یک مستندساز در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛
هیچ کشوری اجازه ورود غیرقانونی خارجیان به خاکش را نمی‌دهد/ مخالفت با مهاجر غیرقانونی به معنای مهاجرستیزی نیست/ مهاجران غیرقانونی آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بسیاری به کشور وارد می‌کنند
محمدصادق اسماعیلی معتقد است که اخراج مهاجران غیرقانونی باید سال‌ها پیش در دستور کار قرار می‌گرفت تا جو رسانه‌ای بدی علیه ایرانیان ایجاد نشود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در روزهای پس از جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی یکی از پرمناقشه‌ترین و مورد بحث‌ترین مسئله حضور اتباع افغانستانی و ماجرای اخراج این افراد از کشور است. مسئله‌ای که از سوی طیف‌های مختلف با موافقت‌ها و مخالفت‌هایی روبرو شده و موافقان و مخالفان موضع‌گیری‌های متنوعی درباره این موضوع دارند و برخی اخراج اتباع غیرقانونی را یک ضرورت دانسته اما بعضا با نحوه اجرایی کردن این طرح مخالفت دارند.
به هر شکل با توجه به آنچه نهادهای امنیتی از آسیب‌های وارد شده از سوی اتباع غیرقانونی به کشور در روزهای جنگ تحمیلی مطرح کرده‌اند به نظر می‌رسد که ساماندهی حضور این افراد در کشور امروز یک ضرورت است اما بیان دلایل این ضرورت برای جامعه ایران و افغانستان نیز قطعاً مسئله‌ای مهم و حائز اهمیت است که نباید نادیده گرفته شود، چراکه عدم اقناع افکار عمومی می‌تواند منجر به آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی میان مردم ایران و افغانستان شود.
در این میان فعالان رسانه‌ای، هنرمندان (و به خصوص مستندسازانی که در حوزه اتباع فعالیت کرده‌اند) و کارشناسان این حوزه می‌توانند نقش‌آفرینی مثبتی برای تبیین دلایل ضرورت ساماندهی حضور اتباع در کشور داشته باشند. محمدصادق اسماعیلی، کارگردان سینمای مستند که تجربه ساخت آثاری در حوزه آسیب‌های ناشی از حضور اتباع غیرقانونی در کشور را دارد و در این حوزه تحقیقات بسیاری داشته، از موافقان اخراج اتباع غیرقانونی از کشور است.
محمدصادق اسماعیلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره این موضوع گفت: من با افغانستانی‌های بسیاری در ارتباط بودم و به هیچ‌وجه مخالف حضور آن‌ها در ایران نیستم اما این حضور باید به شکلی کاملاً قانونی باشد. وقتی کسی غیرقانونی به کشور می‌آید و مشخصات و هویت او برای ما مشخص نیست و در هیچ جایی هم ثبت نشده به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… حضور این فرد می‌تواند برای کشورمان مخرب باشد. من بیشترین آسیب را متوجه مسائل اجتماعی می‌دانم.
اسماعیلی خاطرنشان کرد: علاوه بر آسیب‌های اجتماعی، باید آسیب‌های فرهنگی را هم جدی بگیریم، مردم افغانستان در شهرهای مختلف معمولاً در یک منطقه قرار می‌گیرند، وقتی در یک منطقه با تکثر حضور این افراد روبرو هستیم و یک کلونی ایجاد می‌شود که در آن دو فرهنگ کنار هم قرار می‌گیرند قطعاً این دو فرهنگ درهم آمیخته می‌شوند و ما آسیب‌های فرهنگی متعددی را می‌توانیم شاهد باشیم. قطعاً بسیاری از خانواده‌های افغانستانی افرادی شریف و بافرهنگ هستند اما مسئله این است که حضور غیرقانونی افراد، آن‌ها را در موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که آمادگی برای بزه بالا می‌رود چراکه اگر بزهکاری از سوی اتباع غیرقانونی صورت بگیرد امکان چندانی برای دسترسی به مجرم و رسیدگی به جرم صورت گرفته، وجود ندارد و این وضعیت حتی افرادی که هیچگونه بزهکاری در جامعه ندارند را هم در موضع ضعف قرار می‌دهد، به طوریکه اگر در یک منطقه دزدی صورت بگیرد و مشخص نباشد که این دزدی توسط چه شخصی صورت گرفته معمولاً شک و تردید نسبت به شخصی بیشتر می‌شود که مهاجر است و در واقع این وضعیت به ضرر اتباع خواهد بود.
