جنسیت در عکاسی خبری دیگر معنا ندارد؛
عجیب‌ترین عکس‌های خبری چهل سال گذشته/ لحظاتی که تاریخ را متوقف کردند!
از ابتدا تا امروز هنر عکاسی پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته است. طی نیم قرن گذشته اما عکاسی همچنان یکی از مهمترین بسترهای خبری است. «سی‌ان‌ان» به مناسبت انتشار کتاب عکس «رویترز» تاریخ‌سازترین عکس‌های چهل سال گذشته را منتشر کرده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در جهانی که خبرها هر لحظه منتشر و فراموش می‌شوند، عکاسی خبری همچنان یکی از صادقانه‌ترین و تأثیرگذارترین ابزارهای روایت واقعیت است.
یک تصویر می‌تواند در کسری از ثانیه، رویدادی را ثبت کند که هزاران واژه قادر به توصیف آن نیستند. عکس خبری نه تنها لحظه را ماندگار می‌کند بلکه به سندی تاریخی بدل می‌شود که می‌تواند در برابر فراموشی، سانسور و تحریف مقاومت کند.
رسانه‌ها در این میان نقش حیاتی دارند؛ آنها با انتشار بی‌واسطه و دقیق تصاویر، میان مردم و حقیقت پلی می‌سازند. اگر خبرها می‌توانند تعبیر شوند، تصویرها اغلب گواه بی‌پیرایه‌ای از واقعیت‌اند. هر فریم ثبت‌شده توسط یک عکاس خبری، تلاشی است برای حفظ صداقت تاریخی و جلوگیری از بازنویسی حقیقت توسط قدرت‌ها و روایت‌های رسمی.
به صورت کلی تمام رسانه‌های معتبر دنیا همواره به مقوله عکس و روایت‌های خبری نگاهی ویژه داشته‌اند.
مردی در برابر تانک‌ها. یکی از عکس‌های ماندگار تاریخ معاصر
گزارش «سی‌ان‌ان» با انتشار و توضیح یک عکس آغاز شده است.
این یکی از نمادین‌ترین تصاویر تاریخ است: مردی ناشناس که در میانه میدان تیان‌آن‌من پکن، روبه‌روی صفی از تانک‌ها ایستاده و در برابر یک حکومت کامل ایستادگی می‌کند.
«آرتور تسَنگ»، عکاس خبرگزاری رویترز، در سال ۱۹۸۹ از بالکن هتلی نزدیک میدان شاهد این صحنه بود. در آن لحظه، او هیچ تصوری از اهمیت و نمادگرایی این تصویر نداشت.
او سال‌ها بعد در گفت‌وگو با روزنامه «South China Morning Post» گفت: وقتی شاتر را زدم، به ذهنم نرسید که «عجب عکس فوق‌العاده‌ای گرفتم»! موضوع این بود که نمی‌توانستی تأثیر آن تصویر را پیش‌بینی کنی.
