تاب آوری نظام اداری در جنگ دوازده روزه نشان داده شد

به گزارش خبرنگار ایلنا، جلسه دهم سلسله نشست‌های همبستگی اجتماعی و دفاع ملی با موضوع «نظام اداری در شرایط جنگ» عصر امروز با حضور علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس جمهور و فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، علاالدین رفیع زاده، رئیس سازمان امور اداری و استخدامی و جمعی از صاحب‌نظران در محل سازمان امور اداری و استخدامی کشور به همت موسسه کار و تامین اجتماعی برگزار شد. 

در ابتدای این نشست، علی ربیعی، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اجتماعی اظهار کرد: ساختار اداری ما در دوره جنگ، تاب‌آوری لازم را در دوران دفاع ملی در مقابل رژیم صهیونیستی‌ها را نشان داد. ما هنوز از این تاب آوری و کارکردهای قوی در این جنگ روایت خوبی ارائه ندادیم. این درحالی است که در زمینه تامین مایحتاج، سوخت و انسجام سیاسی به خوبی در دوره جنگ دوازده روزه ارائه‌ داد. 

وی افزود: اگر برخی کشورهای همسایه و حتی خود اسرائیل نیمی از جمعیت ما را داشته و درگیر چنین حملات موشکی می‌شدند، ساختار خدمات اداری و دولتی‌شان از بین می‌رفت. این درحالی است که جنگ ما در لب مرز نبوده و در مرکز و پایتخت بیشترین درگیری وجود داشت. اینکه ساختار دولت باید چگونه عمل کند، آموزه‌ها و درس‌هایی نیز داشت. 

ربیعی گفت: عدم همراهی مردم با رژیم صهیونیستی اصلی‌ترین عامل ایستادگی ما مقابل جنگ با اسرائیل بود و اگر این امر را بپذیریم، باید قبول کنیم که مواجهه تعاملی افکار عمومی و دولت بسیار اهمیت دارد. در شرایط فعلی وضعیت تعلیق روانی پساجنگ را داریم. عامل اجتماعی تنها در شرایط صرف اجتماعی عمل نمی‌کند و بر تصمیم دشمنان اثر گذاشته است. این عامل اجتماعی در سطح سیاسی هم به شدت تاثیر گذاشت و این عامل، بازدارندگی امنیتی بالایی دارد. 

وزیر پیشین کار اظهار کرد: نسبت دولت باید با جامعه دوباره بازتعریف شود و این رابطه‌ای با نسبت جامعه با حاکمیت دارد. بخشی از تاب آوری مردم در این جنگ به خاطره وجدان جمعی مردم در نسبت با دولت دارد. مردم می‌دانستند که این دولت اهل درگیری نبود و این باعث همراهی شد و فروتنی دولت باعث شد چنین موضوع با اهمیتی چندان مطرح نشود. 

در ادامه این نشست، علاالدین رفیع‌زاده (رئیس سازمان امور اداری و استخدامی کشور) اظهار کرد: پایداری خدماتی که دولت ارائه می‌دهد، بسیار مهم است و در جنگ نیز باید ادامه یابد. خدماتی مثل شبکه توزیع، امور اداری و بانکی از ثبت احوال تا خدمات اداری ضروری باید در هر جنگی نیز پایدار باشد. پایداری و مستمر بودن خدمات ضروری لذا در اولویت ما قرار گرفت. 

وی گفت: شاید برخی خدمات مثل اینترنت در شرایط خاص مثل جنگ دچار اختلال شود، اما خدمات در این شرایط نیز باید ادامه می‌یافت. ما باید شرایط ارتباط مدیران با یکدیگر را نیز در این شرایط امنیتی و اضطراری خاص کشور نیز برقرار می‌کردیم. ما برخی خدمات غیرقابل قطع را با مصوبه تفویض اختیار، به وزرا و مدیران سپردیم که در شرایط عادی باید تصمیم با جلسه هیئت دولت تصمیم‌گیری می‌شد که ممکن نبود.

او ادامه داد: دورکاری برخی کارکنان دولت و تعامل کارکنان دور شده از محل خدمت، نیاز به هماهنگی‌هایی داشت که در این دوره دولت توانست آن را مدیریت کند. در این راستا باید به کارکنان خود اعتماد می‌کردیم و میدان می‌دادیم که در این وضعیت خود کارها را مدیریت کنند که خوشبختانه دیدیم اعتماد ما موثر واقع شد. گاه برخی مدیران کشور و کارکنان تا ساعات بامداد نیز در این دوره تعامل اداری داشتند. 

