در گفتگو با یک فعال پخش و توزیع کتاب عنوان شد؛
تقسیم وظیفه میان ناشر، پخش و کتابفروش انجام نشده است/ ناشران برای کتابها بازاریابی نمیکنند
یکی از حلقههای مهم بازار نشر کتاب، پخش و توزیع است. اگرچه اعتراضاتی نسبت به توزیع کتاب وجود دارد اما این اعتراضات متوجه فعالان حوزه توزیع نیست، بلکه مربوط به فعالیت انتشاراتیهایی است که ترجیح میدهند برخی نویسندگان خود شخصا به توزیع کتابهایشان بپردازند و حاضر نیستند توزیع همه کتابها را برعهده بگیرند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از حلقههای مهم بازار نشر کتاب، پخش و توزیع است. اگرچه اعتراضاتی نسبت به توزیع کتاب وجود دارد اما این اعتراضات متوجه فعالان حوزه توزیع نیست، بلکه مربوط به فعالیت انتشاراتیهایی است که ترجیح میدهند برخی نویسندگان خود شخصا به توزیع کتابهایشان بپردازند و حاضر نیستند توزیع همه کتابها را برعهده بگیرند.
با اینهمه صنعت نشر همواره انتقاداتی به پخش و توزیع کتاب داشته است.
چرخه توزیع کتاب از عمده به مویرگی است
مهدی یوسفی، مدیرداخلی نشر و پخش دوستان به خبرنگار ایلنا گفت: در حلقه ناشر، پخش و کتابفروش، کمترین مشکل را پخش داشته و بیشترین فعالیت را دارد. فعالیت حوزه پخش به این صورت است که کتاب را به صورت عمده دریافت کرده و به صورت مویرگی در بازار پخش میکند.
او افزود: اگر کتابی مخاطبانی داشته باشد و فروش خوبی به همراه داشته باشد، پخش نیز در سود آن شریک است. متاسفانه مشکلی که در صنعت نشر ایران وجود دارد این است که ناشران برای کتابها بازاریابی نمیکنند و تصور میکنند بازاریابی وظیفه حوزه پخش کتاب است. با موسسه ما حدود ۳۰۰ ناشر همکاری میکنند و کتابهایشان را توزیع میکنیم. بازاریابی برای کتابهای این ۳۰۰ ناشر که شامل هزاران کتاب میشود غیرممکن است.
یوسفی گفت: بازاریابی کتاب انواع مختلفی دارد، مثلا میتوان در کانالهای تلگرامی کتابها را معرفی کرد یا از طریق ویزیتورهای تلفنی، به صورت حضوری میتوان بازاریابی کرد.
او افزود: برخی ناشران تصور میکنند پخش مسئول بازاریابی است، در حالی که پخش در ایران برای بیش از ۳۰۰ ناشر فعالیت میکند و هزاران عنوان کتاب در چرخه دارد. فعالیتهای پخش محدود است به انتشار کتابها در کانالهای تلگرامی تخصصی، ویزیت حضوری و تلفنی کتابفروشان و قرار دادن مشخصات کتابها در وبسایت موسسه. برخلاف ذهنیتی که در میان برخی ناشران وجود دارد، پخش نه کتاب را به اجبار به کتابفروش تحمیل میکند و نه اخلاق حرفهای چنین اجازهای میدهد.
یوسفی بیان کرد: هزینههای پخش بسیار بالاست؛ از نیروی انسانی و بستهبندی تا حملونقل. حتی اگر کتابفروشی تنها دو جلد کتاب سفارش دهد، واحد پخش موظف است آن را تحویل بدهد، حتی اگر این کار از نظر اقتصادی صرفه نداشته باشد. همین موضوع باعث میشود بخش بزرگی از هزینههای پخش بازگردانده نشود و فشار مالی بر این بخش افزایش یابد.
به گفته وی، بازاریابی در حوزه نشر باید برعهده ناشر باشد، نه پخش. خوشبختانه برخی ناشران تازهکار در فضای مجازی فعال شدهاند؛ ویدئو، عکس و معرفیهای جذاب از کتاب منتشر میکنند و همین باعث شده مخاطب کتابهایشان را بشناسد. ناشران قدیمیتر، بهویژه آنهایی که حضور مؤثری در فضای مجازی ندارند، تصور میکنند پخش باید این کمبود را جبران کند.
