محسن جوادی مطرح کرد؛
نقد می‌تواند بخش عظیمی از کتابسازی را مرتفع کند
معاون فرهنگی وزیر ارشاد در آیین اختتامیه چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب ضمن اشاره به ضرورت و اهمیت وجود نقد در جامعه، گفت: در صورتی که نقد در جامعه پا بگیرد بخش عظیمی از کتابسازی مرتفع می شود.
به گزارش ایلنا، آئین اختتامیه چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب امروز (۲۷ آذرماه) با حضور محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، حجت الاسلام و المسلمین سیدحسن اسلامی اردکانی و جمعی از اهالی فرهنگ و منقدان ادبی در سالن همایش‌های پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد.
محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم اظهار کرد: به نظر من یکی از دلایلی که همچنان به وجود ممیزی نیاز داریم این است که هنوز نقد در جامعه پا نگرفته است؛ اگر نقد، جدی گرفته می شد و به یک نهاد پویا و مهم تبدیل می شد شاید کمتر به ممیزی نیاز بود.
وی ادامه داد: جامعه نشر فعلی اکنون با مشکل کتابسازی مواجه است؛ نقد می تواند بخش عظیمی از این مشکل را حل کند؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نظر دارد یک نهاد حقوقی در دفاع از مالکیت مولفان و ناشران تأسیس کند. باید با ترویج فرهنگ نقد در جامعه مانع پیشروی کتاب سازی شد.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نقد زنجیره تفکر فراهم می کند. به این معنا که اگر خودِ نقد نیز مجدد نقد شود یک چرخه فکری ایجاد می شود و بسیار ارزشمند است. بنده همواره به این که چرا در بخش علوم انسانی مقالات معتبر خارجیِ بسیار اندکی داریم و به عبارت دیگر متأسفانه در بخش علوم انسانی مقاله نقد پویایی وجود ندارد، می اندیشم در حالی که ادعای ما در بخش علوم انسانی خیلی بیشتر از مباحث فنی است.
جوادی اظهار کرد: متأسفانه هنوز بسیاری از افراد با مقاله نویسی فنی و حرفه ای آشنا نیستند، در چنین شرایطی تفکر به صورت خوب و جامع پرداخته نمی شود در نتیجه خوب نوشته، ارائه و چاپ نمی شود؛ این موضوع نگران کننده است.
وی با بیان این که نقد می تواند نقش به سزایی در پویایی دانش و رشد مقالات منتشرشده ما در عرصه بین المللی داشته باشد، افزود: کتاب غذای روح است و کسانی (ناقدان) می توانند با نظارت عمومی بر کتاب ها و نه نظارت دولتی، غذاهای سالم بیشتری را به جامعه معرفی کنند.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این که نقد نوعی بخشش حقیقت و حتی مهم تر از نوشتن کتاب است، افزود: هر نویسنده ای باید به نقد بپردازد در غیر این صورت نویسنده در دایره خودگرایی می ماند. مولفان جوان وقتی از وجود نقد جدی در جامعه آگاه باشند به تدریج مسیر بهتری در پیش می گیرند و آثار فاخری تولید می کنند.
جوادی در پایان نقد را نوعی مقدمه گفت وگو دانست و گفت: اگر نقد وجود نداشته باشد گفت و گو عمیقاً شکل نمی گیرد.
نقد می‌خواهیم
مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب از دیگر سخنرانان این مراسم بود. وی اظهار کرد: نقد را باید سرمایه دانست؛ سرمایه‌ای که پشتوانه‌ای جدی برای رشد کمی و کیفی نشر به حساب می‌آید و خلأ و کمبودش خسرانی جبران ناپذیر است.