رفیع زاده تاکید کرد: کارکنان دولت می‌توانستند اعتماد و امنیت خاطر را در شرایط جنگی در این شرایط را به مردم منتقل کنند که در این حوزه نیز موفق شدیم. ما هفته آینده در شروع هفته دولت و جشنواره شهید رجایی، با همین شاخص عملکرد در دوره جنگ دوازده روزه از کارکنان برگزیده تقدیر خواهیم کرد. 

رئیس سازمان امور اداری و استخدامی تاکید کرد: در شرایط جنگی باور داریم که بر اساس شیوه‌های کلاسیک نمی‌توان نیروی انسانی را مدیریت کرد و اصل اختیار دادن به نیروی انسانی فعال و انعطاف در انجام کارها راهگشا خواهد بود. تداوم خدمت با دورکاری در همین راستا موفقیت آمیز شد. فرهنگی که از دل چنین شیوه اداری‌ای بسیار متفاوت از گذشته است. در این شرایط نیازمند به رهبران توانا با ذهن باز و غیر بخشی نیاز داشتیم که دارای آن بودیم.

در ادامه این نشست، فاطمه مهاجرانی (سخنگوی دولت) اظهار کرد: اگر کارکرد دولت‌های مدرن سیاستگذاری، تولید زیرساخت و نظارت و پایش باشد که جز این وظیفه‌ای وجود ندارد، ما در دوره جنگ اخیر بیش از این در چهارچوب قوه مجریه انجام دهیم. ما تبیین و روشنگری بلند نکات مهم برای مدیریت افکار عمومی را طرح کردیم و در این راستا گفتار درمانی نکردیم.

وی افزود: بنده البته اشکالاتی در هماهنگی می‌بینم که اعتبار سخنان و نظرات دولت را خدشه دار می‌کرد. برای مثال بحث وعده بنده برای باز کردن درب ایستگاه‌های مترو به عنوان پناهگاه که عملی نشد، از این سنخ بود که باید اصلاح شود. اما اقدام مثبت دیگر، راحت کردن مدیران استانی از اجازه گرفتن از مرکز، در این دوره جنگ به شدت به مدیرت کشور کمک کرد. 

مهاجرانی اظهار کرد: برخی استان‌ها مثل گیلان و مازندران در جنگ چند برابر ظرفیت جمعیت پذیرفتند که وزرای ما برای تامین کمبودها حضوری به میدان می‌رفتند. ما در دوره جنگ کمترین میزان احتکار و گران‌فروشی را در سطح توزیع کلان شاهد بودیم.

سخنگوی دولت تاکید کرد: صداوسیما در ایام اول جنگ به خوبی شنیده می‌شد و باید برای تاب آوری بیشتر و ایجاد اعتماد، به جمله معروف رئیس جمهور که «نباید دعوا کنیم و دعوا نداریم» باید برگردیم تا این اعتماد عمومی باقی بماند و افزایش یابد.‌ در این راستا باید نقاط قوت را تقویت و نقاط ضعف را اصلاح کنیم.

وی تصریح کرد: ما هنوز اهمیت رسانه و اطلاع رسانی و جلب اعتماد عمومی را درک نکردیم. ما در بحران‌ها از مرگ و میر و زلزله و جنگ، افراد در کنار هم قرار گرفتن‌شان باعث می‌شود که دلگرم شوند. ما در بسیاری از موارد می‌بینیم افراد داوطلب توسط ساختارهای اداری پس زده می‌شوند و این امر سرخوردگی اجتماعی ایجاد می‌کند. این موضوع است که تاب آوری اجتماعی را کاهش می‌دهد که دقیقا باید عکس آن عمل کنیم. 

در ادامه این نشست، کیومرث اشتریان (استاد حقوق اداری دانشگاه تهران) اظهار کرد: اداره کشور در دوران اضطرار و جنگ مشکلات حقوقی‌ای دارد که باعث نگرانی مدیران از دستگاه نظارتی و بازرسی می‌شود زیرا چهارچوبی برای اتکای رفتار اداری نداریم. برای چنین چیزی ما معیارهای حقوقی خاصی را با یک نظریه حقوقی مشخص در این شرایط لازم داریم که شامل بحث حقوق اداری دوره جنگ است. در این شرایط وظایف دستگاه‌ها تغییر می‌کنند. ساختارهای اداری باید ارتباطات شبکه‌های پایینی را حفظ کنند تا مدیران رده‌های پایین بتوانند به خدمات خود ادامه دهند. 

اشتریان افزود: ما در این شرایط خودمختاری نسبی باید ایجاد کنیم. بحث فقط تفویض اختیار موقت نیست بلکه در شرایط خاص جنگی شاید مسئول به دلیل قطع ارتباط مناطق نیاز به خودمختاری عملی داشته باشد و این باید از نظر حقوقی در این شرایط با هنجارهای حقوقی دوره جنگ مشروع تلقی شود. مدیران در این شرایط باید با شاخص مصلحت محوری و میزان مصلحت سنجی در سلسله مراتب قرار بگیرند. 

