حال و هوای این روزهای جوایز ادبی در گفتوگو با یونس تراکمه:
پر و بال‌های جایزه‌ها را بسته‌اند
جوایز خصوصی چشم‌انداز ادبی سال را مشخص می‌کنند و به طور کلی نمایان‌گر وضعیت ادبی سال هستند. / این روزها می‌بینیم که تمام پر و بال‌های جایزه‌های ادبی را بسته‌اند و این جوایز حتی اجازه ندارند مراسم برگزار کنند و این فضای داستان و کتاب را بیشتر از پیش به رکود فرو می‌برد.
یونس تراکمه درباره‌ی کارکرد جوایز ادبی در جامعه گفت: جوایز خصوصی چشم‌انداز ادبی سال را مشخص می‌کنند و به طور کلی نمایان‌گر وضعیت ادبی سال هستند. این جوایز زمانی کارکرد مثبتی در جامعه دارند که متعدد باشند. تنها با یک یا دو جایزه‌ی محدود نمی‌توان به چشم انداز جامعی از جریان ادبی یک سال رسید.
تراکمه در گفتوگو با خبرنگار ایلنا؛ درباره‌ی جوایز ادبی توضیح داد: هر جایزه‌ی ادبی بنا بر سلیقه و دید داورش به قضاوت درباره‌ی آثار ادبی می‌پردازد. وقتی تعداد این جوایز زیاد می‌شود آثار ادبی از زاویه‌های مختلف دیده‌می‌شوند و چشم‌انداز کلی جریان ادبی سال را مشخص می‌کنند.
تراکمه در ادامه درباره‌ی نقش این جوایز در کم کردن فاصله‌ی مردم با کتاب گفت: بی‌شک جوایز در اقبال عمومی مردم نسبت به کتاب تاثیرگذارند، این را از آمار فروش یک کتاب پس از دریافت یک جایزه مثل جایزه‌ی گلشیری می‌توان دریافت. اما باید دانست که انتخاب یک کتاب برای یک جایزه، انتخاب مطلقی نیست و تب آن پس مدتی فروکش می‌کند؛ بنابراین حتی برای همین کارکرد هم باید جوایز زیادی وجود داشته‌باشند وگرنه با یک جایزه نمی‌توان انتظار داشت که اقبال مردم نسبت به کتاب بیشتر شود. علاوه بر این فاصله گرفتن مردم از کتاب فقط به یک عامل وابسته نیست بلکه احتیاج به آسیب‌شناسی وسیعی دارد. برای نمونه مسائل اقتصادی و سانسور کتابها نقش مهمی در این زمینه دارند که در جای خودشان نیاز به تامل دارند.
وی افزود: مسائل اقتصادی را نمی‌توان دست کم گرفت. وقتی همه چیز گران می‌شود مردم از اولین هزینه‌ای که صرف‌نظر می‌کنند، هزینه‌های فرهنگی و کتاب است. این مسئله وقتی تشدید می‌شود که مردم با کتاب‌های تکه پاره شده‌ای مواجه هستند. در نگاهی به آمار کتاب در سالهای بعد و قبل از انقلاب می‌بینیم که قبل از انقلاب با اینکه جمعیت کمتر بود اما تیراژ کتابها بیشتر بود و مسلما این دو عامل در این تفاوت آماری تاثیر مستقیم دارد.
تراکمه در ادامه درباره‌ی جوایز ادبی دولتی گفت: جوایز دولتی تکلیف‌شان مشخص است و نمی‌توان از آنها انتظار داشت کارکردی را که برای جوایز ادبی خصوصی گفتیم داشته‌باشند؛ زیرا این جوایز از سوی دولت و با هزینه‌های دولتی برای ترویج ایئولوژی خاص هر دولت برگزار می‌شوند و مسلما آثاری که در این حیطه انتخاب می‌شوند لزوما دارای ویژگی‌های ادبیات خلاقه نیستند.
وی در ادامه درباره‌ی سلیقه‌ای بودن جوایز ادبی گفت: درمورد جوایز خصوصی هم باید در نظر داشت که اگر یک اثری با کیفیت پایین برای دریافت یک جایزه انتخاب می‌شود نباید تقصیر آن را به گردن مسوولین آن جایزه انداخت بلکه باید جریان ادبی یک ساله را مورد بررسی قرار داد که چرا باید بهترین اثر آن، این همه ضعیف باشد. به هر حال هر جایزه، هر چقدر هم که سلیقه‌ای اداره شود باز هم از دیدگاه خودش بهترین اثر سال را معرفی می‌کند و این دیدگاه همیشه نسبی است.
وی افزود: به طور کلی برگزار کنندگان هر جایزه حق دارند که هر طور مایل هستند در مورد جایزه‌ی خودشان عمل کنند و کسی نمی‌تواند ایرادی بگیرد که چرا یک جایزه به فلان کتاب داده شده بلکه باید بعد از هرجایزه، منتقدان به بررسی جریان ادبی سال را بررسی کنند و بببینند چرا یک کتاب فلان جایزه را دریافت کرده‌است.
تراکمه درباره‌ی وضعیت جوایز ادبی در ایران گفت: تقریبا همه‌ی جوایز در طی این سالها تعطیل شده‌اند و معدود جوایزی مثل جایزه‌ی گلشیری هم همه‌ی توان‌شان را به کار گرفته‌اند تا بتوانند جان سالم به در ببرند و این مشعل را روشن نگه دارند اما شکل اجرایی همین یک جایزه نیز با تعاریف کلی جایزه منافات دارد زیرا به شدت محدود شده است.
وی افزود: ده سال پیش که چندین جایزه در سال برگزار می‌شد، فصل پاییز تبدیل می‌شد به فصلی برای جشن داستان. زیرا مراسم این جوایز اکثرا در این فصل و در حضور جمع کثیری برگزار می‌شد. این مراسم‌ها خیلی مهم‌اند؛ زیرا داستان را به بطن جامعه می‌آورند درحالی‌که می‌بینیم یک جایزه‌ای مثل گلشیری آن‌قدر محدود شده‌است که در یک خانه و با حضور جمع کوچکی برگزار می‌شود و انعکاس زیادی هم پیدا نمی‌کند. سال گذشته مدیر یکی از جوایز ادبی بعد از انتخاب کتاب‌های برگزیده، افراد انتخاب شده را تلفنی فراخواند و جوایز آنها را بدون هیچ مراسمی و در سکوت اهدا کرد که این با همه‌ی ویژگی‌ها و تعاریف جایزه تضاد دارد.
یونس تراکمه سخنان خود را این‌گونه به پایان رساند: این روزها می‌بینیم که تمام پر و بال‌های جایزه‌های ادبی را بسته‌اند و این جوایز حتی اجازه ندارند مراسم برگزار کنند و این فضای داستان و کتاب را بیشتر از پیش به رکود فرو می‌برد.