سرنگونی دیکتاتور رومانی – بخارست، ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹
معترضان در برابر ساختمان مرکزی حزب کمونیست رومانی در بخارست گرد آمدند. یکی از پلاکاردها نوشته‌ای داشت با عبارت «jos tiranul» یا «مرگ بر ستمگر». در آن روزها موج اعتراضات علیه رژیم‌های کمونیستی سراسر اروپای شرقی را فرا گرفته بود و در همین روز، نیکولای چائوشسکو، دیکتاتور رومانی، به‌همراه همسرش النا از پایتخت گریخت. آنان چند روز بعد دستگیر و اعدام شدند. الکسیا سینگ درباره این تصویر می‌گوید: مردمی که روی کامیون‌ها ایستاده‌اند، آرام اما مصمم‌اند. همین سکوت جدی، قدرت جمعیت در سرنگونی یک دیکتاتور را نشان می‌دهد. صحنه‌ای است سرشار از انسانیت، در عین مقیاس حماسی‌اش. مقاومت خاموشی که به مقاومتی پرصدا بدل شد — تصویری پرقدرت و تأثیرگذار.»/ عکاس: رادو سیگتی/ رویترز
آغوش در غزه – خان‌یونس، ۱۷ اکتبر ۲۰۲۳
ایناس ابو معمر پیکر بی‌جان برادرزاده پنج‌ساله‌اش، سالی، را در سردخانه بیمارستان ناصر در خان‌یونس در آغوش گرفته است. به گزارش رویترز، سالی در نتیجه حمله هوایی اسرائیل کشته شد. مادر و خواهر سالی و نیز عموی ایناس و همسرش نیز جان خود را از دست دادند. عکاس این تصویر، محمد سالم، می‌گوید: «مردم آشفته و مضطرب بودند، از جایی به جای دیگر می‌دویدند تا از سرنوشت عزیزانشان باخبر شوند. در این میان، زن جوانی توجهم را جلب کرد که پیکر کودک را در آغوش گرفته بود و حاضر نبود رهایش کند. میان دو احساس گرفتار بودم: اینکه عکاسی را متوقف کنم تا کمتر آسیب ببینم یا ادامه دهم تا داستان گفته شود.» این تصویر، جایزه عکس سال ورلد پرس فوتو ۲۰۲۴ را برای سالم به ارمغان آورد و بخشی از پوشش برنده جایزه پولیتزر رویترز از جنگ اسرائیل و حماس بود/ عکاس: محمد سالم/ رویترز
عملیات نظامی بریتانیا در بصره – ۶ آوریل ۲۰۰۳
یک افسر ارتش بریتانیا با آماده کردن اسلحه خود، در حالی که غیرنظامیان عراقی از محل درگیری‌ها در بصره فرار می‌کنند، دیده می‌شود. پس از محاصره دو هفته‌ای، تانک‌های بریتانیایی راه خود را به داخل بصره باز کردند تا مقاومت سرسخت شبه‌نظامیان وفادار به رئیس‌جمهور صدام حسین را سرکوب کنند/ عکاس: یانیس بهرکاکیس / رویترز
تخریب دیوار برلین – ۱۱ نوامبر ۱۹۸۹
یک معترض با مشت بر دیوار برلین می‌کوبد درحالیکه گاردهای مرزی برلین شرقی نظاره‌گر هستند. دیوار برلین دو روز قبل سقوط کرده بود، هم‌زمان با باز شدن مرزهای آلمان شرقی با آلمان غربی. یک سال بعد، آلمان رسماً متحد شد/ عکاس: دیوید براوچلی/ رویترز
میراث تاریخی در قالب کتابی تازه
مجموعه عکس‌های تسنگ از آن هفته تاریخی، بخشی از کتاب تازه‌ای است با عنوان «در لحظه: ۴۰ سال عکاسی خبری رویترز». این کتاب روایتگر داستان‌ها و لحظات به‌یادماندنی است که عکاسان این خبرگزاری از زمان راه‌اندازی بخش عکس در اول ژانویه ۱۹۸۵ ثبت کرده‌اند. هرچند رویترز نزدیک به ۱۷۵ سال است که اخبار را پوشش می‌دهد، اما بخش عکاسی آن نسبتاً تازه‌تأسیس است.
به گفته الکسیـا سینگ، سردبیر کتاب که بیست سال در این خبرگزاری و در میزهای عکس لندن، پاریس و سنگاپور فعالیت داشته است: بازنگری در تاریخ نه‌تنها رویترز، بلکه کل فرآیند گردآوری خبر و تغییرات آن در طول زمان، امتیازی بزرگ برای من بود.
