کاهش یک‌ونیم میلیاردی بودجه‌ی هفته‌ی کتاب/ افزایش بودجه برای سال 95 بعید است

مجید غلامی جلیسه (مدیرعامل موسسه‌ی خانه‌ی کتاب)در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در توضیح روند برگزاری هفته‌ی کتاب جمهوری اسلامی ایران در آبان‌ماه هرسال گفت: تعداد برنامه‌های هفته کتاب هر سال متفاوت است خانه کتاب در واقع حکم ستاد برگزاری و مدیریت این هفته را برعهده دارد ولی عملا ارگان‌ها و نهادهای مختلفی در شهرها و استان‌های مختلف کشور برای برنامه‌های این هفته کمک می‌کند به‌طور میانگین هزار و 500 تا 2000 نشست در هفته کتاب برگزار می‌شود.

وی افزود: دبیر هفته کتاب توسط معاونت فرهنگی وزارت ارشاد حکم می‌گیرد و مدیران بخش‌های مختلف به برگزاری این رویداد نیز توسط دبیر هفته کتاب انتخاب می‌شوند. البته شورای سیاست‌گذاری برای هفته کتاب نیز توسط معاونت فرهنگی حکم می‌گیرد.

مدیرعامل موسسه‌ی خانه‌ی کتاب سپس در پاسخ به انتقادهایی که از روند برگزاری هفته‌ی کتاب و عدم حضور پررنگ مردم در برنامه‌های این هفته مطرح می‌شود، یادآور شد: یکی از ایرادهای مهم که به هفته کتاب گرفته می‌شود و درست هم است مردمی نشدن برنامه‌های آن است چراکه مشارکت نهادهای مدنی و مردمی در برنامه‌هایی که برای هفته کتاب تدارک دیده می‌شود آنقدرها به چشم نمی‌آید. هر چند در دو سه دهه اخیر یکی سری از کارها و برنامه‌ها مثل جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی، طرح کتابفروشی به وسعت ایران، جشنواره کتاب مجازی و ... برگزار شد که نقش تشکل‌های مدنی و نهادهای مردمی برای مشارکت در آنها پررنگ‌تر شد.

جلیسه همچنین با اشاره به برخی راه‌حل‌های احتمالی برای حل این مشکل، تاکید کرد: یک راه برای حل مشکل فوق، این است که برنامه‌هایی تعریف شوند که برای عموم مردم کاربردی‌تر باشد مانند جشن‌های کتاب و کتابخوانی در فضای عمومی باید در کنار برنامه‌های تخصصی که مخاطب خاص خود را دارد برای عموم مردم و ترویج آنها به کتاب‌خوانی نیز برنامه‌هایی تدارک دیده شود. اساسا اینکه سال 94 شعار «ایران با کتاب، ایران پرامید» انتخاب شد در همین راستا بود وقتی می‌گوییم ایران منظورمان نقشه و آب و خاک نیست بلکه هدف مردم و افراد جامعه هستند. بر همین اساس نیز در طرح «کتابفروشی به وسعت ایران» مخاطب واقعی اقشار مختلف مردم به شمار می‌آیند، آنها هستند که از تخفیف اعمال شده استفاده می‌کنند. البته ما معتقدیم که  تعداد چنین برنامه‌هایی کم است و نباید تنها به هفته کتاب محدود باشند.

این کارشناس حوزه‌ی کتاب در ادامه آماری از میران بودجه‌ی درنظر گرفته شده برای برگزاری هفته‌ی کتاب نیز ارائه کرد و گفت: بودجه برگزاری هفته کتاب تقریبا هر سال متفاوت است و بسته به میزان بودجه‌ای که کل وزارتخانه و معاونت فرهنگی اختصاص یافته تغییر می‌کند در همین سال 94 برای کل هفته کتاب 500 میلیون تومان بودجه اختصاص یافت که صرف تهیه جوایز، سکه‌ها و ... برای رویدادهایی مانند جشنواره کتاب و رسانه شد. سکه‌های سالانه طراحی کتاب، هدایای نفرات برگزیده برای جشنواره مجازی نیز از طریق همین بودجه تامین شد اما جشنواره نقد کتاب بودجه جداگانه خودش را داشت و دارد.

او اضافه کرد: شکی نیست که این میزان از بودجه برای برگزاری حجم بالایی از برنامه‌ها و نشست‌ها و جشنواره‌ها کم است، اما نباید ناگفته بماند که سال‌های گذشته و به ویژه دولت قبل میزان این بودجه تا 2 میلیارد تومان هم در نظر گرفته شده بوده، اما در این چند سال به دلیل محدودیت‌های مالی و بودجه‌ای مبلغ تا این اندازه کاهش پیدا کرده است. برای سال آینده نیز بعید می‌دانم افزایش بودجه قابل توجهی برای هفته کتاب درنظر گرفته شود.

جلیسه البته دفتر ترویج کتاب و کتابخوانی  را موظف اصلی برای فعالیت در حوزه‌ی ترویج کتابخوانی دانست و اظهار داشت: وظیفه اصلی فعالیت در حوزه ترویج کتابخوانی برعهده دفتر ترویج کتاب و کتابخوانی است اما خانه کتاب نیز خود را موظف می‌داند تا در این مسئولیت مهم آن‌ها را همراهی کرده و با این نهاد مشارکت داشته باشد. به عنوان مثال در همین جشنواره «پایتخت کتاب ایران» یا جشنواره «تقدیر از مروجان کتاب و کتاب‌خوانی» خانه کتاب تعامل و همکاری تا حد توان را با مسئولان مربوطه داشت.

