خداحافظی گنجشک‌ها با چنارهای تهران
«شهرداری تهران بلندگوهایی در پارک‌ها نصب کرده و صدای پرندگان بومی نظیر سسک‌ها، چرخ‌ریسک‌ها و بلبل‌ها را که در حال جفت‌یابی و لانه‌سازی‌اند، مداوم پخش می‌کند.» این جمله که توسط آرش حبیبی‌آزاد پرنده‌نگر پیشکسوت بیان شده، نشان می‌دهد مدیران شهری تا چه اندازه با مقوله پرندگان و تنوع‌زیستی ناآشنا هستند.
«شهرداری تهران بلندگوهایی در پارک‌ها نصب کرده و صدای پرندگان بومی نظیر سسک‌ها، چرخ‌ریسک‌ها و بلبل‌ها را که در حال جفت‌یابی و لانه‌سازی‌اند، مداوم پخش می‌کند.» این جمله که توسط آرش حبیبی‌آزاد پرنده‌نگر پیشکسوت بیان شده، نشان می‌دهد مدیران شهری تا چه اندازه با مقوله پرندگان و تنوع‌زیستی ناآشنا هستند. همین عدم اطلاع هم سبب شده است پرنده‌نگری در فضاهای شهری با دوربین دوچشمی پدیده‌ای عجیب باشد و گاه برای پرنده‌نگران مشکلاتی ایجاد کنند. شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر «فضاهای مشترک: ایجاد شهرها و جوامع دوستدار پرندگان» است. شعاری که بر هم‌زیستی سالم بین انسان و پرندگان تأکید دارد و تلاش می‌کند با افزایش آگاهی‌بخشی، شرایط امن‌تری را برای این گونه‌ها اعم از مهاجر و غیرمهاجر فراهم آورد. شاید با مطالعه مطالب این پرونده از سوی مسئولان شهری، شاهد قطع صدای سسک‌ها، چرخ‌ریسک‌ها و بلبل‌ها از بلندگوها باشیم و مزاحمت پرنده‌نگران به‌واسطه داشتن دوربین دوچشمی هم متوقف شود.
هم‌زیستی انسان و پرندگان
| میترا دانشور، پرنده‌نگر |
ریشه‌های روز جهانی پرندگان مهاجر به سال ۱۹۹۳ برمی‌گردد؛ وقتی که روز جهانی پرندگان مهاجر در آمریکا شکل گرفت تا بر توجه عمومی به نیاز برای مشارکت بین‌المللی جهت حفاظت از پرندگان و زیستگاه‌ها تمرکز کند. در سال ۲۰۰۶، روز جهانی پرندگان مهاجر توسط کنوانسیون گونه‌های مهاجر و توافقنامه حفاظت از پرندگان آبزی مهاجر آفریقا-اوراسیا ایجاد شد و در اصل تدبیری برای مقابله با جاروجنجال منفی علیه پرندگان مهاجر در سطح جهان به‌دلیل شیوع آنفولانزای مرغی بود. یک دهه بعد، در سال ۲۰۱۷، دو کمپین به‌هم ملحق شدند و روز جهانی پرندگان مهاجر به تلاشی واقعاً جهانی تبدیل شد. موضوعات قبلی روز جهانی پرندگان مهاجر بر مسائلی از قبیل تغییراقلیم، موانع مهاجرت، کشتار غیرقانونی پرندگان، پلاستیک و آلودگی نوری متمرکز بوده است.
روز جهانی پرندگان مهاجر تنها کمپین تبلیغاتی بین‌المللی است که در دو روز در هر سال جشن گرفته می‌شود تا بر پدیده جهانی مهاجرت پرندگان تأکید کند. دو روز جهانی پرندگان مهاجر که به‌شکل سنتی در دومین شنبه ماه می و اکتبر برگزار می‌شوند، راهی برای تأمل بر روی ذات دوره‌ای مهاجرت پرندگان و نیز این واقعیت هستند که دوره‌های اوج مهاجرت در نیم‌کره شمالی و جنوبی تفاوت دارد. برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر در دو روز به افراد بیشتری این فرصت را می‌دهد تا در طول دوران اوج مهاجرت در بخش‌های مختلف جهان، مهاجرت پرندگان را گرامی دارند و باعث افزایش آگاهی شوند.