وی افزود: من به اکثر کشورهای همسایه سفر کرده‌ام و دیده‌ام که کوچک‌ترین حضور شما در این کشورها باید ثبت شود و اگر قرار باشد که در این کشورها اقامت داشته باشید امکان ندارد که بتوانید غیرقانونی چند سال به راحتی زندگی کنید، هیچ افغانستانی یا ایرانی نمی‌تواند بدون طی کردن مراحل قانونی در کشور ترکیه زندگی کند. حضور بی‌رویه اتباع غیرقانونی در کشورمان طی این سال‌ها، باعث شده که امروز با موج گسترده‌ای از دیپورت این افراد مواجه باشیم که اتفاق خوبی است اما به دلیل حجم بالای این دیپورت‌ها متأسفانه فضای رسانه‌ای به سمتی رفته که گویی اختلافی بین ایرانیان و افغانستانی‌ها وجود دارد.
این کارگردان مستند تأکید کرد: وقتی به فوریت اقداماتی مثل اخراج اتباع در یک زمان محدود صورت می‌گیرد و برخوردها کاملاً سلبی است مطمئناً در این پروسه تر و خشک با هم می‌سوزند و این اتفاق در هر جای دنیا که رخ می‌داد قطعاً به همین شکل بود و درباره اتباع افغانستانی هم همینطور است و مطمئناً بسیاری از افرادی که این روزها از ایران اخراج می‌شوند در دایره افراد بزهکار و خطرناک قرار نمی‌گیرند اما برای ما هم چاره‌ای وجود ندارد و باید این ساماندهی را انجام دهیم. کاش در زمانی طولانی‌تر این طرح اجرایی می‌شد تا کمی میزان برخوردهای سلبی کم شود هرچند که انتقاد اصلی به این مسئله است که چرا از سه یا چهار سال پیش با وجود هشدار فعالان مدنی درباره حضور غیرقانونی اتباع افغانستانی، هیچکس هیچ توجهی به این موضوع نکرد.
اسماعیلی تصریح کرد: برای ساخت یک اثر مستند چند وقت پیش به کشور افغانستان رفتم و از آنجا وارد پاکستان شدم و بعد به ایران آمدم و باید بگویم از مرز افغانستان تا تهران هیچ مانعی برای ورود ما وجود نداشت. ما بارها درباره اینکه در مرزها دیوار کشیده می‌شود تا اتباع غیرقانونی وارد کشور نشوند اظهاراتی در مسئولان شنیده‌ایم اما واقعیت این نیست و شما اگر اراده کنید، به خصوص از مرزهای جنوب شرقی کشور به راحتی می‌توانید وارد ایران شوید. من اصالتاً اهل کرمان هستم و جالب است اگر از هر کسی از مردم کرمان بپرسید که افغانستانی‌ها چطور وارد کشور می‌شوند، محل ورود آن‌ها به ایران را دقیقاً به شما نشان می‌دهند. وقتی مردم عادی شهر از مسیر ورود اتباع غیرقانونی خبر دارند قطعاً نهادهای امنیتی نیز مطلع هستند اما متأسفانه برای جلوگیری از این مسئله کم‌کاری کرده‌اند یا یک خودخواستگی وجود داشته که ما را امروز با این معضل مواجه کرده است.
این مستندساز در ادامه خاطرنشان کرد: من به آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اشاره کردم اما امروز اتباع غیرقانونی به دلیل مسائل امنیتی از کشور اخراج می‌شوند و چون اجرای این طرح با سرعت صورت گرفته فضای رسانه‌ای ما هم آمادگی نداشت و عملکرد خوبی در این مورد صورت نگرفت و فضای بدی علیه ما به وجود آمد. به عنوان مثال در روزهای اول اخراج اتباع غیرقانونی در رسانه‌ها خبری به سرعت منتشر شد که صاحبخانه‌های ایرانی مبلغ رهن خانه‌ها را به مستأجران افغانستانی برنمی‌گردانند در حالیکه اگر بخواهیم منطقی به این مسئله نگاه کنیم در روزهای جنگ برخی بانک‌ها با مشکل مواجه شده بودند و امکان برداشت وجه وجود نداشت یا اگر هم این امکان وجود داشت ناگهانی بودن اخراج اتباع برنامه‌ریزی صاحبخانه‌ها را هم بهم زده بود و بسیاری پول نقدی برای تحویل نداشتند و نمی‌دانستند در روزهای جنگ از کجا این مبلغ را فراهم کنند. با وجود این وضعیت همه علیه مردم ایران موضع گرفتند و جوی علیه ما ایجاد شد که گویی مردم ایران با افغانستانی‌ها دشمنی دارند و از موقعیت آن‌ها سوءاستفاده می‌کنند. من منکر این مسئله نیستم که شاید برخی افراد با مهاجران افغانستانی رفتار خوبی نداشته باشند اما در واقع ۴۰ سال است که ایرانیان پذیرای مردم افغانستان هستند و ما سال‌هاست در کنار هم زندگی می‌کنیم و بی‌انصافی است اگر همه این سال‌ها را به دلیل اتفاقات این روزها نادیده بگیرید. این روزها مصاحبه‌های بسیاری می‌بینیم که با افراد دیپورت شده از ایران صورت می‌گیرد و آن‌ها که از اتفاقات رخ داده ناراحت هستند حرف‌های تندی علیه ما می‌زنند اما واقعیت این است که افغانستانی‌های بسیاری در این سال‌ها در همین مملکت کار کردند، درس خواندند، زندگی کردند و ما همزیستی خوبی داشتیم و امیدوارم آن‌ها هم شرایط امنیتی که برای کشورمان پدید آمده را درک کنند. شاید اظهارات من هم اینگونه تعبیر شود که من مخالف حضور مهاجران در ایران هستم ولی مخالفت با مهاجران غیرقانونی به معنای مهاجرستیزی نیست.