اعتراضات هنگ‌کنگ – ۲۰۱۹
پلیس، یکی از معترضان را در جریان درگیری‌ها مقابل یک ایستگاه پلیس در هنگ‌کنگ (۲ سپتامبر ۲۰۱۹) بازداشت می‌کند. او درحالیکه فریاد می‌زد نامش را به دوستانش اعلام می‌کرد تا بتوانند برایش وکیل بگیرند. این تصویر هم‌زمان با راهپیمایی مردم علیه لایحه بحث‌برانگیز استرداد مجرمان به چین گرفته شد؛ طرحی که منتقدان آن را تهدیدی برای آزادی‌های شهروندی می‌دانستند. «احساساتی که روی چهره‌اش نمایان بود، بسیار قوی و تأثیرگذار بود؛ تصویری که در ذهنم ماندگار شد»، عکاس رویترز، تایرون سیو گفت. او افزود: «اما این فقط یک روز از روزهای بسیار بود؛ یک چهره از میان چهره‌های بسیاری از جوانانی که در جریان اعتراضات چندماهه به همین شکل بازداشت می‌شدند». این تصویر بخشی از مجموعه عکاسی رویترز بود که برنده جایزه پولیتزر برای پوشش اعتراضات هنگ‌کنگ شد/عکاس: تایرون سیو/ رویترز
«سیلی» تاریخی ویل اسمیت در اسکار – ۲۰۲۲
بازیگر ویل اسمیت در جریان پخش زنده مراسم اسکار (۲۷ مارس ۲۰۲۲) به کمدین کریس راک سیلی زد؛ پس از آنکه راک شوخی‌ای درباره سر تراشیده جادا پینکت اسمیت (همسر او) مطرح کرد. صدای گفت‌وگوی بعدی از تلویزیون سانسور شد. اسمیت ساعاتی بعد، جایزه بهترین بازیگر مرد را دریافت کرد و در سخنرانی احساسی خود از آکادمی عذرخواهی نمود. عکاس برایان اسنایدر که برای نخستین بار مراسم اسکار را پوشش می‌داد، گفت: «تا وقتی از سالن خارج نشدم، متوجه نشدم ماجرا چقدر بزرگ شده است. پنجاه سال بعد، وقتی تاریخ اسکار بازگو شود، این لحظه همیشه بخشی از آن خواهد بود.» یک ماه بعد، آکادمی اسمیت را از حضور در مراسم اسکار به مدت ده سال محروم کرد./ عکاس: برایان اسنایدر/ رویترز
فاش شدن ماجرای «ایران–کنترا» – ۱۹۸۶
سربازان ساندینیست نیکاراگوئه، یوجین هاسنفوس آمریکایی را پس از سرنگونی هواپیمای تدارکاتی سازمان سیا در جنگل (اکتبر ۱۹۸۶) بازداشت کردند. این عکس از اسارت هاسنفوس که توسط لو دِماتیس گرفته شد، بعدها به افشای ماجرای معروف ایران – کنترا انجامید. عملیات مخفیانه‌ای که طی آن آمریکا برخلاف قوانین خود، سلاح در اختیار گروه شورشی «کنترا» قرار می‌داد./ عکاس: لو دِماتیس/ رویترز
از فیلم تا دیجیتال: تحولی فناورانه در روایت واقعیت
در مقایسه با ۴۰ سال پیش، همه‌چیز تغییر کرده و این دگرگونی از فناوری آغاز شد. در سال ۱۹۸۵ همه هنوز با فیلم کار می‌کردند. عکاسان باید در تاریکخانه‌های قابل‌حمل فیلم‌ها را ظاهر می‌کردند و سپس با استفاده از دستگاه‌های مخصوص، از طریق خطوط تلفن آنالوگ عکس‌ها را ارسال می‌کردند.
فرستادن یک عکس سیاه‌وسفید حدود هشت دقیقه زمان می‌برد و ارسال عکس رنگی سه برابر بیشتر طول می‌کشید، آنهم در شرایط ایده‌آل. اگر خط تلفن نویز داشت، کیفیت تصویر کاهش می‌یافت و باید دوباره ارسال می‌شد. اکنون، با دوربین‌های دیجیتال و اینترنت، رویترز می‌تواند ده‌ها هزار عکس را در همان بازه زمانی به سراسر جهان ارسال کند.
