پنل «اتم و ائتلاف، بازنگری در منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه» در مجمع گفت‌وگوی تهران؛
اسراییل هیچ وقت به خلع سلاح وعدم اشاعه تن نداده است
در روز دوم مجمع گفت‌وگوی تهران پنل «اتم و ائتلاف، بازنگری در منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه» برگزار شد.
به گزارش ایلنا، در روز دوم مجمع گفت گوی تهران پنل «اتم و ائتلاف، بازنگری در منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه» برگزار شد که مجری این نشست گفت: موضوع امروز ما در مورد اجماع برای منع گسترش سلاح‌های اتمی است. ذخایر هسته‌ای اسراییل که به هزاران عدد می‌رسد عامل نگرانی کشورهای منطقه است. اجماعی در میان همه کشورهای برای تحدید اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در غرب آسیا وجود دارد. برای اینکه کار خود را انجام دهیم باید حسن نیت خود را نشان دهیم و امیدوارم مشارکت کسانی که در منطقه اثرگذار هستند را داشته باشیم.
او افزود: البته ما سوالات اساسی را دریافت کردیم و این تناقض که چگونه می‌شود هم‌افزایی را میان بازیگران منطقه به وجود بیاوریم، از طرفی تحدید اشاعه سلاح هسته‌ای داریم و از طرف دیگر باید هم‌افزایی را میان کشورهای منطقه داشته باشیم، آیا ما می‌توانیم همکاری کنیم که‌عدم اشاعه به حد صفر برسد؟ آیا می‌توانیم از تجربیات و شکست‌های گذشته درس بگیریم؟ در خدمت کارشناسان مشهوری هستیم و این شانس را داریم که با نظرات آن‌ها آشنا شویم. آقای حسین شهرستانی، ناصر هادیان و اعضای کادواش را داریم. امیدوارم با سوال و پرسش‌هایی که صورت می‌گیرد بتوانیم به اهداف این جلسه برسیم. در پایان جلسه بازخوردها را از دوستان خواهیم گرفت. اما پرسش اصلی این است عوامل مهم در راستای ایجاد اجماع برای اشاعه سلاح هسته‌ای چیست؟
کارن در پاسخ به پرسش مجری گفت: از ۲۰۱۶ که در نشست IPS در خدمت شما بودم، امروز هم به اینجا رسیدیم که ببیینیم چگونه می‌توانیم کمک کنیم و پاسخ بنده معطوف به پرسش شماست. ما می‌دانیم در منطقه همه کشورها غیر از اسراییل عضو آن پی تی هستند همچنین کشورهای منطقه نشان دادند که برای‌عدم اشاعه سلاح هسته‌ای اراده دارند. همانطور که در آرژانتین و برزیل این اراده وجود داشت. من فکر می‌کنم برای منطقه عاری از سلاح هسته‌ای باید به قطعنامه‌های سازمان ملل پایبند باشیم راهکار دیپلماسی و دیپلماتیک حیاتی است. اجماع منطقه‌ای از نظر فنی خیلی مهم است به این معنی که همکاری فنی میان کشورها صورت بگیرد.
او افزود: همچنین باید استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای صورت بگیرد که این از طریق پادمان‌ها انجام می‌شود. تضمین آرژانتین و برزیل برای استفاده نکردن از سلاح هسته‌ای الگویی است که بقیه کشورها می‌توانند از آن استفاده کنند، این مدل موفقی است که از آن می‌توان در غرب آسیا هم استفاده کرد.
در ادامه حسین شهرستانی گفت: پیمان‌عدم اشاعه سلاح هسته‌ای بیش از ۵۰ سال پیش امضا شده و تنها ۴ کشور عضو آن نیستند. این پیمان ۴ ستون دارد که استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، کاهش و پاکسازی ساحل‌های هسته‌ای در کشورها از جمله ستون‌های آن هستند. عدم اشاعه مدل موفقی بوده که در کشورهای مختلف از جمله ایران استفاده شده و کشورهایی که برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای مراوده دارند.