کارگردان مستند سینمایی «گیسلو» درباره پژوهش‌های صورت گرفته برای ساخت این فیلم گفت: من در حوزه مسائل امنیتی تخصصی ندارم اما می‌توانم درباره ابعاد مخرب اجتماعی حضور اتباع غیرقانونی نمونه‌های بسیاری را مطرح کنم. فیلم «گیسلو» به تبعات حضور همین مهاجران غیرقانونی در کشور می‌پردازد. «گیسلو» روایتگر قصه دختری ایرانی است که یک مهاجر افغانستانی او را فریب می‌دهد و در ۱۵ سالگی این دختر را ربوده و به افغانستان می‌برد به طوریکه مدت‌ها خانواده‌اش نمی‌دانستند دخترشان کجاست. این دختر ایرانی ۹ سال در دل طالبان زندگی می‌کند، به او تجاوز می‌شود، او فرزندانی به دنیا می‌آورد و بعد از ۹ سال از آنجا فرار می‌کند و حالا در ایران با بحران شناسنامه گرفتن برای بچه‌هایش مواجه است چون باید اثبات زوجیت کند و حالا برای این کار به دنبال آن مرد می‌گردد. من فقط یک نمونه از تبعات خطرناک وجود مهاجران غیرقانونی را به تصویر کشیدم، طبق تحقیقاتی که من درباره حضور اتباع در کرمان داشتم ۶۰ درصد افغانستانی‌هایی که به صورت غیرقانونی به ایران می‌آیند مردهای مجردی هستند که به طور میانگین ۶ تا ۸ ماه در ایران زندگی می‌کنند. در کلونی افغانستانی‌ها معمولاً اینگونه است که زن‌ها آزاد نیستند و کاملاً در اختیار مردها قرار دارند، حالا این افراد از دل این فرهنگ به ایران آمده و به طور میانگین حدود ۶ تا ۸ ماه در ایران هستند و برای حل نیازهای جنسی‌شان به سراغ زنان و دختران ایرانی می‌آیند. اگر ما وارد بحث جنایت‌های صورت گرفته نشویم، این افراد برای حل مسائل جنسی‌شان به سراغ خانواده‌هایی می‌روند که وضعیت مالی مساعدی ندارند و چون در رسمشان شیربها را همان ابتدا به پدر خانواده پرداخت می‌کنند افراد فقیر حاضر به این ازدواج می‌شوند و آن‌ها در یک بازه زمانی با آن دختر زندگی می‌کنند اما معمولاً به یکباره از کشور می‌روند و دیگر برنمی‌گردند و آن دختر با مشکلات فراوانی روبرو می‌شود. طبق آمار رسمی اعلام شده تا الآن ۱۲۰۰ دختر به عقد این افراد درآمده و با سرنوشت‌های عجیب و غریبی روبرو شده‌اند، بسیاری از آن‌ها صاحب فرزند شده‌اند و حالا دیگر به پدر بچه‌ها دسترسی ندارند.