روز جهانی پرندگان مهاجر ۲۰۲۵ اهمیت هم‌زیستی سالم بین انسان و پرندگان را با تأکید بر ایجاد اجتماعات و شهرهای پرنده‌پسند تبلیغ می‌کند. کمپین مرتبط با این روز موجب افزایش آگاهی درباره چالش‌هایی می‌شود که پرندگان مهاجر به‌دلیل فعالیت‌های انسانی و توسعه شهری با آن مواجه می‌شوند و از حفاظت و ایجاد محیط‌های پرنده‌پسند درون اجتماعات دست‌ساز انسان ما حمایت می‌کند. این کمپین طرفدار اقدامات متنوع از سوی شهروندان مثل کاشت گل و گیاهان بومی و تغییر محیط‌های شهری به پناهگاه‌هایی برای پرندگان مهاجر است. به‌علاوه، این کمپین ترویج‌دهنده مشارکت محلی و جهانی در برنامه‌ریزی شهری برای دربرگیری فضاهای سبز و آبی و سایر روش‌های پرنده‌پسند است. روز جهانی پرندگان مهاجر ۲۰۲۵ گام‌های عملی برای اجتماعات و افراد ارائه می‌دهد تا از پرندگان مهاجر حمایت کنند و تهدیدات انسانی را که پرندگان در اجتماعات و محیط‌های شهری ما با آن روبه‌رو هستند، کاهش دهند.
کارنامه سیاه ایران در حفاظت پرندگان مهاجر
| آرش حبیبی‌آزاد، پرنده‌نگر |
دومین شنبه ماه می هر سال، مطابق اواسط اردیبهشت‌ماه تقویم ما، روز جهانی پرندگان مهاجر نام دارد و شعار امسال این روز «شهرهای دوستدار پرندگان» است. نیمی از گونه‌های پرندگان جهان مهاجرت می‌کنند، این درحالی‌است که در ایران بیش از ۶۰ درصد از پرندگان مهاجرند. دلیل این افزونی تعداد پرندگان مهاجر در کشور ما، تنوع بی‌نظیر اقلیمی است که ایران را در کریدور مهاجرت پرندگان قرار داده است. در شمال ایران پرندگانی داریم که در اروپا دیده می‌شوند، پرندگانی مثل عقاب خالدار کوچک و انواع اردک‌ها، در شرق و جنوب‌شرقی پرندگان هند و مالایا مانند سارگپه جنگلی تاجدار و در جنوب و جنوب‌غرب پرندگان آفریقا مانند مارگردن و آکراس آفریقایی از نقاط مختلف برای زمستان‌گذرانی یا جوجه‌آوری به ایران مهاجرت می‌کنند.
همین تنوع باعث شده است رکوردداران مهاجرت پرندگان نیز در ایران دیده شوند؛ چک‌چک کوهی ۱۵ هزار کیلومتر مهاجرت می‌کند تا به ایران برسد، پاشلک بزرگ که از پرندگان کمیاب کنار آبزی ایران است شش هزار و ۸۰۰ کیلومتر را با سرعت متوسط صد کیلومتر در ساعت طی می‌کند تا به تالاب‌های خوزستان برسد، گیلانشاه حنایی ۱۱ هزار و ۳۰۰ کیلومتر را بدون توقف پرواز می‌کند تا در تالاب قوری گل آذربایجان تغذیه کند و بادخورک‌ها که ۱۰ ماه مداوم در پروازند بالاخره در دیوار بناهای بلند تهران کنار جوجه‌هایشان استراحت می‌کنند. بااین‌حال، ما میزبانان مناسبی برای این مهمانان مهاجر نیستیم. شکار پرندگان مهاجر در مناطقی مانند تالاب‌های جنوب دریای خزر و خوزستان، ایران را به‌عنوان یکی از قتلگاه‌های پرندگان مهاجر در جهان معرفی کرده است. از تمام قوهایی که پارسال زمستان به تالاب جوکندان تالش آمده بودند، فقط یکی زنده ماند. در آخرین فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ۴۲ درصد از پرندگان جهان در فهرست قرمز قرار گرفته‌اند و جمعیت برخی گونه‌ها فقط در پنج سال گذشته نصف شده است. یکی از پرندگان مهاجر فهرست پرندگان ایران به‌نام گیلانشاه خالدار پس از آنکه مدت‌ها گزارش موثقی از مشاهده‌اش به‌دست نیامد، سال گذشته منقرض‌شده اعلام شد؛ این درحالی‌است که در کشور ما هیچ برنامه حفاظتی برای بقای نسلش اجرا نشد. همین‌طور به‌نظر می‌رسد پس از نیامدن آخرین فرد از جمعیت غربی درنای سیبری که در رسانه‌ها امید نام گرفته بود، این گونه در ایران منقرض شده باشد.