جات در سیلاب – نیواورلئان، ۴ سپتامبر ۲۰۰۵
مردی بر فراز یک خودرو در خیابان‌های سیل‌زده نیواورلئان چنگ زده است تا در نهایت توسط گارد ساحلی نجات یابد. این صحنه تقریباً یک هفته پس از ویرانی گسترده ناشی از طوفان کاترینا رخ داد. عکاس رابرت گالبریث که از داخل بالگرد گارد ساحلی عکاسی می‌کرد، می‌گوید: «از درهای باز بالگرد، جز مرگ و ویرانی چیزی دیده نمی‌شد. ناگهان خلبان شروع به چرخیدن کرد و در حال فرود بود که آن مرد را دیدم — با شلوار خاکی و کفش‌های نامتناسب، با نگاهی آمیخته از وحشت که به ما خیره شده بود.» در نهایت، یکی از نجات‌گران گارد ساحلی مرد را بالا کشید و به مکان امن منتقل کرد./ عکاس: رابرت گالبریث / رویترز
لحظه مرگ و زندگی در افغانستان – گرمسیر، ۱۸ مه ۲۰۰۸
ویلیام اولاس بی، گروهبان تفنگداران دریایی ایالات متحده، درحالیکه در نزدیکی یک ساختمان در گرمسیر هدف تیراندازی طالبان قرار گرفته بود، با مرگ فاصله‌ای اندک داشت. عکاس گوران توماسیویچ می‌گوید: «اگر پیش از اصابت گلوله به دیوار، دوربینم را روی او تنظیم نکرده بودم، هرگز نمی‌توانستم آن لحظه را ثبت کنم. بی به زمین افتاد، به سراغش رفتم. بی‌هوش شده بود اما آسیب جدی ندیده بود.» توماسیویچ چند فریم دیگر از صحنه گرفت. او می‌گوید؛ وقتی برگشتم، دیدم لبخند می‌زند. روز خوش‌شانسی‌اش بود.»
فاجعه در لاگوس – نیجریه، ۲۶ دسامبر ۲۰۰۶
مردی در صحنه انفجار خط لوله گاز در نزدیکی لاگوس، دوده و خاکستر را از چهره خود می‌شوید. در این حادثه صدها نفر کشته شدند. تصویر توسط اکینتونده آکینلایه ثبت شد و به یکی از دردناک‌ترین اسناد تصویری فجایع صنعتی آفریقا بدل گشت./ عکاس: اکینتونده آکینلایه/ رویترز
زلزله کشمیر پاکستان__۱۵ فوریه ۲۰۰۶
یک دختر جوان یک سنگ را حمل می‌کند تا به پدرش در ساختن یک دیوار در دره نیلوم، در نزدیکی یک کمپ در شمال شهر زلزله‌زده مظفرآباد در کشمیر تحت اداره پاکستان، در ۱۵ فوریه ۲۰۰۶ کمک کند. میلیون‌ها نفر پس از یک زلزله قدرتمند که ده‌ها هزار نفر را کشت، خانه‌های خود را از دست دادند/ عکاس: تیری روژ/ رویترز
تغییر چهره عکاسی خبری: از مردانه تا جهانی
ترکیب نیروی انسانی نیز دگرگون شده است. عکاسی خبری تاریخی مردانه داشته، اما امروز یک‌سوم عکس‌های خبری رویترز را زنان ثبت می‌کنند. افزون بر این، تنوع فرهنگی و ملیتی در میان عکاسان و دبیران عکس بیش از هر زمان دیگری است.
زمانی که سرویس عکس رویترز راه‌اندازی شد، تنها ۵۰ عکاس داشت. به گفته سینگ: اکنون تیم‌هایی در سراسر جهان داریم که از نیروهای بومی همان کشورها تشکیل شده‌اند — هم در میان عکاسان و هم در مراکز ویرایش عکس.