دبیرکل شاوکس ادامه داد: شکست کلی NPT اینجا بود که کشورهای دارای سلاح هسته‌ای برای پاکسازی گفتگو نکردند و حتی سلاح‌های هسته‌ای خود را نوسازی کردند. استقرار منطقه خالی از سلاح هسته‌ای در اروپا و آفریقا موفق بودند. در خاورمیانه که منطقه حساس در دنیا است، پیشنهادی توسط ایران و مصر وجود داشته که بیش از ۵۰ سال پیش به سازمان ملل ارائه شد و مجمع عمومی با اجماع این قطعنامه را تصویب کرد و هر سال هم مجمع عمومی بر این قطعنامه صحه می‌گذارد و اتفاقا کشورها به آن رأی می‌دهند اما متاسفانه این اصل هنوز در منطقه اجرا نشده است.
کارن اظهار کرد: مفاد NPT در سال ۱۹۴۵ مورد بحث قرار گرفت و همه هم موافق بودند اما برخی از کشورهای خاورمیانه ادعا کردند که بدون تضمین منطقه عاری از سلاح هسته‌ای به آن پایبند نخواهند بود. در نتیجه این منطقه هنوز به هدف عاری از سلاح هسته‌ای نرسیده است، این وظیفه سازمان ملل است.
ما باید قبول کنیم که اجرای این معاهده توسط اسراییل نقص شده و اسراییل بزرگ‌ترین ناقص آن است ضمن اینکه سلاح‌های هسته‌ای نمی‌تواند حافظ او برابر تهدیدات همسایگانش باشد، کما اینکه در غزه شکست خورد. صدام، لیبی و سوریه سلاح کشتار جمعی داشتند اما کدام یک از اینها توانستند خودشان و رژیم‌شان را از طریق این سلاح‌های هسته‌ای تضمین کنند؟
مجری برنامه همچنین اشاره کرد: وقتی به NPT مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که در آنجا که به کاهش سلاح هسته‌ای اشاره نشده بلکه دنبال منع گسترش سلاح هسته‌ای هستند.
در واکنش به این اظهارات مجری، پائولو اظهار کرد: NPT، تعداد کشورهایی که سلاح هسته‌ای دارند را کاهش می‌دهد اما به عنوان یک پیمان به برخی اجازه می‌دهد سلاح هسته‌ای داشته باشند و به برخی نه. این پیمان شاید در گذشته کاربرد داشته است. کشورهایی که طبق NPT می‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند عبارتند از امریکا، روسیه، فرانسه، انگلیس و چین، در حقیقت این کشورها به گونه‌ای اجازه ساخت سلاح هسته‌ای دارند ولی اسراییل، هند، پاکستان و کره شمالی هم که سلاح هسته‌ای دارند و عضو NPT نشدند.
او اظهار کرد: افزایش شمار سلاح‌های هسته‌ای خیلی برای ما مهم است. این پایان مشکل نیست. استفاده محدود از هزاران سلاحی که در کل دنیا وجود دارد، همچنان ادامه دارد، تعداد کشورهای دارند سلاح هسته‌ای کم شده اما خطر آن کم نشده است. بحث‌هایی در مورد محدودیتی فعالیت هسته‌ای ایران وجود داشته و سازمان ملل هم سعی کرده کنفرانس‌هایی در راستای کاهش سلاح هسته‌ای در خاورمیانه برگزار کند.
پائولو تصریح کرد: در سال ۲۰۱۲ سفیری در اینجا داشتیم که این موارد را پیگیری می‌کرد اما او سودی نداشت البته تقصیر او نبود، بلکه نکته این بود که دیدگاه کشورها متفاوت بود. در واقع اگر اجماعی در خاورمیانه نباشد این مهم پیش نمی‌رود و بدون اجماع اسراییل هم کار خود را پیش می‌برد. به صورت کلی ما نیاز به سلاح هسته‌ای نداریم. ما باید انگیزه منع سلاح‌های هسته‌ای را در کشورها ایجاد کنیم، همچنین در مورد امکان اینکه کشورها روی سلاح هسته‌ای کار نکنند، وضعیت ناامید کننده است من به کشورهایی مانند ایران که رفتار درستی در این زمینه از خودش نشان می‌دهد، توصیه می‌کنم که از NPT خارج نشود.