مناطق شهری ایران یکی از متنوع‌ترین نقاط مشاهده پرندگان در جهان هستند. مثلاً شهر تهران با بیش از ۲۱۰ گونه مشاهده‌شده در محدوده شهری، از بسیاری از پارک‌های ملی حفاظت‌شده جهان متنوع‌تر است. نقاطی مانند پارک پردیسان با ۷۹ گونه و پارک جمشیدیه با ۶۰ گونه از بیشترین تنوع برخوردارند و در چهار فصل سال می‌توان پرندگانی را مشاهده کرد که شاید دیدنشان آرزوی بسیاری از پرنده‌نگران جهان باشد. پرنده‌نگری که به‌عنوان یکی از کم‌آسیب‌ترین تفریحات شهری شمرده می‌شود، کماکان در تهران مورد مزاحمت قرار می‌گیرد و استفاده از هر نوع دوربین در پارک‌ها با ممنوعیت مواجه می‌شود. اخیراً شهرداری تهران در داخل برخی بوستان‌ها بلندگوهایی نصب کرده است و صدای پرندگان مهاجر و بومی را در فصل زادآوری پخش می‌کند که موجب آزار و آسیب به پرندگان می‌شود. شهرهای ما برخلاف بسیاری از نقاط جهان محل مناسبی برای زندگی پرندگان نیست. تب ایجاد باغ پرندگان در سال‌های اخیر شهرهای ما را درنوردیده و به‌جای آنکه از زیستگاه‌های طبیعی شهری محافظت کنیم، پرندگان را در قفس‌های غیراستاندارد عذاب می‌دهیم و زمینه‌های قاچاق حیات‌وحش را فراهم می‌کنیم. آلودگی‌های مفرط هوا، آلودگی صوتی و نوری زندگی پرندگان را تحت‌تأثیر قرار داده و دیگر خبری از گنجشک‌های شاد درختان خیابان ولیعصر تهران نیست.
به آسمان نگاه کن و بادخورک‌ها را بنگر
| پگاه جابری، پرنده‌نگر |
مهاجرت پرندگان یکی از شگفت‌انگیزترین و شاید ناشناخته‌ترین بخش‌های حیات‌وحش و طبیعت است که بشر هنوز نتوانسته تمام جوانب آن را بشناسد. ازاین‌رو، نامگذاری دو روز مشخص در سال به‌عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر می‌تواند منجر به ایجاد دغدغه و جلب نظر عموم مردم شود.
پروژه نامگذاری دو روز به‌نام پرندگان مهاجر از حدود ۲۰ سال قبل شروع شده است، اگرچه قبل از آن نیز فعالیت‌هایی برای ایجاد دغدغه میان مردم صورت گرفته است، اما این فعالیت‌ها از سال ۲۰۰۶ میلادی به‌صورت جدی شروع شده است. بسیاری از سازمان‌ها، ارگان‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد هر سال دومین شنبه از ماه می و دومین شنبه از ماه اکتبر را با عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر در جهان بزرگ می‌دارند که این تاریخ امسال مصادف با ۱۰ می سال ۲۰۲۵ است. هدف از این نامگذاری‌ها آگاه‌سازی، آموزش و ترویج حفاظت از پرندگان مهاجر است.
ایران یکی از کریدورهای مهاجرتی پرندگان است که جمعیت بسیاری از پرندگان مهاجر زادآور بهاره، زمستان‌گذران یا مهاجر عبوری را میزبانی می‌کند. امسال این روز در ایران مصادف با روز ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ است.