اسماعیلی درباره اقدامات رسانه‌ای لازم درباره اخراج اتباع غیرقانونی گفت: من فکر می‌کنم در شرایط حاضر فوری‌ترین نسخه‌ای که می‌تواند کارساز باشد این است که یک فضای گفت‌وگو بین موافقان و مخالفان اخراج اتباع از کشور ایجاد کنیم و کارشناسان مسائل امنیتی هم معضلات موجود را در گفت‌وگوها مطرح کنند تا حداقل شفافیتی درباره لزوم اجرای این طرح ایجاد شود و از زوایای مختلف این موضوع مورد بررسی قرار بگیرد. البته به نظر من در کلیت جامعه مخالفت چندانی با اخراج اتباع غیرقانونی وجود ندارد. آن‌هایی که سمپات حضور مهاجران در ایران هستند این روزها بیشتر به اظهارنظر و اعلام مخالفت می‌پردازند و در فضای رسانه‌ای بیشتر به چشم می‌آیند، در حالیکه موافقان این طرح سکوت کرده‌اند و اینگونه احساس می‌شود که مخالفت بسیاری وجود دارد و چون فضای رسانه‌ای ما هم اصلاً مطلوب نیست اینطور به نظر می‌رسد که گویی ما به مهاجران افغانستانی ظلم می‌کنیم. کسانیکه اینگونه فکر می‌کنند کاش به این پرسش پاسخ بدهند که در کدام یک از کشورهای همسایه و کشورهای اطراف خلیج فارس این امکان وجود دارد که افراد به راحتی و بدون طی کردن مراحل قانونی وارد این کشورها بشوند و مدت‌ها در این کشورها زندگی کنند. هیچ کشوری این اجازه را به هیچ یک از اتباع خارجی نمی‌دهد و ما امروز به دلیل کم‌کاری و بی‌توجهی نهادهای مسئول به این موضوع در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم. ما ۴۰ سال است که مرزهایمان را مسدود نکردیم و چون در این سال‌ها عبور و مرور در کشورمان مسئله‌ای رایج و امری پذیرفته شده بود، حالا که به فکر ساماندهی حضور اتباع افتاده‌ایم با موضع‌گیری‌هایی روبرو هستیم که گویی حق نداریم این کار را انجام دهیم، بسیاری از این اتباع غیرقانونی حق خودشان می‌دانند که به همین شکل در ایران زندگی کنند، من بارها از اتباع افغانستانی شنیده‌ام که ما اقتصاد شما را می‌گردانیم، ما در این کشور کار کرده‌ایم و… . در مورد بی‌توجهی به حضور غیرقانونی اتباع انتقادهای بسیاری به نهادهای مسئول وارد است؛ در استان کرمان اتوموبیل‌هایی سواری هستند که در بین مردم این استان به «شوتی» شهرت دارند، زمانی افراد توسط این ماشین‌ها وارد کشور می‌شدند اما در سال‌های اخیر به چشم خودم دیدم که با کامیون اتباع غیرقانونی وارد کشور می‌شدند و به یکباره با خروج این افراد از کامیون انبوهی آدم را در بیابان مشاهده می‌کردید که به سمتی می‌دوند. برخورد با این اتفاق برای نهادهای مسئول ما امکانپذیر بود اما کم‌کاری کردند.
وی افزود: از طرفی بسیاری از اتباع غیرقانونی در این سال‌ها می‌توانستند حضور خود را در این کشور قانونی کنند اما حتی حاضر به قانونمند کردن اقامتشان هم نبودند چون در صورتیکه حضور این افراد قانونی شود باید مالیات بپردازند و مسئولیت‌هایی برعهده‌شان قرار می‌گیرد در حالیکه ما به عنوان ایرانی برای هر فعالیت اقتصادی‌مان مالیات پرداخت می‌کنیم. کاش در تولید آثار هنری با موضوع اتباع جدی‌تر عمل کنیم و به نظر من باید ۷ یا ۸ سال پیش به این موضوعات می‌پرداختیم تا حتی مخاطب افغانستانی هم متوجه واقعیت‌ها بشود.
اسماعیلی در پایان تأکید کرد: من مهاجرستیز نیستم، حتی با حضور مهاجران افغانستانی در ایران هم مخالفتی ندارم، شخصاً افغانستانی‌های بسیاری می‌شناسم که انسان‌های شریفی هستند اما معتقدم که حضور اتباع در کشور باید قانونمند شود و کاش نهادهای مربوطه قبل از اتفاقات اخیر به فکر ساماندهی حضور اتباع می‌افتادند تا این موج رسانه‌ای ایجاد نشود و ما در موضع ظالم قرار نگیریم و از طرفی تر و خشک هم با هم نسوزد. فیلم‌هایی که از مرز کشور می‌بینیم وضعیتی نگران‌کننده را نشان می‌دهد، در بین افرادی که از کشور اخراج شده‌اند قطعاً خانواده‌های شریفی حضور دارند که سال‌ها در این کشور بدون هیچ مشکلی زندگی کرده‌اند و اگر این اتفاق به مرور رخ می‌داد شاهد این اتفاقات ناراحت‌کننده نبودیم.