دبیر هفته‌ی کتاب جمهوری اسلامی ایران ادامه داد :اقدامات دیگر خانه‌ی کتاب، برای ترویج کتاب و کتاب‌خوانی توجه به چهره‌های سینمایی و هنری که مقبولیت و شهرت عام دارند این تعامل با این چهره‌های سینمایی باعث می‌شود مردم عملا توجه بیشتری به کتاب و کتابخوانی داشته باشند در انتخاب این افراد صرف سلبریتی بودند آنها برای‌مان مهم است و دوست‌ داریم چنین هنرمندانی در حوزه فرهنگی و ترویج کتابخوانی هم بیشتر حضور داشته باشند. در همین راستا برگزاری نشست‌های نقد کتاب برای آثار هنرمندان، جشن امضای کتاب هنرمندان و غیره را مدنظر داشته و داریم شاید شکل‌دهی روشن‌تری از حضور فعال هنرمندان در امر فرهنگی ببینیم. آنچه مدنظر ماست این است که هنرمندان ازجمله آن دسته کسانی که خودشان صاحب اثر و مولف هستند کمک کنند تا جایی که امکان‌ دارد کتاب خواندن برای مردم جا بیفتد.

این کارشناس حوزه‌ی کتاب البته حل کامل چالش عدم توجه به کتاب در کشور را منوط به اصلاح صحیح زیرساخت‌های حوزه‌ی کتاب دانست و گفت: شبکه‌های توزیع در حال حاضر با مشکلاتی مواجه‌اند. 5 هزار کتابفروشی باید تاسیس شود تا ویترین مناسب برای عرضه کتاب مهیا گردد. در کنار آن توجه به نشر الکترونیک و کتاب آنلاین نیز باید مدنظر باشد چراکه بخش مهمی از عدم دسترسی به کتاب را در سراسر کشور حل می‌کند. در همین راستا با فروشگاه‌های اینترنتی کتاب نظیر طاقچه، شهر کتاب و غیره همکاری داریم یا حتی جشنواره کتاب مجازی را برگزار کردیم. تمامی این کارها برای این است که مردم را نسبت به کتابخوانی بیشتر ترغیب کنیم.

جلیسه افزود: شاید در این میان برخی ناشران هم از روند توجه ویژه به فروش الکترونیک و آنلاین کتاب نظر مثبتی نداشته باشند چراکه بسیاری از ناشران ما اصلا کوچکترین حرکتی به سمت نشر الکترونیک نداشته‌اند اما ما معتقدیم فضای مجازی و آنلاین می‌تواند به ترویج کتاب و کتابخوانی کمک کند. شاید یک کتاب کاغذی تنها در 500 نسخه چاپ شود اما در یک فروشگاه آنلاین 3 برابر این تعداد فروخته می‌شود. چندین مورد از این فروشگاه‌ها پرس‌وجو کردیم و به نتایج جالبی دست یافتیم. به عنوان مثال کتابفروشی آنلاین طاقچه یک کتاب چاپی که طی دو سال تنها 6 نسخه از آن فروش رفته بود در عرض 5 ماه دو هزار و 500 نسخه فروخته بود. متاسفانه این آمار در هیچ نگاهی به کتاب و کتابخوانی کشور  محاسبه نمی‌شود. اصولا فرمول مشخصی برای محاسبه سرانه مطالعه در کشور  وجود ندارد. وقتی هیچ‌کدام از  کتاب‌های پرفروش ما مشخص نیست. وقتی گردش مالی نشر طی یکسال هیچ کجا ثبت نمی‌شود نمی‌توان عدد و رقم درستی درباره میزان کتابخوانی ایرانیان ارائه کرد.

او همچنین تاکید کرد: نمی‌توان فقط با اتکا به افراد دور و بر یک تعداد تیراژ نسبتا پایین کتاب مدعی شد که بسیار در حوزه کتابخوانی ضعیف هستیم چراکه این سال‌ها نشر الکترونیک پا به پای کتاب کاغذی جلو آمده اما آماری از میزان استفاده نشر الکترونیک نداریم. این درحالی است که ممکن است در طول یکسال یک فروشگاه کتاب اینترنتی حتی تا 50 هزار نسخه از عناوین مختلف فروش داشته باشیم. اگر می‌خواهیم کتاب در دسترس باشد باید به نشر الکترونیک اعتماد بیشتری کنیم مهمترین کالاهای مصرفی هم اگر در دسترس نباشند خریداری نمی‌شود مگر اینکه به حیات و ممات گره خورده باشد. خیلی از کالاها که امروزه در سبد خرید خانوار جای ثابتی دارند تنها به دلیل اینکه در دسترس هستند جای خود را محکم کردند اما در حوزه کتاب چون سیستم توزیع مشکل جدی دارد مردم شهرهای مختلف آنقدرها به کتاب دسترسی ندارند.

مدیرعامل موسسه‌ی خانه‌ی کتاب در پایان گریزی به طرح «عیدانه کتاب» زد و یادآور شد: یکی از طرح‌هایی که برای ترویج کتابخوانی و در دسترس قرار گرفتن کتاب منحصرا برای ایام نوروز در نظر گرفته‌ایم طرح «عیدانه کتاب» است که براساس آن افراد با خرید اینترنتی از سامانه عیدانه کتاب تا سقف 100 هزار تومان از 20 درصد تخفیف برخوردار می‌شوند که این هزینه را خانه کتاب متقبل شده است.