دردسرهای هوش مصنوعی برای طراحان/ کارها سرعت گرفته اما ارزش هنری سقوط کرده

به گزارش خبرنگار ایلنا، تصویرگری کتاب و طراحی جلد کتاب طی سال‎های گذشته در ایران رشد قابل توجهی داشته است. اما کارشناسان و طراحان گرافیک این امر را طبیعی می‌دانند چراکه با پیشرفت تکنولوژی، تصویرگری نیز مانند هر حرفه دیگری رشد کرده است. با اینهمه همچنان تصویرگری موفق است که بدون تکنولوژی و ابزارهای فناوری نیز بتواند بر روی کاغذ تصویرگر ماهری باشد.

بهزاد خورشیدی، تصویرگر و گرافیست کتاب، درباره روند رشد تصویرسازی کتاب در ایران به خبرنگار ایلنا گفت: تصویرسازی در کتاب‌های کودک نقش بسیار مهمی دارد و یکی از دلایلی است که باعث می‌شود بچه‌ها و خانواده‌ها جذب کتاب شوند. به همین خاطر ارتقای این حوزه اثر مستقیمی در تشویق به کتابخوانی دارد. اما باید توجه داشت که بازار نشر، جزوی از بازار فرهنگی ایران است و طبیعتاً از وضعیت اقتصادی کشور جدا نیست. در بحران‌های اقتصادی، اولین بخشی که آسیب می‌بیند فرهنگ است و کتاب نیز از این قاعده مستثنی نیست.

او افزود: برخلاف این روایت کلیشه‌ای که می‌گویند ایرانی‌ها کتابخوان نیستند، ما همواره یک قشر ثابت ۱۰ تا ۲۰ درصدی خواننده کتاب داریم. البته این میزان با کشورهایی مثل ژاپن یا فرانسه قابل مقایسه نیست، اما نباید تصور کنیم که کتابخوانی در ایران به صفر رسیده است. بسیاری از ناشران امروز به سمت قطع‌های جیبی و پالتویی رفته‌اند تا کتاب‌ها قابل حمل‌تر باشند. این الگو اولین بار در انتشارات پنگوئن مطرح شد؛ وقتی تصمیم گرفتند کتاب‌های ارزان و کوچک تولید کنند تا حتی در شرایط جنگ هم به دست سربازان برسد.

پیشرفت تکنولوژی

او گفت: طی ۱۰ سال اخیر، با رشد ابزارهای دیجیتال، کیفیت چاپ جلد و تصویرسازی‌ها ارتقا پیدا کرده و برخی آثار ایرانی در مجامع بین‌المللی جوایز مهمی گرفته‌اند. اما واقعیت این است که همه چیز گل و بلبل نیست.

او افزود: عرضه و تقاضا در بازار نشر متعادل نیست و همین باعث می‌شود آسیب اصلی را تصویرگران، مترجمان و طراحان گرافیک ببینند. بسیاری از جوان‌ها ناچارند با حقوق‌های بسیار پایین با یک دفتر نشر همکاری کنند، چون ناشران توان پرداخت دستمزدهای واقعی را ندارند.

به گفته او، تعرفه رسمی طراحی جلد بین سه تا هشت میلیون تومان است، اما در عمل کمتر ناشری چنین دستمزدی پرداخت می‌کند.

خورشیدی گفت: مدیران نشر توان اقتصادی کافی ندارند و می‌گویند اگر می‌خواهیم کتاب را منتشر کنیم باید هزینه‌ها را پایین بیاوریم. در نتیجه بسیاری از طراحان جوان با دستمزدهای پایین وارد بازار کار می‌شوند و این کیفیت کار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

او افزود: ابزارهای دیجیتال پیشرفت کرده‌اند اما این الزاماً به معنای ارتقای خلاقیت نیست. امروز بسیاری از طراحان جوان توان اسکیس زدن با دست را ندارند چون همه چیز را با موس و نرم‌افزار انجام می‌دهند. اگر برق برود درصد زیادی از طراحان عملاً قادر به کار نیستند و این مسئله نشان می‌دهد تکنیک سنتی و توانایی طراحی با دست چقدر اهمیت دارد.

