گزارشی از آیین‌های یلدایی مردم ایران؛
از تولد میترا تا حافظ و شاهنامه‌خوانی در قزوین/ مردم: شب یلداست یا شب‌عزا؟
مردم قزوین در شب یلدا مراسم و آیین‌های سنتی مختلفی را اجرا می‌کنند؛ از فال حافظ گرفته تا شاهنامه خوانی که هنوز هم در میان خانواده‌ها رواج دارد. هرچند گرانی آجیل و میوه کام مردم را در آستانه این روز تلخ کرده و بسیاری می گویند: این شب یلداست یا عزا.
به گزارش ایلنا، واژه یلدا واژه سریانی به معنی میلاد است و در اصل یلدا را تولد مهر و یا میترا می‌دانند. قزوینی‌ها به شب یلدا شب چله هم می‌گویند و در این شب مراسم خاصی دارند.
اکثر قزوینی‌ها این شب را با صرف انواع آجیل و معمولا با سبزی پلو با ماهی به شب زنده داری می‌پردازند.
معرف‌ترین میوه‌های این شب نیز همانند دیگر مناطق کشور هندوانه است. همه ایرانیان به خوردن هندوانه اعتقاد دارند، هندوانه در فرهنگ ایرانیان در مباحث مختلف به کار رفته است، البته هندوانه‌های مختلفی در گذشته وجود داشت که در این میان باید به هندوانه نباتی، تو زرد و... اشاره کرد. امروز گفته‌می‌شود ضرب‌المثل اینکه، یک نفر تو زرد از آب در آمده از همین هندوانه زرد گرفته شده است.
«هندوانه گذاشته زیر بغلش» از دیگر ضرب المثل‌های ایرانیان است؛ به معنی اینکه کسی را مشتاق به کاری کرده اند و یا اینکه «مثل هندوانه سر بسته است» که این ضرب المثل برای ازدواج گفته میشود.
عزیری متخصص تغذیه می‌گوید: هندوانه از سالم‌ترین میوه‌ها است که عطش و فشار خون را برطرف می‌کند و پزشکان به خصوص ابن سینا در معالجه بیماری‌های مختلف از هندوانه استفاده می‌کرده اند.
از دیگر میوه‌ها که در شب یلدا در سفره قزوینی‌ها باید باشد انار و انواع مرکبات است. در شب چله قزوینی‌ها فالی هم به دیوان حافظ می‌زنند و بزرگتر‌ها به شعر خوانی می‌پردازند.
برنامه بعدی شاهنامه خوانی است که هنوز هم به ویژه در روستا‌ها این مراسم وجود دارد و سپس افراد خوش صحبت هستند که شروع به گفتن قصه‌های کوتاه طنز می‌کنند.
اما تلخی گرانی، شیرینی شب یلدای امسال را از بین برده است.
به گفته هاشمیان رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار وآجیل و خشکبار قزوین، در بازار شب یلدا به اندازه کافی میوه و آجیل موجود است، اما به علت قدرت خرید پایین مردم، تقاضا کم است.
رئیس اتحادیه خشکبار قزوین همچنین می‌گوید: متاسفانه در دوره‌هایی مانند شب یلدا برخی اصناف به صورت قارچ گونه در سطح شهر آجیل و خشکبار نامرغوب می‌فروشند.
هاشمیان اضافه می‌کند: متاسانه این افراد جنس‌های نامرغوب و خارجی و بعضا مانده در انبار را به مردم ارائه می‌دهند.
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار وآجیل و خشکبار قزوین با بیان اینکه خشکبار از اقلام خوراکی است و با سلامت مردم ارتباط مستقیم دارد از شهروندان خواست، فقط از واحد‌های دارای مجوز خرید کنند تا اگر مشکلی پیش آمد از طریق اتحادیه پیگیری شود.
وی با اشاره به اینکه عرضه و تقاضای بازار و همچنین نرخ دلار قیمت خشکبار را تعیین می‌کند، گفت: سال پربار و کم بار محصول هم بر روی قیمت محصول تاثیر دارد.
رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار می افزاید: مغازه دار‌ها موظفند اسناد خرید را به بازرسان ارائه دهند و محصولات خود را با 10 درصد سود به فروش برسانند.
وی ادامه می‌دهد: ما هم مخالف گرانی آجیل هستیم، زیرا فروش ما امسال نسبت به سال گذشته بیش از 50 درصد کاهش یافته است.
در آستانه شب یلدا سری هم به بازار‌های شهر قزوین زده ایم، حضور مردم در بازار‌ها زیاد است، اما چندان خبری از خرید نیست و مردم بیشتر قیمت اجناس را می‌پرسند و کالایی نمی‌خرند و این تلخی گرانی و قدرت خرید کم مردم است که شیرینی شب یلدا را از بین برده.
در میان بازار، شهروندی که قصد خرید میوه را دارد، می‌گوید: قیمت‌ها نسبت به کیفیت، امسال بسیار بالاست.
احمد کاظمی می‌افزاید: معمولا با نزدیک شدن به ایامی همچون عید نوروز، عید غدیر و شب یلدا قیمت میوه ناگهان افزایش پیدا می‌کند، اما امسال متاسفانه افزایش قیمت‌ها غیر قابل باور است.
کاظمی اضافه می‌کند: چه طور می شود برای یک کیلو پسته بیش از دویست و سی هزار تومان پرداخت کرد.
محمدصادق فرجی هم می‌گوید: شاید برایتان جالب باشد بدانید یک کیلو پسته حدودا 230 عدد است و قیمت یک کیلو پسته در مغازه هم 230 هزار تومان، یعنی هر عدد پسته 1000 تومان (تقریبا دویست و سی عدد پسته یک کیلو میشود)
وی با مذاح می‌افزاید: بنابر این آیا این شب، شب یلدا است یا شب عزا.
