درباره دشواری‌های داستان‌نویسی برای نسل جدید؛
نسل z چه کتاب‌هایی دوست دارند؟
داستان‌نویسی برای کودکان و نوجوانان امروزی بسیار دشوار است. نویسنده رقیبان متعددی دارد، فضای مجازی، هوش مصنوعی، نویسندگان خارجی و تلفن هوشمند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نسل جدید به حدی با نسل‌های پیشین خود متفاوت است که برخی از روانشناسان و جامعه‌شناسان از این عبارت استفاده می‌کنند که زبان نسل جدید متفاوت بوده و ما نسل‌های پیشین آن‌را درک نمی‌کنیم. حال تصور کنید برای چنین نسلی داستان بنویسید، کتاب ترجمه کنید و تلاش کنید به این زبان متفاوت شخصیت‌های داستانی خلق کنید.
نویسندگان حوزه کودک و نوجوان به راستی کار دشواری در پیش رو دارند؛ به همین روی به طور مداوم تلاش می‌کنند با کودکان و نوجوانان در ارتباط باشند تا آن‌ها را درک کرده و زبان مشترکی پیدا کنند تا با آثار خود با این نسل متفاوت ارتباط برقرار کنند.
ارتباط مداوم با نسل جدید
ریحانه جعفری، نویسنده و مترجم حوزه ادبیات کودک و نوجوان درباره دشواری‌های برقراری ارتباط نویسندگان با کودکان و نوجوانان نسل فعلی به خبرنگار ایلنا گفت: ما مجموعه‌ای از نویسندگان حرفه‌ای داریم که سال‌ها در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعالیت کرده‌اند اما همواره تلاش می‌کنند با نسل جدید در ارتباط باشند تا زبان آن‌ها را درک کرده و به فرهنگشان نزدیک شوند. نویسنده برای حرفه‌ای شدن باید سال‌ها بنویسد، بخواند و با کودکان در ارتباط باشد تا بتواند به شناخت دقیقی از دنیای آن‌ها برسد. اما چون بسیاری از این نویسندگان متعلق به نسل‌های پیشین هستند، طبیعی است که با نسل امروز فاصله سنی و فرهنگی پیدا کنند.
او افزود: نویسنده باید بداند نسل جدید چه نیازهایی دارد، چگونه حرف می‌زند و از چه واژگانی استفاده می‌کند. دنیای کودکان امروز با دوران کودکی ما زمین تا آسمان تفاوت دارد؛ نگاه، دغدغه‌ها و حتی زبانشان عوض شده است. بنابراین نویسنده باید این تحولات را درک کند تا بتواند با مخاطب خود ارتباط بگیرد.
این نویسنده با تاکید بر نقش خلاقیت در ادبیات کودک ادامه داد: نویسندگان حرفه‌ای معمولا نوآور نیستند اما به‌واسطه تجربه‌شان می‌توانند در فرم و شیوه روایت تحول ایجاد کنند. همین تجربه‌ها برای پیشرفت ادبیات کودک و نوجوان بسیار ارزشمند است. حتی اگر موضوعی تکراری باشد، انتخاب فرم و سبک تازه می‌تواند چراغ راه نویسندگان جوان‌تر باشد.
نسل جدید نویسندگان آوانگارد
او به حضور نسل جدید نویسندگان اشاره کرد و گفت: در کنار نویسندگان با تجربه، نسل جدیدی از نویسندگان دهه شصتی و هفتادی داریم که بسیار آوانگارد عمل می‌کنند. فاصله سنی آن‌ها با کودکان امروز کمتر است و بهتر زبان این نسل را می‌فهمند. در انتخاب موضوع، شیوه روایت و حتی ساختار نوشتار دست به تجربه‌های تازه می‌زنند و گاهی آثاری خلق می‌کنند که مشابه آن در ادبیات ما سابقه نداشته است.
