تشیع قبل از أمیرالمؤمنین (ع) بود یا بعد از ایشان؟
براساس متن، تشیع به عنوان یک مکتب فکری همزمان با نزول قرآن و توسط پیامبر اسلام(ص) پایه‌گذاری شد. جالب اینجاست که خود پیامبر، نخستین کسی بود که به این مکتب ایمان آورد و آن را تبلیغ کرد. پس از ایشان، حضرت فاطمه(س)، امام علی(ع) و سایر اهل‌بیت، این مکتب را ادامه دادند و بعدها گروهی از مردم به عنوان شیعه شناخته شدند.
آیت الله جوادی آملی در یکی از دروس اخلاق به موضوع «جایگاه مکتب تشیع در تاریخ اسلام» پرداختند که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
بنابر روایت حوزه، «تشیّع»، پدیده‌ای نیست که پس از وجود مقدّس امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام شکل گرفته باشد، بلکه حقیقتی است که پیش از ایشان و همزمان با بعثت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله ظهور یافته است.
پرسش اساسی در اینجا آن است که آیا «تشیّع» به‌عنوان یک مکتب، پس از امیرالمؤمنین پدید آمده یا پیش‌تر وجود داشته است؟
پاسخ آن است که ما با دو مفهوم مواجهیم: یکی «مکتب تشیّع» و دیگری «گروه شیعه».
«مکتب تشیّع» همزمان با نزول قرآن کریم پدیدار شد و نخستین کسی که به این مکتب ایمان آورد، آن را تبلیغ و حمایت کرد، خود پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله بود.
پس از ایشان، صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام و سایر اهل‌بیت علیهم‌السلام از پیروان و مروّجان این مکتب بودند.
در گام بعد، گروهی از مردم به‌عنوان «شیعه» شناخته شدند؛ یعنی افرادی که از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام پیروی می‌کردند. با این حال، باید میان «شیعه» به‌مثابه یک گروه اجتماعی و «تشیّع» به‌مثابه یک مکتب اعتقادی تمایز قائل شد.
مکتب تشیّع بر این اصل استوار است که «ولیّ خدا» و «جانشین پیامبر» باید انسان کامل و معصوم باشد.
این مکتب تنها علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام و فرزندان معصوم ایشان علیهم‌السلام را شایسته مقام خلافت می‌داند، چرا که آنان تنها مصادیق کامل عصمت و انسان کامل در امتداد رسالت نبوی هستند.
بنابراین، تشیّع نه صرفاً گرایش یا محبّت به اهل‌بیت، بلکه نظامی معرفتی و اعتقادی است که جایگاه امامت را هم‌عرض با رسالت و تداوم‌بخش آن می‌داند.
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله نخستین مؤمن به وحی الهی بود و خود به رسالتی که بر عهده داشت ایمان داشت.
به همین قیاس، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز نخستین مؤمن به مقام ولایت خویش بود و به حقانیت جایگاه الهی‌اش یقین داشت.
این ایمان و باور ذاتی، رکن بنیادین مکتب تشیّع را تشکیل می‌دهد.
از این‌رو، بنیان‌گذار واقعی و نخستین مؤمن به مکتب تشیّع، شخص پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله است و پس از ایشان، اهل‌بیت علیهم‌السلام حاملان و شارحان حقیقی این مکتب‌اند.
به همین جهت، هر کسی که ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را نپذیرد و او را خلیفه منصوب از جانب خداوند نداند، در حقیقت، به رسالت پیامبر نیز ایمان نیاورده است؛ چراکه امامت در مکتب تشیّع، استمرار وحی و رسالت و شرط تحقق کامل ایمان است.