چند سالی است که علاقه‌مندان، دغدغه‌مندان، پرنده‌نگران و پرنده‌شناسان و حفاظتگران و برخی از مؤسسات مردم‌نهاد در ایران نیز روز جهانی پرندگان مهاجر را گرامی می‌دارند و برنامه‌هایی با رویکرد پرنده‌نگری و ایجاد دغدغه نسبت به موضوع پرندگان مهاجر انجام می‌شود. شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر با عنوان «فضاهای مشترک: ایجاد شهرها و جوامع دوستدار پرندگان» تمرکز ویژه‌ای بر زندگی شهری و تأثیر آن روی زندگی پرندگان مهاجر دارد.
برخی از گونه‌های پرندگان مهاجر تمایل به حضور در محیط‌های شهری و حتی زادآوری در همین فضاها دارند. یکی از نمونه‌های مشخص، گونه بادخورک معمولی است که هرساله در فصل بهار در بسیاری از شهرهای ایران هم‌زیستی جالبی با فضاهای شهری دارند. کافی است هنگام غروب در فصل بهار و در محیط‌های شهری به بالای سر خود نگاه کنید و پرندگان نسبتاً کوچک‌جثه‌ای را ببینید که به‌سرعت و با صدای بلند جیغ‌مانندی در آسمان پرواز می‌کنند.
بادخورک‌های معمولی تمایل بسیاری به انتخاب محیط‌های شهری برای زیست خود دارند. آنها در درزها و شکاف ساختمان‌ها آشیانه می‌سازند و بسیار مقید به آشیانه هرساله هستند. بااین‌حال، تغییرات در شکل ساخت‌و‌ساز ساختمان‌ها، آلودگی‌های محیطی، سمپاشی و بسیاری دیگر از این‌دست عوامل زندگی بسیاری از گونه‌هایی را که در فضاهای شهری زیست می‌کنند، با خطر جدی مواجه می‌کند و نامگذاری این روز با این عنوان می‌تواند به جلب نظر عموم مردم و ایجاد دغدغه نسبت به زیست این گونه پرندگان در محیط‌های شهری موفق عمل کند.
شهرها محلی برای همسایگی با پرنده‌ها
| ایمان ابراهیمی، حفاظتگر |
روز جهانی پرندگان مهاجر هر سال شعاری دارد که آدم را غافلگیر می‌کند و همین غافلگیری، نشان از دغدغه‌های مشترک ما با مردمان دیگر نقاط جهان دارد. شعار امسال «فضاهای مشترک» است؛ با تأکید بر ساخت شهرهایی که برای پرندگان نیز قابل زیست باشند. شعاری که در مورد ایران کاملاً مصداق دارد: هر روز تالاب‌های بیشتری خشک می‌شوند تا دریاچه‌های مصنوعی پرآب‌تر شوند. فضاهای طبیعی قربانی توسعه فضاهای انسان‌ساخته‌اند.
این روند، هرچند ناگوار، واقعیتی انکارناپذیر است. بنابراین، وظیفه ما تنها حفظ طبیعت باقیمانده نیست؛ بلکه تلاش برای ساخت شهرهایی است که بتوانند هم برای انسان و هم برای دیگر جانداران، به‌ویژه پرندگان، قابل زندگی باشند. خبر خوب این است که این کار نه دشوار است و نه پرهزینه. اما چرا تا امروز اجرایی نشده؟ چون مطالبه‌ای از سوی شهروندان وجود نداشته است. امید است شعار امسال، آغازی باشد برای این مطالبه.
بخش مهمی از یک شهر پرنده‌دوست را شهروندان می‌سازند، اما نقش قانونگذاران و مدیران شهری حیاتی است. از اتصال فضاهای سبز گرفته تا جایگزینی گیاهان غیربومی با بومی و طراحی حوضچه‌هایی قابل‌استفاده برای پرندگان، همه می‌توانند در دستورکار قرار گیرند.
