نمایش «معمار و امپراطور آشور» خوانش شد

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران، سومین نشست از سلسله نشست‌های «صدای نمایش‌نامه‌نویس» به نمایشنامه‌خوانی «معمار و امپراطور آشور» نوشته‌ی فرناندو آرابال، اختصاص داشت که طی آن رامین ناصرنصیر و شهرام زرگر، مترجمان این نمایش‌نامه، با همراهی راضیه قلی‌پور به نمایش‌نامه‌خوانی آن پرداختند. 

در این نشست که شامگاه شنبه، یازدهم شهریورماه ۱۴۰۲ در سالن عباس جوانمرد عمارت خانه‌ تئاتر برگزار شد، پس از نمایشنامه‌خوانی این اثر، دو مترجم توضیحاتی درباره‌ی آثار آرابال ارائه کردند. در سومین نشست صدای نمایشنامه‌نویس رامین ناصرنصیر یادآوری کرد که حدود ۲۴ سال پیش با همراهی شهرام زرگر این نمایشنامه را به صورت مشترک ترجمه کرده‌اند. 

او توضیح داد: آن زمان ترجمه‌ این نمایشنامه برایمان مانند یک ضیافت اجرایی کوچک بود و می‌کوشیدیم تک‌تک جملات آن را بازی کنیم چون حتی خیلی از مترجمان صاحب‌نام هم با این‌که نمایشنامه‌ها را به زیبایی ترجمه کرده‌اند، ولی زبان ترجمه‌های‌شان برای اجرای صحنه‌ای چندان خوش‌آهنگ و روان نیست. 

او ادامه داد: پیش از ترجمه‌ این نمایشنامه، در نمایشنامه‌ی دیگر آرابال، «پیک نیک در میدان جنگ» بازی کرده بودم و کشف جهان این نویسنده برایم جذاب بود. دوره‌ای که ما این متن را ترجمه کردیم، اینگونه نبود که نمایشنامه‌ها به راحتی در دسترس باشند. بنابراین یافتن متنی از این نویسنده برای‌مان جذابیت زیادی داشت. 

ناصرنصیر نمایشنامه‌ی «معمار و امپراتور آشور» را بسیار پیچیده و پر تمثیل توصیف کرد و با اشاره به تأثیر جنگ‌های جهانی بر آثار نمایشنامه‌نویسان اروپایی افزود: نمایشنامه‌هایی که بعد از جنگ‌های جهانی نوشته شده، بسیار تحت تأثیر فضای بعد از جنگ است. بشر در یک قرن برای دومین بار مرتکب حماقتی شده بود که در پی آن نه تنها کشورها، بل‌که همه‌ی باورهایش هم فرو ریخته بود. این نمایشنامه نیز هم‌چون آثار ساموئل بکت، متاثر از پیامدهای بعد از جنگ است. 

این بازیگر اضافه کرد: پیش از همه‌گیری ویروس کرونا، آتیلا پسیانی قصد داشت برداشت آزادی از این نمایش‌نامه را اجرا کند، اما همه‌گیری کرونا، این مجال را نداد. 

در این نشست، شهرام زرگر، دیگر مترجم این نمایش‌نامه که خوانش آن را نیز در کنار ناصرنصیر انجام داد، گفت: در کنار رامین ناصرنصیر که بازیگر بسیار خوبی است، نمایشنامه‌خوانی کار بیهوده‌ای است. 

این استاد دانشگاه با اشاره به ویژگی آثار آرابال افزود: شخصیت آرابال خیلی دراماتیک و میزبان‌ستیز است. موضع‌گیری‌های او سبب شده که آثارش در بسیاری از دوره‌ها مجوز ترجمه و انتشار نگیرند. 

زرگر خاطرنشان کرد: برای ما ترجمه‌ی یک نمایشنامه، با هدف اجراست نه صرفا برای خواندن. با همین نگاه معتقدیم مترجم به عنوان اولین واسطه‌ی میان نویسنده و خواننده، باید بهترین پیشنهاد اجرایی را بدهد. 

این مترجم اضافه کرد: در کشور ما نزدیک‌ترین شخصیت به آرابال، صادق هدایت است. هر دو بسیار صریح و بی‌پرده‌اند و همین سبب شده آثارشان همیشه و در همه‌ی دوره‌ها، گزینه‌ی مناسبی برای سانسور مناسب باشند. 