یوسفی با اشاره به نقش پخش در دسترسیپذیری کتاب گفت: سه حلقه ناشر، پخش و کتابفروش یک زنجیره به هم پیوسته هستند. اگر پخش از کار بیفتد، کتابها بهسادگی به دست مخاطب نمیرسند. به گفته او، کتابفروشان بسیاری به دلیل مشکلات مالی و نبود نقدینگی با چکهای مدتدار کار میکنند و همین چرخه مالی پخش را دچار اختلال میکند.
او اشاره کرد: برخی ناشران در مقطعی تلاش کردند کتابهای خود را بدون پخش و مستقیماً در اختیار کتابفروشیها قرار دهند، اما فهمیدند این کار هزینهبر، زمانگیر و بدون ساختار است و در نهایت دوباره به پخش بازگشتند. ناشرانی هستند که چندین بار کتابی را به پخش دادهاند اما آن را از چرخه خارج کردهاند و بعد دوباره بازگرداندهاند، بدون توجه به هزینههایی که این رفتوبرگشت برای پخش ایجاد میکند.
مشکلات اقتصادی، دلیل کاهش تیراژ کتابها
یوسفی با اشاره به مشکلات اقتصادی امروز جامعه گفت: افزایش هزینههای چاپ، کاغذ، خدمات بستهبندی و حملونقل باعث شده ناشران برای اینکه قیمت کتاب برای مخاطب قابل تحمل باشد، از سود خود کم کنند. با وجود اینکه تعداد مخاطبان جدی کتاب کم شده، اما پخش همچنان مجبور است سیستم گستردهای برای توزیع کتاب در کشور حفظ کند.
او درباره وضعیت کتابفروشیها افزود: بسیاری از کتابفروشان در سالهای اخیر تعطیل شدهاند و این مسئله مستقیماً روی پخش تأثیر گذاشته است. کاهش تعداد کتابفروشیها یعنی کاهش نقاط فروش و این یعنی بخش زیادتری از کتابها در انبار میماند.
یوسفی گفت: شرایط اقتصادی فعلی باعث شده بسیاری از کتابفروشان نتوانند کتاب جدید خریداری کنند؛ یا فقط یک نسخه از هر عنوان میگیرند یا اینکه خرید را به تأخیر میاندازند.
او در ادامه درباره رفتار بخشی از ناشران بیان کرد: بعضی از ناشران از پخش انتظار دارند برای هر کتاب کاری فراتر از معمول انجام دهد؛ در حالی که پخش نه نیروی اختصاصی برای تبلیغ تکتک عناوین دارد و نه ساختار مالی آن اجازه چنین کاری میدهد.
یوسفی گفت: برخی ناشران حتی تصور میکنند پخش باید کتاب را در کتابفروشیها «جا بدهد»، در حالی که کتابفروش برای خرید کتاب معیارهای خودش را دارد و الزامپذیر نیست.
یوسفی تأکید کرد: اگر قرار است چرخه نشر حفظ شود، همه طرفها باید نقش خود را بشناسند. ناشر باید بازاریابی کند، پخش باید توزیع را انجام دهد و کتابفروش باید انتخابگر حرفهای باشد. نبود آگاهی از نقشها باعث شده در ایران بار اصلی فرایندها روی دوش پخش بیفتد و همین ساختار را فرسوده کرده است.
او گفت: با وجود تمام مشکلات و هزینهها، پخش همچنان به کار خود ادامه میدهد، چون اگر مخاطب کتاب وجود داشته باشد، چرخه نشر میتواند زنده بماند. یوسفی تأکید کرد شرایط اقتصادی، نبود کتابفروش کافی، افزایش هزینهها و کاهش خرید کتاب، چالشهایی جدی هستند که صنعت نشر برای عبور از آنها نیازمند بازتعریف وظایف و همکاری بیشتر است.
یوسفی افزود: میزان افزایش قیمتی که در بازار کتاب بوده از تورمی که اقتصاد کشور داشته کمتر بوده و این بیانگر این است که ناشر از سود خود کسر کرده تا بتواند بفروشد.