فعالان محیط‌زیست نیز می‌توانند بسترهایی فراهم کنند تا شهروندان، زیبایی هم‌زیستی با پرندگان را تجربه کنند. خانه‌های ما می‌توانند نه‌فقط برای آسایش انسان، بلکه برای زندگی دیگر گونه‌ها نیز آماده شوند. حفظ بقای پرندگان در دنیای امروز نه‌فقط از دریچه تلاش برای حفظ طبیعت بکر، که از دریچه تبدیل فضاهای شهری به محلی برای زندگی گونه‌های مختلف جانوری می‌گذرد. شهروندان چنین شهری نه‌فقط علاقه‌مند به پرندگان، که علاقه‌مند به حفظ آنها در کنار خود هستند و درنتیجه دغدغه‌مند برای ماندن گونه‌های دیگر جانوری در طبیعت نیز خواهند بود. شهر پرنده‌دوست شهری است با شهروندانی پرنده‌دوست. کشوری با طبیعت سالم، کشوری است با شهرهای طبیعت‌محور. این نه‌تنها راهکاری برای حفظ طبیعت، بلکه در دنیای امروز اجباری برای حفظ گونه‌های جانوری است.
مشاهده مسافر آفریقا در تهران
| مطهره حکیمی، پرنده‌نگر |
صبح زود در پارکی درست وسط تهران، مردی میانسال در لباس استتار و پوشیده با شاخ‌وبرگ بسیار، کمین کرده و به‌آرامی به‌سمت درختی حرکت می‌کند، در بین جوان‌هایی که می‌دوند و در چمن‌ها حرکات کششی انجام می‌دهند، یا پیرمردهایی که پنج‌‌نفری روی یک نیمکت نشسته و مسالمت‌آمیز بحث می‌کنند، یک وصله ناجور به‌نظر می‌رسد. چند جفت چشم حرکاتش را تعقیب می‌کنند، مرد دوربین عکاسی‌اش را بالا می‌آورد و به‌سمت چیزی که میان درخت می‌جنبد نشانه می‌رود. یک گربه به همان آرامی به درخت نزدیک شده و خیره به پرنده، روی زمین چمباتمه زده است. همین که مرد انگشتش را روی شاتر می‌گذارد، گربه هم خیز برمی‌دارد: پرنده می‌پرد و عکاس و گربه را بی‌نصیب می‌گذارد.
ممکن است برای ما که این عکاس را تماشا می‌کنیم، صحنه عجیبی باشد. مگر در پارکی وسط یکی از آلوده‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان چه پرنده خاصی می‌تواند وجود داشته باشد که آنقدر برای عکاسی جالب است؟ ما همیشه فکر می‌کنیم حیات‌وحش زندگی خودشان را دارند، مستقل از ما و جایی خارج از سیطره شهرها و خانه‌های انسان. اینکه یک دارکوب قهوه‌ای، پرنده‌ای مهاجر، در مسیرش از آفریقا تا عرض‌های شمالی بیاید و روی درخت توتی در پارکی وسط تهران بنشیند، خارج از باور ماست. شگفت‌انگیزتر آنکه نه‌تنها این پرنده، صدها پرنده مهاجر در مسیرشان از شهرهای آسفالت و بتن ما عبور می‌کنند و یا حتی در شکاف نمای خانه‌های ما لانه می‌سازند، تا بعد از بزرگ شدن جوجه‌ها، باز برگردند به‌سمت آفریقا.
چرا پرندگان مهاجرت می‌کنند؟
تمام پرندگان مهاجر نیستند، تقریباً ۴۰ درصد از ۱۰ هزار گونه پرنده‌ای که در جهان می‌شناسیم، مهاجرت می‌کنند. رابطه تغییرات فصلی و دمایی و آمدن پرندگان از قدیم برای انسان آشنا است، مثلاً ایرانیان از قدیم پرستو را پیام‌آور بهار می‌دانستند. پرندگان به‌دنبال گرم شدن هوا برای زادآوری به عرض‌های شمالی‌تر مهاجرت می‌کنند که در آنجا رقابت بر سر فضا کمتر و منابع غذایی بیشتر است، به این مهاجرت، «مهاجرت بهاره» گفته می‌شود. با پر کشیدن جوجه‌ها، پایان فصل گرما و آغاز پاییز دوباره به مناطق اولیه بازمی‌گردند که به آن «مهاجرت پاییزه» می‌گویند.