این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: ابتکار عمل فردی در شرایط جنگی کاملا باید ظرفیت بازی داشته باشند و آیین نامه‌ها در این شرایط باید کاملا انعطاف داشته باشند. ما بسیاری از بوروکراسی‌ها را در دوره اضظرار باید کنار بگذاریم و به تصمیم‌گیری‌های فردی بها دهیم. تفاوت آن این است که تصمیمات فردی مدیران باید براساس استانداردها و پروتکل‌ها باشد که همان استانداردها در اضطرار باید کنار گذاشته شود و کسی مواخذه نشود. برای مثال در شرایط جنگی اگر شهری دچار قحطی شود، اختیار مدیر در تامین آذوقه شهروندان باید متفاوت باشد. ما با حقوق اداری کلاسیک نمی‌توانیم چنین کنیم. 

در ادامه نازک نوبری، رئیس دبیرخانه شورای عالی اداری اظهار کرد: کشورهایی در جنگ پیروز خواهند بود که انسجام عمومی خود را حفظ کنند و شرط آن این است که خدمات روزمره عمومی تداوم داشته باشد. برای چنین تداومی، نیازمند نظریات خاص شرایط بحرانی باشد. نظام اداره مطلوب نظریه مبنای دیگری می‌خواهد.

وی افزود: انتقال بین بخشی و همکاری بین دستگاه‌ها در این دوره جنگ بسیار باید گسترده‌تر باشد. دیگر برای مثال وزارت آموزش و پرورش تنها متولی بخش آموزشی نیست و وزارت اقتصاد تنها کارکرد اقتصادی نخواهد داشت. هر سطح نباید مستقل عمل کند و بتواند استقلال رفتار خود را در جهت هم افزایی با سایر دستگاه‌ها جلو ببرد‌. این چنین ساختاری نیاز به نظریه جدید اداری دارد. این استقلال عمل و انعطاف مدیران نباید مانع از پاسخگویی شود.

در پایان این نشست، محمد گلزاری، دبیر شورای اطلاع رسانی دولت اظهار کرد: ما در ابتدای دوره جنگ دوازده روزه بیانیه دولت را تنظیم کردیم. در ابتدا حس کردیم ارتباطات ما در حال از بین رفتن است. لذا تصمیم‌ گرفتیم با شماره سرشماره شخص رئیس جمهور با مردم به صورت پیامکی ارتباط گرفتیم. 

وی افزود: ما اتوماسیون، اینترنت و ساختمان‌های خود را در آن شرایط از دست دادیم. گاه جلسات مسئولان دولت به صورت خودرویی برگزار می‌شد. در این شرایط خدمات دولت ادامه یافته و اطلاع رسانی می‌شد. در عین حال، وقتی زیرساختی مورد اصابت قرار می‌گرفت، روابط عمومی ما باید به شکلی واکنشی آن را بیان می‌کرد و این کاری پیچیده بود که بتوان آن را مدیریت کرد به نحوی که دشمن از آن بهره برداری نکند. 

گلزاری اضافه کرد: ما جلساتی با روابط عمومی‌ها در همین دوره برگزار کردیم. ما در جنگ بیانیه را بر حرف زدن ترجیح دادیم. حتی معاونین وزرا را توصیه کردیم که کمتر سخن بگویند. طراحی چنین روابط و مهندسی‌ای نیازمند یک تاریخ شفاهی نیاز دارد. روابط عمومی در ایران ریاست محور هستند و بدون هماهنگی روسا هیچ خبری نمی‌فرستند، اما در این دوره دسترسی‌ها به مدیران نیز قطع شد که کار را سخت‌تر کرد. با این وجود ما معمولا از روابط عمومی‌ها تقدیری که لازم است نکرده و جای لازم را به آن نمی‌دهیم. حتی توصیه‌های ما را وزارت بهداشت عمل نمی‌کرد و اجازه خروج و مستندسازی جنایات صهیونیست‌ها علیه مردم را نمی‌داد و بیمارستان کرمانشاه استثنا بود. مجموعه مویرگی ما باید در اطلاع رسانی قوی و با دست باز عمل کند و این وضعیت اطلاع رسانی و نظام ارتباطی ما باید اصلاح شود.

وی در پایان اظهار کرد: ما باید در بدنه روابط عمومی خود آخرین فارغ‌التحصیلان نسل جدید و  دهه هفتادی‌ها را با آزمون جذب ساختار روابط عمومی‌ها کنیم و خون تازه‌ای به عرصه ارتباطات تزریق کنیم.