سایه نهادهای غیرمرتبط بر سر جشنواره تئاتر دانشگاهی/ جشنواره‌های خصوصی به سمت سفارشی شدن رفته‌اند
یک نمایشنامه‌نویس و کارگردان جوان تئاتر از تعدد جشنواره‌های خصوصی تئاتر و همچنین تاثیرپذیری جشنواره تئاتر دانشگاهی از جریان‌های نامرتبطی گفت که با دخالت‌شان بر تفکر و رویکرد این رویداد هنری سایه انداخته‌اند.
مهران عشریه (نمایشنامه‌نویس و کارگردان جوان تئاتر) که اخیرا «بیضایی» کارِ سیدمحمد مساوات را نمایشنامه‌خوانی کرده بود، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، از تعدد جشنواره‌های خصوصی تئاتر و همچنین تاثیرپذیری جشنواره تئاتر دانشگاهی از جریان‌های نامربوطی گفت که با دخالت‌شان بر تفکر و رویکرد این رویداد هنری سایه انداخته‌اند.
عشریه با بیان اینکه «به نظر می‌رسد با توجه به دوره‌های قبلی جشنواره تئاتر دانشگاهی، ترسی در جان کسانی افتاده که تئاتری نیستند و از اتفاقات تئاتری می‌ترسند» گفت: از این‌رو سعی می‌کنند این رویداد هنری به نحوی برگزار شود که سایه خودشان بالای سر جشنواره باشد و بتوانند آن را کاملا کنترل‌شده‌تر از پیش و در چهارچوب مدنظرشان جلو ببرند.
این نمایشنامه‌نویس و کارگردان جوان با اشاره به خروجی چنین دخالت‌هایی گفت: اگر جشنواره با دخالت جریان‌های نامرتبط به تئاتر بر تفکر و رویکرد این رویداد هنری باشد، به تدریج دیگر خبری از اتفاق‌های خوب سال‌های قبل نخواهد بود و جلوی اجراهای آزادانه دانشجوها و ابتکارهایی که انجام می‌دادند، گرفته می‌شود.
عشریه همچنین با اشاره به جشنواره‌های خصوصی متعدد تئاتری که در تهران برگزار می‌شوند، کیفیت این جشنواره‌ها را وابسته به بستگی به ارگان، نهاد و فردی دانست که آن را برگزار می‌کند و با بیان اینکه نمی‌شود به طور کلی درباره همه‌شان اظهار نظر کرد، گفت: به دلیل اینکه نظارت کافی روی جشنواره‌های خصوصی تئاتر نیست، متاسفانه در زمینه انتخاب آثار یکسری سلیقه‌ها و فشارها از طرف برگزارکننده رخ می‌دهد؛ چه در اجرا، چه در مرحله دوم و معرفی کاندیداها و چه مرحله نهایی و معرفی برگزیدگان.
او ادامه داد: از این رو اکثر جشنواره‌های خصوصی به سمت سفارشی شدن می‌روند؛ در واقع در جشنواره‌های خصوصی خبری از اتفاقی که در جشنواره‌های فجر، دانشگاهی و تجربه می‌افتد نیست چون جریان‌هایی که آن را برگزار می‌کنند به واسطه اینکه پول، جایگاه یا شهرتی از قبال آن به دست بیاورند و شاید مشمول معافیت مالیاتی شوند دست به اقداماتی می‌زنند که چندان بر اساس ضابطه نیست.
عشریه با تاکید بر اینکه «امیدوارم کیفیت جشنواره‌ها بالاتر برود و داورهای بهتری به کار گرفته شوند.» تصریح کرد: جشنواره‌های فراوان خوب است و جریان و جنب و جوشی در میان بچه‌های جوان تئاتر ایجاد می‌کنند اما کنار این کمیت، اگر کیفیت نباشد، اتفاق تاثیرگذاری نمی‌افتد. معتقدم اگر سه، چهار جشنواره خوب داشته باشیم بهتر از آن است که سالی سی جشنواره برگزار شود که هیچ خروجی خاصی نداشته و برای به دست آوردن چیزهای دیگری جز تئاتر و هنر باشد.