زیست‌شناسی پرندگان مهاجر کاملاً برای این پرواز طولانی و سخت بهینه شده است. مهاجرت سفر دشواری است که در آن پرنده باید در یک زمان مشخص، مسیری طولانی را طی کند. در حین مهاجرت ممکن است با شرایط سخت آب‌وهوایی و کمبود آب و غذا مواجه شود و به همین دلیل، احتمال مرگ حین مهاجرت در پرندگان، تا شش برابر بیشتر از حالت سکون پرنده است.
نیازهای حفاظتی ویژه در پرندگان مهاجر
جمعیت ۴۹ درصد از پرندگان جهان در حال کاهش است و از هر هشت گونه پرنده، یک گونه در معرض انقراض است. در این میان، جمعیت پرندگان مهاجر به‌طور خاص در حال کاهش است.
مهاجرت به‌دلایلی که بالاتر گفتیم، دشوارترین و خطرناک‌ترین بازه زندگی پرندگان را می‌سازد و عوامل انسانی تهدیدهای بیشتری در این مسیر برای پرنده ایجاد می‌کنند. انسان می‌تواند به‌اندازه تفاوت جوامع و فرهنگ‌ها تهدیدهای گوناگونی برای پرنده ایجاد کند: از تخریب زیستگاه و محل‌های زمستان‌گذرانی و زادآوری (مثل خشک‌کردن یا آلوده کردن تالاب‌ها) گرفته تا شکار و حضور حیوانات مهاجم که به‌واسطه انسان وارد زیستگاه شده‌اند. جدیدترین تهدید پرندگان مهاجر که همچنان ابعادش برای ما روشن نیست، تغییراقلیم است. پرندگان به‌شکل تکاملی، مهاجرت خود را چنان تنظیم کرده‌اند که زمان رسیدنشان به مقصد زادآوری، هم‌زمان با فراوانی غذا و حشره باشد. تغییراقلیم این همزمانی را به‌هم زده است، به‌شکلی که ممکن است وقتی پرنده به محل زادآوری برسد که اوج جمعیت حشرات تمام شده است و زادآوری پرنده دچار مشکل شود؛ به این دلیل ساده که والدین نمی‌توانند برای جوجه‌ها غذای مناسب فراهم کنند.
یک پرنده مهاجر مثل بادخورک (که در بسیاری از شهرهای ایران زادآوری می‌کند) در مسیر مهاجرتش از سه قاره عبور می‌کند: از آفریقا که محل زمستان‌گذرانی آن است، برای زادآوری به آسیا مهاجرت می‌کند یا از آسیا عبور کرده و برای زادآوری به اروپا می‌رود. بادخورک مثل تمام پرندگان مهاجر، یک سفر بین قاره‌ای دارد که از مرزهای سیاسی مختلف عبور می‌کند. بنابراین، داشتن یک برنامه حفاظتی واحد که بتواند مشکلات پرنده در کل مسیر مهاجرتی را ببیند و راهکار ارائه دهد، اگر نه ناممکن، بسیار دشوار است.
روزی برای آگاهی‌بخشی
روز جهانی پرندگان مهاجر که در سال دو بار (در اردیبهشت و مهر) تعیین شده، بهانه‌ای است برای آگاهی‌بخشی جهانی راجع‌به پرندگان مهاجر، زندگی شگفت‌انگیز آنها و خطراتی که انسان برای آنها ایجاد کرده است. هر سال برای این روز شعاری طرح می‌شود که به بخشی از مشکلاتی که انسان برای پرندگان ساخته، اشاره دارد و راهکارهایی برای رفع آن پیشنهاد می‌دهد.
