در گفتگو با ایلنا مطرح شد؛
شکوهِ موزه مصر و حسرتِ موزه‌ای درخورِ تمدنِ ایران/ موزه‌هایمان مناسبِ نیازهای ۸۰ سال پیش هستند
موزه بزرگ مصر در جیزه، چند روز قبل با حضور سران کشورها و با برپایی یک کمپن بزرگ جهانی افتتاح شد و بار دیگر، نگاه جهانیان به تمدن‌های کهن جلب شد. این موزه عظیم با بیش از ۱۰۰ هزار اثر تاریخی، در مجاورت اهرام سه‌گانه مصر که به گفته بسیاری از کارشناسان «بزرگ‌ترین موزه باستان‌شناسی جهان» است، احداث شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، افتتاح رسمی موزه بزرگ مصر که پاییز امسال برگزار شد، نتیجه بیش از دو دهه تلاش، صرف بیش از یک میلیارد دلار بودجه و همکاری صدها متخصص مصری و بین‌المللی بود. این موزه در کنار اهرام جیزه از نظر طراحی، فناوری نمایش و مقیاس معماری در سطح جهان منحصر به فرد است. وسعت این موزه برابر با ۵۰۰ هزار مترمربع یعنی ۵۰ هکتار است و ۸۱ هزار مترمربع نیز وسعت سالن اصلی نمایش آن است.
موزه عظیم مصر در جیزه ۱۲ سالن اصلی نمایشگاهی دارد که آثاری از دوره پیش از تاریخ تا دوره رومی مصر را به نمایش گذاشته است. سه سالن این موزه آثار دوره پیش از تاریخ، پیش دودمانی (قبل از فراعنه)، دودماتنی اولیه (آغاز سلسله فراعنه)، پادشاهی کهن و دوره انتقال اول که به استقلال مصر مرتبط است را به نمایش گذاشته است. سه سالن بعدی مربوط به دوران پادشاهی میانه و دوره انتقال دوم و سه سالن دیگر روایتگر پادشاهی نو در مصر باستان و در نهایت سه سالن پایانی نیز آثار و اشیای متعلق به دوره انتقال سوم، دوره متاخر و دوره یونانی – رومی مصر را به تصویر کشیده و به بهترین شکل ممکن تمدن کهن مصر باستان را برای بازدیدکنندگان روایت کرده است.
تنها در یکی از نمایشگاه‌های ویژه موزه بزرگ مصر، سالن اختصاصی «توت آنخ آمون» بیش از ۵ هزار اثر از گنجینه‌ی این فرعون را به نمایش گذاشته است. تندیس بزرگ و غول پیکر رامسس دوم متعلق به ۳۲۰۰ سال قبل با ۸۳ تن وزن نیز در آتریوم بزرگ موزه مصر قرار گرفته است.
ساختار شیشه‌ای موزه بزرگ مصر که به موزه جم نیز شهرت دارد، دید مستقیم به اهرام را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.
دولت مصر اعلام کرده است که هدف از ساخت این موزه عظیم، نه تنها حفاظت از آثار باستانی که بازتعریف نقش میراث فرهنگی در توسعه گردشگری و هویت ملی کشور مصر است. رسانه‌های جهانی نیز موزه بزرگ مصر را «نماد نوین مصر باستان در دنیای مدرن» نامگذاری کرده اند.
موزه‌ای در اندازه تمدن خود نداریم
دکتر سیدمنصور سیدسجادی، باستان‌شناس و سرپرست کاوش‌های باستان شناختی شهر سوخته سیستان که کشفیات او در این شهر تاریخ تمدنی را نیز جابه‌جا کرده است، درباره تفاوت میان موزه‌داری ایران و مصر به ایلنا گفت: ایران با این پیشینه تاریخی عظیم، هنوز نتوانسته موزه‌ای درخور فرهنگ خود بسازد.
او با تاکید بر اینکه موزه و موزه‌داری در ایران نیاز به بازنگری دارد، اعلام کرد: موزه‌های کنونی ایران پاسخگوی نیاز ۸۰ سال پیش ما هستند. موزه ملی ایران یکی از بهترین موزه‌های کشور است که مدیرانش زحمت زیادی برای آن کشیده‌اند، اما فضای فعلی این موزه برای نمایش آثار تمدنی فراوان حاصل از کاوش‌های باستان شناختی کشور کافی نیست.