کارگردان نمایشنامه‌خوانی بیضایی، همچنین درباره انتخاب این متن از سیدمحمد مساوات گفت: خیلی‌ها تاکنون به این مساله پرداخته‌اند که بهرام بیضایی چه کارهایی کرده است؟ و فکر می‌کنم هرچه من بگویم اضافه‌گویی است؛ فقط این را بگویم که بهرام بیضایی در آثار شگرفی که در زمینه تئاتر دارد، به اسطوره‌های ایرانی می‌پردازد. اما سیدمحمد مساوات با آثار بیضایی چه کار می‌کند؟ همان داستان‌هایی که در شاهنامه فردوسی بوده و بیضایی با رویکردی جدید آنها را نوشته، با نگاه خودش برخوانی می‌کند. یعنی مساوات با نبوغش اثری چشم‌گیر را خلق می‌کند و با داستان‌های اسطوره‌ای که در ایران داریم، یک برخوانی صورت می‌دهد. مساوات بر تمام آثار بیضایی کاملا سیطره دارد و در نتیجه همه آثار او به شکلی داخل این نمایشنامه تبلور پیدا کرده‌اند و چه از لحاظ زبان و چه فرم در این نمایشنامه وجود دارند.
عشریه با بیان اینکه مساوات در نمایشنامه بیضایی، از اسطوره‌های ایرانی، روایت‌هایش و داستان‌هایی که شنیده‌ایم عبور می‌کند و روایتی مدرن شده از آنها ارائه می‌دهد، گفت: اما از لحاظ زبانی، همان زبان آرکائیک بهرام بیضایی را نگه می‌دارد و همین مساله به پختگی متن و فضایی که می‌خواهد ایجاد کند، کمک می‌کند.
او یادآور شد: به دلیل اینکه روایت مدرن می‌شود و از طرفی زبان، همان زبان آرکائیک است، من این نمایشنامه را به نوعی پیوند بین جهان مدرن با ایران باستان می‌بینم؛ یا پیوند بین ادبیات کلاسیک و معاصر. چرا می‌گویم روایت مدرن شده؟ چراکه اغلب ما داستان رستم و سهراب، ضحاک و سیاوش را می‌دانیم اما مساوات با نبوغش دست روی اتفاقی می‌گذارد که رخ داده و نگاه جدیدی به آن داستان می‌آورد و آن نگاه را با مشکلات امروز ما کنارهم قرار می‌دهد. مثلا سهراب و رستم در شاهنامه کسانی‌اند که همدیگر را نمی‌شناسند اما در این نمایشنامه مساوات همدیگر را می‌شناسند و به خاطر شرایط مملکت‌شان و برای اینکه افرادی دیگر کشته نشوند، دست به قتل هم می‌زنند. یا مثلا در مجلس دوم این نمایشنامه، تهمینه حرف‌هایی فمنیستی می‌زند و اتفاقی را شکل می‌دهد که شاید اتفاقی نو محسوب شود.
عشریه تاکید کرد: مهم‌ترین نکته متن «بیضایی» سیدمحمد مساوات از نظر من، برخوانی اوست که انگار یک دوباره‌گویی از داستان‌های اسطوره‌ای ما دارد.
او با اشاره به نمایشنامه‌خوانی این متن گفت: محمد مساوات این اجرا را سال ۹۴ در تماشاخانه سنگلج روی صحنه برد اما با توجه به اینکه فرم عجیب و غریب و جذابی به آن داده بود، خیلی‌ها بیش از هرچیز مهبوت فرم و روند اجرایی شدند و آن روایت، زبان و اتفاقی که در این نمایشنامه رخ می‌دهد را به صورت کامل متوجه نشدند؛ برای همین وقتی تصمیم به نمایشنامه‌خوانی آن گرفتیم بازخوردهای مثبتی داشتیم که می‌گفتند ما می‌خواهیم بشنویم که مساوات چه نوشته است؛ در نتیجه یکی از دغدغه‌های من این بود که این نمایشنامه فاخر شنیده شود.
