی به نادره‌ای چون شجریان، موحد یا شایگان تبدیل شود. این افراد ستارگان درخشان آسمان فرهنگ یک ملت هستند که البته تعدادشان بسیار معدود نیز هست.

 برگزاری این جشن‌نامه‌ها تا چه میزان می‌تواند خلاء کتاب‌نخوانی جامعه را پوشش داده و توجه عموم افراد را به اقدامات چهره‌های برجسته و کمتر شناخته شده عرصه فرهنگ جلب کند؟

 به‌طور طبیعی برگزاری چنین نشست‌هایی بسیار حائز اهمیت و ارزشمند است که هر چه تعدادش بیشتر باشد، جامعه را آگاه‌تر می‌کند. برگزاری بزرگداشت‌ها و تجلیل‌ها، سنت بسیار پسندیده و ارزشمندی‌ست که البته باید مقداری همراه با تحلیل و آنالیز آثار افراد باشد. به این معنا که در واقع مراسمی خوب و ماندگار خواهد بود که بتواند تحلیلی شفاف و تا حدی جامع نسبت به آثار پدیدآورندگان ایجاد کند.

اگر بخواهید یک آسیب‌شناسی سلیقه‌ای نسبت به برگزاری این تجلیل‌ها داشته باشید، چه موردی بیشتر توی ذوقتان می‌زند؟

اینکه افراد بخواهند در این مراسمات کلی‌گویی کنند و از سجایای اخلاقی افراد یک تصویر کاریکاتوری بسازند، زیاد جالب نیست و البته سخنرانان باید بتوانند تصویر قابل عرضه‌ای نسبت به آثار مولفان و چهره‌های فرهنگی که مورد تجلیل قرار می‌گیرند، به دست بدهند. ما همیشه در کارهای فرهنگی‌مان تاخیر داریم. در واقع تاخیر در برگزاری به موقع مراسم‌های بزرگداشت ستارگان فرهنگی، دومین مسئله‌ای‌ست که بسیار توی ذوق می‌زند. اینکه بخواهیم با ملاحظات سیاسی و سلیقه‌ای، بگوییم که: فلان موقع برای برگزاری نشست جشن‌نامه برای فلان شخصیت گرانقدر، مناسب نیست و ایشان به دلیل داشتن یک عقیده خاص در رابطه با یک موضوع خاص، نباید در زمان حاضر مورد تجلیل قرار بگیرد! دلیل عمده‌ای در ایجاد تاخیر در برگزاری این مراسم‌ها است و باعث می‌شود که ما نتوانیم قدر داشته‌هایمان را به‌درستی بدانیم. خیلی تلخ است که بگویم با همین رویکرد، ما فرصت تجلیل از بسیاری از ستارگان آسمان فرهنگ ایران را از دست دادیم و آنها از میان ما رفتند. من معتقدم که هر کسی با هر آیینی و هر عقیده‌ای که به فرهنگ ایران و زبان فارسی خدمت کرده است، باید مورد تجلیل قرار بگیرد. نباید متر و معیار ما، نزدیکی یا دوری دیگاه‌های افراد مختلف به خودمان باشد و رویکرد سلیقه‌ای در این زمینه زیاد مورد پسند نیست.

 بزرگداشت اثر را مهم‌تر می‌دانید یا بزرگداشت مولف؟

 هردو از درجه بالایی از اهمیت برخوردارند. وقتی که شما اثر را معرفی می‌کنید، در واقع دارید از مولف حمایت و در واقع خود او را معرفی می‌کنید.

 بخارا، شب‌های بسیار زیادی برای چهره‌های مختلف فرهنگی برگزار کرده است. این شب‌ها از مارسل پروست تا امبرتو اکو و دی لامپه دوزا را دربرگرفته است و فقط محدود به چهره‌های فرهنگی ایران نیز نبوده است. تحلیل شما برای برگزاری این شب‌ها چه بود؟ تجلیل از این افراد تا چه میزان در ارتباط با فرهنگ ایران است؟

 ما از برگزاری این شب‌های بخارا ـ در حدود چهارصد شبی که مراسم تجلیل برگزار کرده‌ایم ـ نتایج و بازخوردهای داخلی و خارجی بسیار خوبی گرفتیم. حتی در داخل کشور نیز تا حدودی باعث شده که اقبال به مطالعه آثار افرادی که مورد تجلیل قرار می‌گیرند، بسیار بیشتر شود. ما معتقدیم که بخارا در بیش از سه دهه اخیر، همواره پیشگام بزرگداشت ستارگان فرهنگ و پاسداری از سنت تجلیل از بزرگان بوده است و این در هر دو بعد داخلی و خارجی را در بر می‌گیرد.