او همچنین تصریح کرد: ما با خطر جدی جنگ هسته‌ای در مورد اوکراین، خاورمیانه و هند و پاکستان مواجه هستیم. در مورد همه اینها پای کشورهایی در میان است که یا سلاح هسته‌ای دارند و یا بر روی آن کار می‌کنند. نکته پایانی بر روی تمایز میان سلاح هسته‌ای و انرژی هسته‌ای است. کسی که انرژی هسته‌ای تولید می‌کند، به این معنی نیست که سلاح هسته‌ای تولید می‌کند ما می‌توانیم از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز استفاده کنیم. غنی‌سازی اورانیوم در حد ۳ درصد خوب است البته می‌توان به سمت ۹۰ درصد غنی‌سازی هم رفت که این برای تولید سلاح هست. در مورد کارهایی که انجام می‌دهیم باید اجازه بازرسی بدهیم و از این کار استقبال کنیم.
ناصر هادیان نیز در این نشست گفت: ابتدا در مورد کل مفهوم خاورمیانه یا غرب آسیا صحبت می‌کنیم. مشکل سازه منطقه است من با سازمان ملل و نهادهای مختلف آن گفتگو داشتم. مشکل این است باید از خودمان بپرسیم که چرا می‌خواهیم خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای داشته باشیم؟ مهم‌ترین پاسخ مربوط به این سازه است، خاورمیانه توسط آن‌هایی که در لندن و پاریس نشسته بودند، شکل گرفت. ما دقیقاً جغرافیای خاورمیانه را مشخص نکردیم و براساس اصطلاحات سیاسی مرتب کم و زیاد شد اما ایده کلی در مورد خاورمیانه داشتیم. خاورمیانه یک واقعیت است، به همین دلیل می‌گوییم که مسائل به این ترتیب نیست که نتوانیم آن‌ها را تغییر بدهیم.
او افزود: نکته دیگر اینکه یک کشور در خاورمیانه این سلاح‌ها را دارد و آن هم اسراییل است، من دلیلی برای اینکه آن‌ها بخواهند دست از این توانمندی خود بردارند، نمی‌بینم چراکه اولا بر روی آن‌ها فشاری برای واگذاری این امتیاز ندارند. از طرف با این سلاح پرستیژ دارند و قدرت NPT منجر به این شده که برخی کشورها سلاح داشته باشند و برخی نداشته باشند. آنچه من می‌گویم این است که این سلاح‌ها یک دارایی راهبردی برای کشورهایی که آن را دارند، محسوب می‌شوند. از نظر من تا زمانی که یک کشور دیگر در منطقه این سلاح را داشته باشد نمی‌توانیم اسراییل را برای برداشتن سلاح‌هایش بر سرمیز گفتگو بنشانیم.
هادیان در ادامه تصریح کرد: مصر، ایران و ترکیه هم چنین استثنایی برای اسراییل را نمی‌پذیرند به همین دلیل من خیلی خوش‌بین نسبت به خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای نیستم. ما چگونه می‌توانیم توافقی را احیا کنیم؟ نمی‌خواهم بگویم برجام اما الان در ایران و امریکا حساسیت‌هایی نسبت به برجام وجود دارد لذا در قسمت بعدی بر روی اینکه می‌توانیم توافقی داشته باشیم یا نه بحث می‌کنیم.
سیر جارامیلیا نیز گفت: یک اجماعی وجود دارد به غیر از برای اسراییل، حتی اگر اسراییل عضو این اجماع نباشد اما از مزایای آن برخوردار می‌شود. برخی کشورها مانند چین، امریکا و قدرت‌های هسته‌ای کاری می‌کنند که باور کنیم امکان دارد ما به آن دست پیدا کنیم، عدم اشاعه سلاح هسته‌ای موضوع فرعی است، آن‌ها می‌خواهند بگویند ریسک و خطر در امکان دست‌یابی به این سلاح‌ها است در صورتی که ریسک اصلی در داشتن این سلاح‌ها است. اجماع برای‌عدم اشاعه وجود دارد اما فراتر از منطقه پیامد دارد. من شاید خوش‌بین نباشم، اما این بخشی از شغل من است، ما شاهد بازی‌های غیرواقعی هستیم. یکسری موارد در حال تکرار هستند همه جهان به دنبال خلع هستند اما می‌بینیم که طرف‌ها مدام بهانه می‌آوردند و جدول زمانی می‌دهند.