محمد احسانی دیگر شهروند قزوینی هم می‌گوید: ازطرفی خود ما عامل گرانی هستیم، زیرا اگر پسته دویست و یا دویست پنجاه هزار تومان تقاضا نداشته باشد آیا قیمت‌ها روز به روز افزایش پیدا می‌کند؟
احسانی می‌افزاید: از طرف دیگر نظارت دستگاه‌های مسئول، ضعیف است؛ در این ایام باید بازرسی در بازار در تمام نقاط شهر بیشتر شود تا مردم با خیال آسوده‌تر خرید کنند.
مریم احمد پور هم می‌گوید: حال هوای یلدای امسال با سال‌های قبل فرق می‌کند و مردم دیگر شور و شوق سال‌های گذشته را به علت هزینه‌های کمرشکن برای این بلندترین شب سال ندارند.
گران‌فروشی شیرینی ممنوع!
رئیس اتحادیه قنادی و شیرینی فروشی قزوین هم درباره هرگونه تخلف و گران فروشی هشدار داد.
حیدری می‌گوید: قیمت‌های این صنف مصوب و تخلف هم بسیار پایین است و البته در بازرسی‌ها اگر تخلف و گران فروشی مشاهده شود به شدت برخورد می‌کنیم.
وی قیمت شیرینی‌های پرمصرف را شامل هر کیلوگرم شیرینی‌تر حدود 20 هزار و شیرینی خشک را بین 10 تا 15 هزار تومان ذکر می‌کند
رئیس اتحادیه قنادی و شیرینی فروشی خاطرنشان می‌کند: این قیمت‌ها در سطح شهر مصوب است و همه شیرینی فروشان ملزم به رعایت اند.
سید رحیم حسینی از فروشنده گان آجیل و خشکبار هم می‌گوید: بیشترین فروش ما در ایامی مانند شب یلدا است و اقلامی که مردم بیشتر در این شب‌ها خریداری می‌کنند شامل پسته، گردو، بادام، انجیر خشک، نخودچی، کشمش، برگه خشک میوه‌ها، شاهدانه، کنجد وکشمش است که متاسفانه تقریبا امسال به علت گرانی مشتری نداریم.
فاطمه خمسه رئیس سازمان جهاد کشاورزی قزوین هم می‌گوید: بیشترین اقلام میوه که در شب یلدا مصرف میشود هندوانه، انار، مرکبات و سیب است و در این ایام سعی میشود با تزریق میوه در بازار قیمت‌ها را منطقی و متعادل کنیم.
برپایی نمایشگاه مواد غذایی و شب یلدا
مدیرعامل شرکت نمایشگاه‌های بین المللی قزوین هم از برگزاری نمایشگاه مواد غذایی و شب یلدا از ۲۵ اذر ماه در محل دائمی نمایشگاه‌های بین المللی خبر داد.
هادی طاهرخانی می‌گوید: ارائه کالا‌های مرتبط با آیین شب یلدا و محصولات زمستانه و مورد نیاز شهروندان در شب یلدا، ارتباط مستقیم بین تولید کننده و مصرف کننده، ایجاد فضا‌های رقابتی به منظور افزایش تنوع انتخاب و دسترسی بهتر به کالا‌های مورد نیاز از جمله اهداف برپایی این نمایشکاه است.
اجرای طرح نظارتی ویژه شب یلدا
مدیر کل تعزیرات حکومتی قزوین نیز ازاجرای طرح نظارتی ویژه شب یلدا از ۲۴ آذر ماه تا پایان فصل پاییز خبر داد.
محمود احمدی می‌گوید: بر اساس برنامه‌های سازمان تعزیرات حکومتی برای حمایت ازحقوق مصرف‌کنندگان نظارت‌های این اداره کل و سایر دستگاه‌های مربوطه بر بازار شب یلدا آغاز شده است.
احمدی می‌افزاید: با توجه به در پیش بودن شب یلدا و شلوغی بازار آجیل، میوه، شیرینی و سایر مایحتاج مراسم این شب، طرح ویژه نظارتی از سوی تعزیرات حکومتی اجراوبه پرونده‌های ارجاعی، خارج از نوبت رسیدگی و با هرگونه تخلف برخورد خواهد شد.
به گفته مدیر کل تعزیرات حکومتی این طرح با حضور بازرسین دستگاه‌های ذیربط از جمله صنعت، معدن و تجارت، اتحادیه‌های اصناف، دانشگاه علوم پزشکی و رئیس شعبه سیار تعزیرات حکومتی در مراکز عرضه میوه و آجیل ومایحتاج مردم اجرا میشود و در صورت مشاهده تخلف به‌صورت ویژه ودر صورت نیاز در محل و خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد.
وی تاکید می‌کند در این خصوص شعبه ویژه‌ای در اداره کل تشکیل شده تا صدور آرا متخلفین تسریع شود.
کمپین‌های نخریدن آجیل برای شب یلدا هم در شبکه‌های مجازی راه افتاده و در این کمپین‌ها اعلام میشود سزای گران فروشی نخریدن است که البته باید گفت: تاکنون این کمپین‌ها در کشور ما خیلی تاثیرگذار نبوده است.
ناگفته پیداستن هم مردم، هم کاسب‌ها و هم مسئولان متفق القول می‌گویند که حال هوای یلدای امسال با سال‌های قبل فرق می‌کند و مردم دیگر شور و شوق سال‌های گذشته را برای این بلندترین شب سال ندارند.
می‌طلبد که با تصمیم مسئولان هزینه‌ها کاهش داده شود تا کام مردم در طول سال به ویژه در ایام شادی همچون شب یلدا تلخ نشود.