گروگان‌گیری هواپیمای TWA در بیروت – ۱۹۸۵
مردی مسلح با کیسه‌ای بر سر، از درِ یک هواپیمای ربوده‌شده در فرودگاه بین‌المللی بیروت در لبنان (۲۰ ژوئن ۱۹۸۵) با اسلحه خودکار به‌سوی خبرنگاران شلیک می‌کند. خبرنگاران از بالکن یکی از ساختمان‌های فرودگاه در حال پوشش ماجرا بودند.« از اینکه عکاسان با لنزهای بزرگ از آنها عکس می‌گرفتند ناراحت بودند»، نیما، یکی از عکاسان خبرگزاری رویترز که در محل حضور داشت، گفت. «گلوله‌ها از بالای سر ما گذشت و به دیوار پشت سرمان خورد. من سریع خم شدم، اما همچنان به عکاسی ادامه دادم.» این هواپیما‌ربایی مربوط به پرواز شماره ۸۴۷ خطوط هوایی TWA، به مدت ۱۷ روز ادامه داشت و یکی از مهمترین رویدادهای بین‌المللی بود که رویترز از آغاز راه‌اندازی بخش عکاسی خود در همان سال پوشش داد./ عکاس: فِدریک نیما/ رویترز
آزادی نلسون ماندلا – ۱۹۹۰
نلسون ماندلا پس از ۲۷ سال زندان، در تاریخ ۱۱ فوریه ۱۹۹۰ همراه همسرش وینی از زندان آزاد شد. عکاس رویترز اُولی میشل که این لحظه تاریخی را ثبت کرد، گفت: «عکاسان در چند ثانیه‌ای که پیش از هجوم شور و شادی هواداران در اختیار داشتند، تلاش کردند عکس بگیرند. من فقط توانستم ۱۲ فریم ثبت کنم پیش از آنکه محافظان ماندلا او را به داخل خودرو بازگردانده و از محل دور کنند.»/ عکاس: اولی میشل/ رویترز
سقوط مجسمه صدام حسین – ۲۰۰۳
یک تفنگدار دریایی آمریکا نظاره‌گر پایین کشیده شدن مجسمه برنزی صدام حسین در بغداد است (۹ آوریل ۲۰۰۳). پس از آن، ده‌ها عراقی بر روی مجسمه رفتند، فریاد شادی سر دادند و بر چهره حسین پا گذاشتند. این تصویر که توسط گوران توماشویچ گرفته شد، به یکی از نمادین‌ترین عکس‌های جنگ عراق و سقوط رژیم صدام بدل شد. حسین در همان سال (دسامبر ۲۰۰۳) دستگیر و در سال ۲۰۰۶ اعدام شد./ عکاس: گوران توماشویچ / رویترز
پناهجویان روهینگیا – بنگلادش، ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۷
یک پناهجوی روهینگیا، خسته و فرسوده، پس از عبور از مرز بنگلادش و میانمار با قایق، ساحل شاه پُرِر دیوپ را لمس می‌کند. صدها هزار روهینگیا در آن سال به بنگلادش گریختند. این اقلیت مسلمان در ایالت راخین میانمار زندگی می‌کنند اما توسط دولت به رسمیت شناخته نمی‌شوند و از سوی گروه‌های حقوق بشری جزو مورد آزارترین مردم جهان شمرده می‌شوند. تیم عکاسان رویترز برای پوشش بحران مهاجران روهینگیا جایزه پولیتزر دریافت کرد. عکاس هانا مک‌کی گفت: «چند لحظه‌ای پیش آمد که قلبم بر عقلم غلبه کرد و مجبور شدم عکاسی را متوقف کنم تا به افرادی که جلویم بودند کمک کنم.»/ عکاس: دنیس سیدیقی / رویترز
دیدار گورباچف و ریگان – ژنو، سوئیس، ۱۹ نوامبر ۱۹۸۵
رهبر شوروی، میخائیل گورباچف، دست خود را به رئیس‌جمهور آمریکا، رونالد ریگان، می‌دهد تا پیمان تسلیحاتی امضا کنند. این دیدار برای نخستین بار برای مذاکره درباره روابط دیپلماتیک و مسابقه تسلیحاتی انجام شد. ویراستار رویترز، کوین کومبز گفت: «باید به یاد داشته باشید، این اوج دوران جنگ سرد بود و نشست‌های زیادی برگزار می‌شد.» جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به پایان رسید/ عکاس: دنیس پاکین / رویترز
حادثه ورزشگاه هایزل – بروکسل، بلژیک، ۲۹ مه ۱۹۸۵