او افزود: به نظر من ناظری وجود ندارد که به واقعیت‌های موجود نگاه کند و بگوید توسعه سلاح هسته‌ای نخواهیم داشت. بلکه گه گاهی شاهد اقدامات اصلاحی هستیم. البته دانشمندان در آینده هسته‌ای در سال‌های ۲۰۳۰ به بعد هشدار دادند. اسراییل ۱ و ۷ تریلیون دلار صرف سلاح‌های هسته‌ای خود کرده است، همچنین مدرن‌سازی با ایمنی تطبیق ندارد. تریلیون‌ها دلار برای ساخت سلاح هسته‌ای صرف می‌شود. در آینده اسراییل در مورد این موضوع سر میز مذاکره نخواهد نشست و بعید است. هر چقدر هم حسن نیت وجود داشته باشد اما او نخواهد آمد ما در این زمینه نیاز به شفافیت داریم. سیاست اسراییل این بوده که مدام ابهام ایجاد کند و همه می‌دانند که آن‌ها سلاح هسته‌ای دارند، علی‌رغم اینکه تلاش می‌کنند، مبهم باشند. نظر من این است که در مورد سلاح هسته‌ای وعدم اشاعه باید از کشورها بخواهیم در این زمینه فکر کنند. همچنین به این نکته اشاره کرد: ما باید بین انرژی و سلاح هسته‌ای تمایز قائل شویم.
در ادامه مجری برنامه گفت: برداشت من این است که از میان دوستان کسی نمی‌خواهد NPT از بین برود بلکه به‌روز شود و با شرایط روز تطبیق پیدا کند. سوال دوم این است که چگونه می‌توان ائتلاف‌های منطقه‌ای را در راستای‌عدم اشاعه ساخت؟ کارن در این باره افزود: تقویت گفتگو و سازوکارهای اقدام متقابل اهمیت دارید آرژانتین و برزیل کشور گام به گام همکاری کردند و براساس پادمان‌ها جلو آمدند، این دو کشور به نوبت اقدامات مشابه هم را انجام دادند و به نقطه صفر رسیدند. اعتمادسازی از اهمیت فراوانی برخوردار است، اعتمادسازی همانطور که در رابطه برزیل و آرژانتین جواب داد در سایر نقاط هم جوابگو است. در میان این دو کشور همکاری‌های فنی بر لفاظی‌های سیاسی فائق آمد.
شهرستانی همچنین اظهار کرد: اسراییل هیچ وقت به خلع سلاح وعدم اشاعه تن نداده است. من مخالف استثناگرایی هستیم، اسراییل کشور مستقل است و در مورد امنیت و اقتصادش مستقل از امریکاست اما از حمایت امریکا و اروپا برخوردار است و به دنبال کنار گذاشتن سلاح هسته‌ای خود نیست. اعضای سازمان ملل بر منطقه عاری از سلاح هسته‌ای تاکید کردند اما با وجود اسراییل نتوانستند به این هدف دست پیدا کنند. ما باید به تلاش‌های خودمان در راستای‌عدم اشاعه سلاح هسته‌ای در خاورمیانه تلاش کنیم.
پائولو همچنین گفت: برای منطقه همکاری مفید و شدید تحت نظارت بین‌المللی باید صورت بگیرد و کشورها در راستای تولید صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای همکاری کنند. مخاطراتی که درباره بحث هسته‌ای می‌شود مربوط به سلاح‌های هسته‌ای است اما محدود به آن‌ها نیست. مخاطرات هسته‌ای باید کاهش پیدا کند برای اینکه کشورهای دیگر به سلاح هسته‌ای پیدا نکنند.
هادیان نیز تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین نکاتی که در مورد والتز می‌توانیم داشته باشیم این است که استدلال او ابطال‌پذیر نیست، وقتی می‌توانیم این کار را انجام دهیم که سلاح هسته‌ای به کار بردیم اما نقدی نسبت به این استدلال وجود دارد، ایده‌های او شاید متقاعده‌کننده باشد اما فکر می‌کنم بهتر است ائتلافی برای اراده منع سلاح هسته‌ای داشته باشیم. استفاده از سلاح هسته‌ای تابو است و تنها یک ساختار هنجاری می‌تواند آن را حمایت کند، به این دلیل است که می‌گوید باید ابتکاراتی در این زمینه داشته باشیم.