وی ادامه داد: هرزمان نقد از جامعه - به طور کل و در این مجال که حوزه نشر است به طور خاص - جامه بربسته و یا کمرنگ شده است، شاهد آن بوده‌ایم که آثار منتشره از کیفیت افتاده و به کمیت افزون شده‌اند. نتیجه این تزاید حجم فراوان آثاری است که از سویی خواننده را به بیراهه کشانده و از غایت مطالعه دور کرده و از سمتی دیگر سرمایه زمانی و مالی وی را زایل کرده است.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب با بیان این که اهمیت نقد برای هر سه ضلع نشر امری بایسته است، بیان کرد: پدیدآورندگان، ناشران و خوانندگان نمی‌توانند خود را در هیچ شرایطی مستغنی از نقد بدانند، که در باب اهمیت نقد برای هر پدیدآورنده مختصر همین کلام استاد سخن سعدی علیه الرحمه کافی است که :«متکلم را تا کس عیب نگیرد، سخنش صلاح نپذیرد.»
غلامی جلیسه افزود: جامعه بی‌منتقد به مثابه برهوتی است پراز نمک، که در آن جریان زندگی محال است. و زیبا بیان داشته است.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب توضیح داد: ناشران نیز اگر خود را در ترازوی نقد ننهند، اعتماد اهل کتاب را از دست داده و سرمایه خود نابود کرده‌اند. در گذشته برای ناشران هم سرمایه خودشان مهم بود و بسیار بیشتر، سرمایه خوانندگان - که خوانندگان سرمایه واقعی ناشرانند- و شاید از همین حیث بود که هرکسی جرأت نگارش متن بخود نمی‌داد و هر ناشر جسارت انتشار هر متنی را نداشت. یادداشتی که انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب در انتهای فهرست مردادماه ۱۳۴۱ شمسی خود منتشر کرده گواهی صادق بر این گفتار است:«بنگاه ترجمه و نشر کتاب میکوشد تا آثاری را که منتشر میسازد هم از حیث دقت و امانت و هم از لحاظ فضاحت و زیبایی کلام ممتاز باشد.اما مدعی این نیست که در این کوشش همیشه چنانکه باید توفیق می‌یابد، بلکه میداند که باید پیوسته در برطرف ساختن نقائص کار خود بکوشد و روز بروز بکمالی که در آرزوی این موسسه است نزدیکتر شود. در این کوشش بیاری و راهنمایی دانشمندان و خوانندگان صاحبنظری که پشتیبان این مقصودند نیازمند است و تذکر و انتقاد آنانرا با شوق و منت میپذیرد.اگر خطا را برما ببخشند یا بپوشند و تنها در نهان بگویند در اصلاح انتشارات خود از رأی آنان طرفی نخواهد بست. از اینرو از آنان تمنی دارد که هرگاه در انتشارات این بنگاه بلغزشی یا خطایی برمیخورند آنرا شفاها یا کتبا بما یادآورد شوند و ما را سپاسگزار راهنمایی خود نمایند. بنگاه برای آنکه بهیچ رو از ایگونه انتقادات محروم نماند. بهر خواننده ای که تا چهارماه پس از تاریخ انتشار اثری بیش از دیگران تذکرات و انتقادات درست درباره آن ارائه دهد. بیست و پنج جلد از همان اثر، یا معادل قیمت آنرا نقدا پرداخت مینماید.هرگونه انتقادی را می توان کتبا به نشانی بنگاه خیابان بهار چهار راه تخت جمشید فرستاد، اگر منتقد نخواهد نامش افشا شود بمیل وی رفتار خواهد شد و اگر بخواهد تذکرات اصلاحی بنام وی ضبط شود باز نظر وی رعایت خواهد گردید.»
غلامی جلیسه ادامه داد: وضعیت کنونی نقد مدتهاست که ناامید کننده است و روز به روز از تعداد مجلات و مقالات و منتقدین کم می شود و از آن طرف حجم کتاب های منتشره رو به افزایش و کیفت آنها نیز همواره رو به کاهش است. نمی‌خواهم سخن به ناامیدی تمام کنم که البته حقیر بسیار ناامیدم از این همه بی‌مهری به نشر و کتاب اما اگر نباشد همت ناشرانِ بنام و نویسندگان و مترجمان دلسوز و ننویسند و منتشر نکنند واگویه‌های خود از رنج‌هایی که بر نشر می‌رود، به زودی شاهد نشری کم عمق و پوپولیستی خواهیم بود که نتیجه آن قطعا برای فرهنگ و تمدن این مملکت شایسته نیست.