زرگر با اشاره به مهاجرت آرابال به فرانسه توضیح داد: آرابال اسپانیایی است اما همه نمایشنامه‌های خود را به فرانسوی نوشته است. البته زمان نگارش این متن، زبان فرانسوی او خیلی خوب نبوده و به کمک همسر فرانسوی زبانش این متن را به فرانسوی نوشته است. 

او درباره دشواری این نمایش‌نامه برای اجرا نیز گفت: این نمایشنامه به ندرت در جهان روی صحنه رفته. در اولین اجرای آن با کارگردانی ویکتور گارسیا، آنتونی هاپکینز نقش امپراتور را بازی کرده است. 

زرگر با اشاره به بافت فرهنگی منطقه‌ی آندلس و تأثیر آن بر نویسنده‌ای مانند آرابال توضیح داد: منطقه‌ی آندلس، تقابل سه دین است؛ یهودیت، مسیحیت و اسلام که خیلی با هم داد و دهش دارند. این سه فرهنگ در این منطقه با هم آمیخته شده‌اند. 

در ادامه این نشست، رامین ناصرنصیر در پاسخ به پرسش یکی از حاضران درباره‌ی محتوای نمایش‌نامه «معمار و امپراتور آشور» توضیح داد: در کارهای آرابال، ما بیش از هر چیزی، با هجو سر و کار داریم. او همه چیز را به چالش می‌کشد و هجو می‌کند. 

او با تأکید بر این‌که در ترجمه‌ی نمایش‌نامه، ناگزیر ظرایفی از کار از دست می‌رود، ادامه داد: هر چه از زبان اصلی دور شویم و به زبان‌های واسطه بیشتری، روی آوریم، چیزهای بیش‌تری از دست می‌رود. به همین دلیل سال‌هاست که برای ترجمه، متن را از زبان اصلی انتخاب می‌کنم، ولی ترجمه‌ی این نمایش‌نامه مربوط به دوره‌ی جوانی و جاهلی ماست. آرابال همه نمایش‌نامه‌هایش را به زبان فرانسوی نوشته است. ما این نمایشنامه را از نسخه انگلیسی ترجمه کردیم و با نسخه‌ی فرانسوی تطبیق دادیم. 

در این نشست که با اجرای بهزاد صدیقی، عضو هیئت مدیره و سخنگوی کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران و دبیر سلسله نشست‌های صدای نمایش‌نامه‌نویس برگزار شد، توضیح داد: پیش از این دکتر احمد کامیابی مسک (مترجم و استاد دانشگاه) نمایش‌نامه‌ی «معمار و امپراطور آشور» را در سال ۹۰ ترجمه کرده بود.

او یادآوری کرد: بیشتر ایرانیان آرابال را با نمایش‌نامه‌ی «پیک نیک در میدان جنگ» می‌شناسند. اما از او حدود بیست نمایشنامه و دو رمان به فارسی ترجمه شده و در دسترس خوانندگان و علاقمندان قرار گرفته که از جمله‌ی آن‌ها می‌توانم به ترجمه‌ی زنده‌یاد مدیا کاشیگر و ناصر حسینی مهر اشاره کنم که برخی از آثار او را به فارسی برگردانده‌اند. 

صدیقی با اشاره به درون‌مایه‌ی آثار آرابال افزود: شقاوت، مسائل جنسی و خشونت از جمله موضوعاتی است که در آثار آرابال، تبلور دارد. 

در ادامه این نشست، نکاتی درباره‌ی ظرایف ترجمه‌ی نمایش‌نامه از سوی مخاطبان مطرح شد و ناصر آقایی، کارگردان و استاد دانشگاه که دستی هم در ترجمه دارد، گفت: ما در ایران، در زمینه‌ی ترجمه‌ی آثار کلاسیک دچار ضعف هستیم؛ مثلا در آثار شکسپیر، زبان یک سرباز با زبان شاه متفاوت است ولی در ترجمه‌های ما از شکسپیر عموما زبان همه‌ی شخصیت‌ها یکسان ترجمه شده است. 

در پایان نشست، لوح تقدیری از طرف کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران به شهرام زرگر و رامین ناصرنصیر اهدا شد. 

لازم به یادآوری است در سومین نشست صدای نمایش‌نامه‌نویس، تعدادی از هنرمندان تئاتر همچون ناصر آقایی، جمشید جهان‌زاده، فررزانه نشاط‌خواه، سلما سلامتی، رؤیا بختیاری، کوروش سلیمانی، شهرام ابوالقاسمی و رحیم رشیدی‌تبار  حضور داشتند.