«فضاهای مشترک: ساختن شهرها و جوامع دوستدار پرنده» شعار امسال این رویداد جهانی بود. این رویداد امسال به ایجاد و نگهداری از فضاهای سبز، کاهش خطر برخورد پرنده با سازه‌های انسانی، کاهش آلودگی نوری و تخریب زیستگاه و خطر حیوانات و گیاهان مهاجم تأکید دارد. از هر پنج گونه پرنده، چهار گونه نمی‌توانند در زیستگاه‌هایی که تحت تسلط انسان است، زندگی کنند. چه خطراتی در زیستگاه‌های شهری و نیمهشهری پرندگان را تهدید می‌کند؟ مواردی مثل برخورد با پنجره، آلودگی نوری، تخریب و تکه‌تکه شدن زیستگاه، حشره‌کش‌های خانگی، گونه‌های مهاجم و گربه‌های اهلی آزاد تهدیدهای اصلی پرندگان در شهر را می‌سازند. این رویداد، توصیه‌هایی عملی برای برطرف کردن موانع زیست پرنده در شهرها ارائه می‌دهد. برنامه‌ریزی شهری با در نظر داشتن پرندگان: جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های مهم پرندگان در توسعه شهری. کاشت گیاهان بومی: گیاهان بومی برای پرنده غذا و پناه فراهم می‌کنند و گرده‌افشان‌هایی مثل زنبور یا پروانه‌ها را به خود جذب می‌کنند.
جلوگیری از برخورد پرنده با پنجره: استفاده از برچسب‌های شیشه یا شیشه‌های طرح‌دار برای کاهش برخورد (شیشه طرح‌دار، منظور وجود نقاط سفید رنگ کوچک به‌طور منظم روی شیشه است، به‌شکلی که تأثیری بر نما و نور ندارد، اما از برخورد پرنده با آن جلوگیری می‌کند. این شیشه‌ها و برچسب‌ها اکنون در سطح جهانی استفاده می‌شوند).
عدم استفاده از حشره‌کش‌ها: استفاده از روش‌های دوستدار طبیعت برای کنترل آفات، برای حفاظت از حشرات بومی و آب پاک که پرندگان به هر دوی آنها نیاز دارند.
کاهش مصرف پلاستیک: برای جلوگیری پرندگان از بلعیدن پلاستیک یا به دام افتادن در آن.
نگهداری گربه‌ها در فضای بسته: گربه‌های ولگرد از مهمترین عوامل کاهش جمعیت پرندگان در سطح جهانی هستند. به همین دلیل، باید در مکان بسته یا با قلاده نگهداری شوند.
تبلیغ و آموزش: با اطرافیان خود از این موضوع صحبت کنید و آنها را با زندگی شگفت‌انگیز پرندگان و خطراتی که تهدیدشان می‌کند و راهکارهایی که ما میتوانیم اجرا کنیم، آشنا کنید.
شهر فقط زیستگاه انسان نیست
باید بپذیریم که شهر فقط زیستگاه انسان نیست. بسیاری از گونه‌های پرندگان، چه به‌اجبار و از سر اینکه زیستگاه‌هایشان تخریب شده یا به‌دلیل وجود جاذبه‌ای در شهر یا صرفاً اتفاقی، سر از شهرها در می‌آورند. مثل آن دارکوب قهوه‌ای که در حین مهاجرتش، روی درخت توتی در وسط شهر تهران استراحت می‌کند، یا بادخورکی که در حفره‌ای کوچک در نمای آجری خانه‌ای در میدان انقلاب تهران تخم گذاشته یا پرستویی که زیر پرچین خانه با گل لانه‌ای ساخته است. زندگی این پرندگان آزاد و وحشی، با زندگی ما گره خورده است. زندگی آن دارکوب با تخریب زیستگاه‌های اصلی‌اش، با گونه‌های مهاجم و حشره‌کش‌ها تهدید می‌شود. بادخورک نمی‌تواند با مناظر جدید شهر، که به‌جای آجرهایی که اندک حفره‌ای برای زادآوری باقی می‌گذارند با نمای سنگی رومی جایگزین می‌شوند، خودش را وفق دهد. پرستوها در نمای یکسره و بدون پرچین نمی‌توانند لانه بسازند و هزار مثال دیگر از پرندگانی که به شهرهای ما وابسته هستند.
قدم برداشتن به‌سمت شهرهایی که برای پرندگان هم مناسب باشد، به‌شکل غیرمنتظره‌ای کیفیت زندگی انسان را هم بهبود می‌بخشد. تحقیقات بسیاری تأثیر مثبت آواز و دیدار پرندگان را بر سلامت روان انسان نشان می‌دهند. گذشته از آن، تجربه زندگی شهری و روزمره ما را شگفت‌انگیزتر می‌کنند. فوق‌العاده نیست که بتوانیم سفر یک پرنده را در تهران ببینیم که از آفریقا آمده؟