بخشی از کار منتقد رنجانیدن است
سخنرانی سیدحسن اسلامی اردکانی، دبیر علمی چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب بخش دیگر این مراسم را به خود اختصاص داد. وی با اشاره به اهمیت و ضرورت نقد کتاب اظهار کرد: بخشی از کار منتقد رنجانیدن است، کسی که هرگز نقد نکند بی موضع است و انسان سلیم الفکر هم نباید بی موضع باشد.
وی با بیان این که اگر کسی یک معماری نامناسب را دید حق دارد آن را بررسی و کاستی های آن را برملا کند، گفت: در طول تاریخ منتقدان همواره با بی مهری مواجه بودند. بخشی از سرشت دانشوری هر کسی که دست به قلم می برد این است که به نقد بپردازد در غیر این صورت به خود و جامعه علمی جفا کرده است.
اسلامی اردکانی افزود: هرنویسنده ای مسوولیتی دارد که بخشی از آن نقد کردن است هیچ محققی نباید نقد زیاد بنویسد چون با این کار قدر و ارزش خود را پایین می آورد. همچنین افرادی که اصلاً نقد نمی نویسند گویی در جامعه حضور ندارند. بنابراین فضیلت انتقاد وقتی مشخص می شود که بخشی از کار نویسنده به آن اختصاص پیدا کند.
وی توضیح داد: ۱۰۰۰ مقاله در حوزه های ۱۸ گانه به دبیرخانه ارسال شد که از آن میان ۲۰۰ مقاله به مرحله داوری رسیدند و در نهایت ۲۱ نفر انتخاب شدند که تعدادی برتر و تعدادی هم شایسته تقدیر شدند.
دبیر علمی چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب بیان کرد: در این دوره در ۸ گروه از جمله علوم اجتماعی، علوم سیاسی، ادبیات عرب و عرفان مقاله منتقدانه ای دریافت نشد در حالی که آثار زیادی دراین حوزه ها منتشر شده است.
منتقد واقعی دوست نویسنده است
حسن هاشمی میناباد، نویسنده و استاد دانشگاه در بخش دیگر این آیین اظهار کرد: اگر منتقد اصطلاح تخصصی مفهومی را که توصیف می کند بشناسد می تواند با مراجعه به منابع تخصصی درباره آن ها اطلاعات بیشتری به دست آورد، موضوع را جامع تر بررسی کند و موضوع را به روشنی به مخاطبانش انتقال دهد.
وی افزود: در نقد ترجمه به ابزارهای مفهومی نیازمندیم؛ روش ترجمه و نوع ترجمه از جمله ابزارهای نقد ترجمه است. ابزارهای مفهومی دیگری نیز موجود است اما مشکل این است که پژوهش های دانشگاهیان به محفل اهل عمل راه نمی یابند. مطالب نظری آن قدر سخت است که افراد باسواد غیردانشگاهی از آن سردرنمیاورند. از سویی دیگر خبرگان و اهل عمل شان خود را بالاتر از آن می دانند که دانشگاهیان برای آن ها تعیین تکلیف کنند.
این نویسنده با بیان این که منتقد واقعی دوست نویسنده است، افزود: دانشگاهیان اهل نظرند و تئوری را خوب می دانند اما عمدتاً از اوضاع ایران و زبان فارسی چیزی ندارند که بگویند و نظریه های قبلی را تکرار می کنند بدون این که تلاشی برای بومی کردن ترجمه پژوهش انجام دهند.
هاشمی میناباد با اشاره به راهکارهای پیوند نظریه با عمل، گفت: نظریه ای که در نفس خود ارزشمند است باید در دسترس اهل عمل قرار بگیرد تا بتوانند نظریه را در عمل پیاده کنند. مفاهیم نظری را باید به صورت ساده و کاربردی در اختیار مردم و مترجمان و منتقدان قرار داد.