این باستان‌شناس با درخواست بازتعریف موزه و موزه‌داری در کشور افزود: موزه ایران باستان، نخستین موزه رسمی کشور است که در زمان رضاشاه ساخته شد و دارای ارزش است اما، اکنون باید ساختمان‌های اطراف این موزه مانند ساختمان‌های وزارت خارجه، ساختمان پست و شهربانی قدیم در طرح جامع تبدیل میدان مشق به موزه به فضای موزه ملی ایران افزوده شوند تا بتوان برای آثار مرتبط با ادوار مختلف تاریخی ایران جایگاه‌های مشخص طراحی کرد.
تجربه مصر و بی‌برنامگی ما
سیدمنصور سیدسجادی با اشاره به چندین سفر خود به مصر و بازدید از موزه‌ها و محوطه‌های باستانی آن کشور گفت: مصر را از نظر باستان‌شناسی باید جدا از همه جهان دید. بیش از صد سال است که کاوش‌های منسجم باستان شناختی در آن کشور انجام می‌شود. البته شاید آن ابتدا بیشتر غارت اشیا بود، اما امروز نظامی دقیق و منسجم در حوزه کاوش‌های باستان شناختی دارند. در حالی که ما چنین نظم و برنامه‌ای نداریم.
او با انتقاد از نبود برنامه‌ریزی در موزه‌داری کشور اعلام کرد: حتی نمی‌دانیم در مخازن موزه ایران باستان چه تعداد شیء تاریخی داریم؟ فقط می‌دانیم اشیای بسیار زیادی در مخازن موزه ملی ایران و موزه‌های شهرستان‌ها و استان‌های کشور انبار شده است. در این شرایط اگر من باستان‌شناس با کاوش‌های باستان شناختی خود اشیای بیشتری تحویل موزه‌ها بدهم هیچ تضمینی نیست که بتوانند این اشیاء را نمایش دهند. چون علاوه بر نبود فضای کافی موزه‌ای برنامه منسجم و منطقی نیز در موزه‌داری نداریم.
آثار جیرفت در موزه بزرگ عمان
سرپرست کاوش‌های باستان شناختی شهر سوخته همچنین از وجود نمونه‌های نزدیک به موزه بزرگ مصر در برخی کشورهای منطقه از جمله در کشور عمان خبر داد و گفت: در عمان هم موزه بسیار بزرگی ساخته‌اند که بنده در سفر به آن کشور هم از موزه شهرها و هم از موزه مسقط پایتخت آن کشور دیدار کردم. حتی اشیای جیرفت و شهداد را هم در ویترین این موزه‌ها دیدم که به نام خود نمایش می‌دهند. موزه عمان هم بیش از بیست برابر وسیع‌تر از موزه ملی ایران است.
سجادی اعلام کرد: کشور ایران، با عظمت فرهنگی غنی، همانند چین و مصر و فلات آناتولی، یکی از ریشه‌دارترین تمدن‌های جهان است. اما این میراث را نمی‌توان با چند ویترین در ساختمانی قدیمی معرفی کرد و باید موزه‌ای در مقیاس جهانی با نگاه علمی و فرهنگی نو در ایران ایجاد شود.
این باستان‌شناس با اشاره به این که اگر بخواهیم مسیر موزه داری جدید را در پیش بگیریم باید در ۸۰ سال گذشته موزه داری خود تجدیدنظر کنیم.
او افزود: کشورمان با انبوهی از آثار باستانی از دوران پارینه‌سنگی تا تمدن‌های اسلامی از نبود یک موزه جامع و درخور رنج می‌برد و برای معرفی تمدن عمیق و گستره ایران باید از نو شروع کرد. باید موزه‌های مدرن طراحی کرد. کاوش‌های باستان شناختی را منسجم و طبقه‌بندی علمی آثار را رعایت کرد.
گزارش: مریم جلیلوندفرد