برخی ناشران به کیفیت کار اهمیتی نمی‌دهند

خورشیدی گفت: در بازار کتاب تهران می‌بینیم که بسیاری از ناشران برای جلد کتاب از عکس‌ها و تصاویر آماده اینترنت استفاده می‌کنند، چون سرعت و هزینه برایشان مهم‌تر از اصالت کار است. شما چطور انتظار دارید یک طراح در روز سه یا چهار جلد کتاب طراحی کند؟ چنین کاری فقط زمانی ممکن است که کیفیت فدای سرعت شود. از طرفی تیراژ کتاب‌ها به شدت پایین آمده و برخی ناشران در تهران کتاب را با تیراژ ۵۰ یا ۱۰۰ نسخه چاپ می‌کنند که واقعاً غم‌انگیز است.

او افزود: انبارگردانی و افزایش قیمت کاغذ باعث شده ناشران ریسک را پایین بیاورند. امروز حتی آثار نویسندگان معتبر جهانی گاهی با تیراژ صد نسخه منتشر می‌شود. آمار چاپ کتاب به تنهایی گویای وضعیت نیست، چون قبلاً یک کتاب ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ نسخه چاپ می‌شد اما حالا همان کتاب با ۲۰۰ نسخه هم منتشر نمی‌شود.

خورشیدی ادامه داد: مترجم اگر سالی دو کتاب ترجمه کند، مجموع درآمدش کفاف زندگی را نمی‌دهد و ناچار است چند شغل دیگر داشته باشد؛ نویسندگی، تصویرگری، طراحی جلد و… درباره هوش مصنوعی هم باید واقع‌بین بود. تکنولوژی همیشه هم جنبه مثبت دارد هم منفی. در دنیا همچنان ارزش کار دستی بالاست و گالری‌های معتبر آثار طراحی‌شده با دست را ترجیح می‌دهند. اما در ایران زمان کم است و تولید انبوه اولویت پیدا کرده است.

او افزود: استفاده افراطی از تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی می‌تواند خلاقیت ذهنی را کاهش دهد. تحقیقات بین‌المللی نیز نشان داده که مواجهه مستمر با حجم انبوه تصاویر دیجیتال می‌تواند برای ذهن انسان آسیب‌زا باشد. در حوزه پوستر سینمایی نیز تغییرات زیادی رخ داده است. پوستر کاغذی که زمانی در سالن‌های سینما و دیوارهای شهر دیده می‌شد، حالا جای خود را به نمایشگرهای دیجیتال، بنرها و تابلوهای پلکسی داده است.

در دنیا پوستر تصویری هنوز هم اهمیت دارد

خورشیدی گفت: در بسیاری از کشورهای اروپایی و ژاپن، پوستر کاغذی هنوز ارزش و اعتبار دارد و حتی در پنل‌های شهری هر روز پوسترهای تازه نصب می‌شود. چیزی که در ایران تقریباً از بین رفته است. روزنامه‌ها هم همین وضعیت را دارند. در دنیا تیراژ روزنامه‌هایی مثل واشنگتن پست یا روزنامه‌های ژاپن همچنان میلیون‌ها نسخه است، اما در ایران تیراژها به شدت افت کرده زیرا خبر و تحلیل به صورت لحظه‌ای در موبایل در دسترس است.

خورشیدی درباره تاثیر هوش مصنوعی بر آینده این حوزه گفت: بله، امکان دارد هوش مصنوعی بسیاری از مشاغل را از بین ببرد. اعلام‌های جهانی نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۰ تا ۶۰ شغل از جمله گرافیک تحت تاثیر جدی قرار می‌گیرند. در ایران نیز بسیاری از ناشران ترجیح می‌دهند به جای یک تصویرگر حرفه‌ای، فردی را استخدام کنند که فقط ابزار دیجیتال را بلد باشد و با حقوق کارمندی کار را جلو ببرد. این روند در نهایت به افت کیفیت می‌انجامد.