او افزود: این گروه از نویسندگان با رسانه‌ها و فضای مجازی ارتباط گسترده‌ای دارند و معمولا کتاب‌های روز جهان را دنبال می‌کنند. ایده می‌گیرند و متناسب با روحیه کم‌حوصله نسل امروز، آثار کوتاه‌تر، تصویری‌تر و با ریتم تندتر می‌نویسند. مثلا برخی از آن‌ها از الگوهایی مثل مجموعه «خانه درختی» الهام گرفته‌اند و در قالب‌های تازه‌ای چون کتاب‌های تصویری یا آثار تعاملی دست به خلق زده‌اند.
ادغام تجربه با نوآوری
جعفری در ادامه تاکید کرد: برای بهبود و پیشرفت ادبیات کودک و نوجوان، باید تجربه نویسندگان حرفه‌ای با نوآوری نویسندگان جوان ترکیب شود. تعامل میان این دو نسل می‌تواند منجر به خلق آثاری مدرن‌تر، جذاب‌تر و متناسب‌تر با ذهن و نیاز کودک امروز شود.
این نویسنده و مترجم حوزه کودک و نوجوان درباره نحوه ارتباط نویسندگان با نسل جدید بیان کرد: من خودم از نسل‌های پیشین هستم اما سعی کرده‌ام ارتباطم را با نوجوانان حفظ کنم. همیشه آثارم را قبل از انتشار برایشان می‌خوانم و از نظراتشان استفاده می‌کنم. این تعامل به نویسنده کمک می‌کند تا زبان و سلیقه نسل تازه را بهتر بشناسد. نویسنده اگر بخواهد، می‌تواند با خلاقیت راه ارتباطی خود را پیدا کند.
او ادامه داد: البته برخی از نویسندگان این ارتباط را ندارند و آثارشان بیشتر رنگ‌وبوی نوستالژیک پیدا می‌کند؛ آثاری که ما را به خاطرات دوران کودکی نویسنده می‌برد، مثلاً به دهه ۴۰ یا ۵۰ ایران، با همان فضا، زبان و سبک نگارش. این نوع آثار ارزش تاریخی و احساسی دارند اما کمتر با دنیای امروز کودک ارتباط می‌گیرند.
جعفری در پاسخ به این پرسش که میزان استقبال نسل جدید از نویسندگان داخلی چقدر است، بیان کرد: من آمار دقیقی ندارم اما تجربه شخصی‌ام نشان می‌دهد که کودکان و نوجوانان با برخی نویسندگان ارتباط خوبی برقرار کرده‌اند. البته میزان استقبال به خود نویسنده بستگی دارد. بعضی از نویسندگان قدیمی هنوز هم برای نوجوانان جذاب‌اند و کودکان آثارشان را مطالعه می‌کنند اما اگر نویسنده‌ای سال‌ها اثر جدید منتشر نکند، طبیعی است که به تدریج فراموش می‌شود.
او افزود: ادبیات کودک و نوجوان باید همگام با تغییرات اجتماعی و فرهنگی پیش برود. نسل امروز به آثاری نیاز دارد که هم‌زبانش باشد و در عین حال، کیفیت ادبی و هنری خود را حفظ کند. تعامل میان نسل‌های مختلف نویسندگان می‌تواند کلید این پیشرفت باشد.
داستان‌نویسی برای نسل جدید بسیار دشوارتر از زمانی است که دهه ۶۰ کودک بودند. در آن زمان کتاب کودک مورد استقبال قرار می‌گرفت، تعداد کودکان فراوان بود و سرگرمی چندانی نبود. اکنون کودکان یک سرگرمی اعتیادآور دارند به نام شبکه‌های اجتماعی، اعتیادی که کودکان را از مطالعه دور می‌کند، تنوع کتاب‌های کودکان به همراه تعدد کتاب‌های ترجمه، رقابت در بازار را دوچندان کرده و تعداد کودکان نیز به فراوانی دهه شصتی‌ها نیست. اگر نویسنده کتاب کودک در این دوره باشید، کاری دوچندان سخت‌تر دارید. اگر بدون توجه به میزان فروش و استقبال بازار تلاش می‌کنید اثری متفاوت و ماندگار منتشر کنید، تفاوتی نمی‌کند رقیبتان نویسندگان خارجی است یا شبکه‌های مجازی.