او ادامه داد: اسراییل نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد و این اصلا قابل بحث نیست البته ایران هم نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد. می‌گویند طبق آن فتوا ایران تمایل به ساخت سلاح هسته‌ای ندارد، این خوب است. سلاح هسته‌ای منجر به حفظ امنیت ایران نمی‌شود، باید این را بپذیریم که اسراییل هم نگرانی‌های خودش را دارد به دلیل رفع نشدن نگرانی‌های امنیتی که دارد می‌خواهد سلاح هسته‌ای خود را حفظ کند. اما همان کشورهایی که از اسراییل حمایت می‌کند همان‌ها پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای را اشاعه می‌دهند، که این تناقض دارد. ما قطعاً باید اعتباری ایجاد کنیم و این نهادها را تقویت کنیم.
هادیان همچنین اظهار کرد: سلاح هسته‌ای برای کشورهای جهان بزرگ‌ترین تهدید محسوب می‌شود اما برای اردوگاه دیگر یک دایره امنیتی محسوب می‌شود، لذا تا زمانی که سلاح هسته‌ای را تهدید ندانیم، این مسئله قابل حل نیست. پائولو نیز گفت: امکان دارد ایتالیایی‌ها نسبت به این صحبت شما واکنش نشان دهند.
کارن همچنین افزود: باید افراد بیشتری را جمع کنیم و از آن‌ها استفاده کنیم. من از یک کشور توسعه‌یافته می‌آیم، ما نگرانی‌های فلسفی مهمی داریم اما باید به کشورهای در حال توسعه هم کمک کنیم. شهرستانی همچنین تصریح کرد: اگر به قواعد بین‌المللی احترام گذاشته نشود نباید انتظار پیشرفت داشته باشیم. استفاده از عبارت سلاح هسته‌ای در مورد ایران را بی‌مورد می‌دانیم چون تنها کشوری که بخواهد حمله هسته‌ای به ایران کند، اسراییل است که اگر هر کدام این حمله را انجام دهند مردم آن‌ها می‌میرند و هیچ کدام این کار را انجام نمی‌دهند کما اینکه اگر ایران حمله کند فلسطینی‌ها می‌میرند و ایران این را نمی‌خواهد. علامه حلی هم در پاسخ به سوالی درباره کشتار غیرنظامی‌ها این فتوا را داده بود که خیر شما حق دارید فقط نظامی‌ها کسانی که علیه شما حمله کردند را بکشید نه غیرنظامی‌ها را. علامه حلی ۷۰۰ سال پیش این فتوا را داده بود. پائولو نیز ادامه داد: ما مخالف استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای توسط کشورها نیستیم، برای نیل به‌عدم اشاعه سلاح هسته‌ای باید بر روی راه‌های مختلف کار کرد.
هادیان همچنین گفت: در مورد راه‌های حقوقی من ظرف سیاسی را بر ظرف حقوقی غالب می‌دانم. من پیشنهاد نمی‌کنم که ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد. ۲۵ سال است که بر روی سلاح هسته و منع اشاعه آن کار می‌کنم. اسراییل هیچ‌وقت از سلاح هسته‌ای دست برنمی‌دارد. او خاطرنشان کرد: همانطور که شنیدید ویتکاف در مذاکرات مواضع متضاد و متنوعی گرفته در مذاکره یک موضع دارند، در پشت تریبون و پشت دوربین هم هر کدام یک موضعی می‌گیرد. آن‌ها همبه نحو احسن از ابزار فشار خود استفاده می‌کنند. در مورد تعویق غنی‌سازی اورانیوم در ایران زمانی که انتقال موارد غنی شده به روسیه را شروع کنیم، در ۴ مرحله می‌تواند صورت بگیرد که آخرین مرحله به آخرین سال ریاست جمهوری ترامپ می‌رسد الان بر روی این بحث مانور می‌دهیم که نمی‌خواهیم جنگ کنیم. واقعا وضعیت بلاتکلیفی وجود دارد ما باید به سوءتفاهمات توجه کنیم. سیر جارامیلیا در پایان یادآور شد: در مورد اوکراین با برخی همکارانم در زمینه خلع سلاح مخالف هستم. بازدارندگی هسته‌ای بسیار واقعی و کامل است اما کاملاً غیرقابل پیش‌بینی و خطرناک است. بازدارندگی در حدی وجود دارد اما منافع واقعی یا آنچه فرض می‌کنیم کمک‌کننده است. معتقدم مواد هسته‌ای در حین سودمندی، خطرناک هم هستند. ما باید به آسیب‌پذیری‌های منطقه فکر کنیم.