یک هوادار فوتبال زخمی پس از فرو ریختن دیوار جایگاه، بر روی برانکاردی موقت حمل می‌شود، درست پیش از آغاز فینال جام اروپا. در این حادثه ۳۹ نفر کشته و صدها نفر زخمی شدند. ویراستار رویترز، کوین کومبز، به یاد می‌آورد: «مسئله عجیب این است که یوفا تصمیم گرفت بازی را ادامه دهد، بنابراین عکاس ما، نیک دیدلیک، ابتدا حادثه را عکاسی کرد و سپس به عکاسی از بازی واقعی پرداخت.»/ عکاس: نیک دیدلیک / رویترز
مایکل جکسون و پسرش – برلین، ۱۹ نوامبر ۲۰۰۲
ستاره پاپ مایکل جکسون فرزند پسر خود را از بالکن طبقه چهارم هتل بالا می‌برد و به هواداران در بیرون نگاه می‌کند. او بعدها عذرخواهی کرد و گفت که «اشتباه وحشتناکی» انجام داده است/ عکاس: توبیاس شوارتز / رویترز
جات کشیش آتش‌نشانی نیویورک – ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱
نیروهای امدادی، کشیش میکال اف. جادج، کشیش بخش آتش‌نشانی نیویورک را پس از برخورد مرگبار آوار با او در مرکز تجارت جهانی حمل می‌کنند. جادج درست پس از آن، مراسم وداع آخرین حقوق مذهبی را برای یک آتش‌نشان در محل انجام داده بود. عکاس رویترز، شانن استپل‌تون، گفت: «هرگز آن لحظه سورئال نور خورشید که از میان ویرانی و هرج و مرج روز سپتامبر عبور می‌کرد، فراموش نخواهم کرد. همان موقع بود که مردانی را دیدم که پدر جادج را روی صندلی حمل می‌کردند. می‌توانستم تشخیص دهم که او کشته شده است، اما تأثیر عمیقی بر من گذاشت که همه این افراد از آژانس‌های مختلف نهایت تلاش خود را برای حفظ بدن او انجام می‌دادند. نمی‌دانستم او کیست، اما وقتی عکس‌ها را گرفتم و به صفحه نمایش کوچک نگاه کردم، فهمیدم تصویری ثبت کرده‌ام که باید توسط جهان دیده شود.»/ عکاس: شانن استپل‌تون/ رویترز
نگاه یک کهنه‌کار: ماهیت عکاسی خبری هنوز همان است
کوین کومبز، دبیر جهانی تولید عکس در رویترز، که ۳۵ سال در این سازمان فعالیت کرده، شاهد رشد آن از یک بخش کوچک به قدرتی جهانی بوده است؛ بخشی که تاکنون بیش از ۱۴ میلیون عکس منتشر کرده و برنده جوایز متعددی از جمله پولیتزر و ورلد پرس فوتو شده است.
او می‌گوید: «دنیای دیجیتال همه‌چیز را تغییر داد — و هر روز بهتر و بهتر می‌شود. اما در نهایت، روح عکاسی خبری هنوز همان است: باید خودت را به محل برسانی، در جای درست بایستی، دوربین را بالا ببری و دکمه را فشار دهی. این بخش هیچ‌وقت عوض نشده — و من همین را دوست دارم. دوست دارم که هنوز همه چیز به یک انسان با دو پا و دوربینی بر گردن خلاصه می‌شود که خودش را به موقعیت می‌رساند تا آن عکس بزرگ را ثبت کند.»
لحظه تاریخی اوسین بولت – ریو دو ژانیرو، ۱۴ اوت ۲۰۱۶
اوسین بولت، دونده جامائیکایی، در طول مرحله نیمه‌نهایی ۱۰۰ متر، نگاهی به رقبای خود می‌اندازد. عکاس کای فافنباخ گفت: «تصمیم گرفتم برای آن مسابقه سرعت شاتر را پایین بیاورم. دوربین را روی ۱/۵۰ ثانیه تنظیم کردم و منتظر لحظه‌ای بودم که او از موقعیت من عبور کند. دقیقاً همان لحظه بود که او با لبخندی پرغرور به سمت چپ نگاه کرد و اولین فکری که به ذهنم رسید، این بود: امیدوارم تصویر واضح باشد.» بولت کمی بعد در فینال برنده شد و اولین مرد در تاریخ شد که در سه دوره متوالی المپیک، مسابقه ۱۰۰ متر را برد./ عکاس: کای فافنباخ/ رویترز
