سفیر روسیه در گفت‌وگوی اختصاصی با ایلنا/ ۱/
از پیشنهاد قانون اساسی سوریه تا احتمال همکاری نظامی با آمریکا/ معامله‌ای با ترامپ در پرونده اوکراین و سوریه صورت نمی‌گیرد
سفیر روسیه در ایران گفت: در زمان ریاست جمهوری اوباما بحث مبارزه مشترک با داعش و به صورت کلی مساله تروریسم مطرح نبود و کاخ سفید در آن موقع دشمن اصلی خود را روسیه می‌دانست نه داعش. امیدوارم که سخنان و وعده‌های ترامپ برای مبارزه ایالات متحده با تروریسم اجرایی و عملی بشود. البته منتظر ملاقات اول میان پوتین و ترامپ هستیم.
کنشگری «فدراسیون روسیه» در نظام بین‌الملل و خصوصاً در قرن بیست و یکم را باید در دو بخش جداگانه مورد واکاوی قرار دهیم. نخست قبل از ورود مسکو به پرونده سوریه و در فاز دوم پس از ورود به سرزمین شامات. درست است که عده‌ای از مفسران و تحلیلگران، بررسی تحولات روسیه را به قبل و بعد از فروپاشی شوروی تقسیم می‌کنند اما حقیقت این است که پس از برجسته شدن نقش روسیه در سوریه و به طور کلی معادلات غرب آسیا، فضای سیاسی و پس از آن رسانه‌ای تا حدودی به بازیگری مسکو اختصاص پیدا کرد.
محورها و پرونده‌های متعدد دیگری به غیر از «بحران سوریه» در ساختار سیاست‌خارجی اتخاذ شده از سوی کرملین در این بین وجود که به صورت فهرست‌وار می‌توان به مناسبات روسیه و آمریکا پس از روی کار آمدن ترامپ، دلایل و راه‌های مختلف رویارویی با ناتو، مساله اوکراین، روابط با کشورهای اروپایی، حمایت از طالبان ، صلح فلسطین و حتی تنظیم روابط با مصر و ترکیه اشاره کرد؛ اما آنچه که در صدر این فهرست قرار دارد بحث سوریه خواهد بود.
از این منظر برای روشن شدن برخی از ابعاد مسائل مذکور به گفت‌وگو با «لوان جاگاریان» سفیر فدراسیون روسیه در ایران پرداختیم. جاگاریان در دهه ۸۰ میلادی و در زمان حیات اتحاد جماهیر شوروی به عنوان دیپلمات در مزارشریف مشغول به خدمت بوده و پس از آن در سفارت فدراسیون روسیه واقع در کابل حضور پیدا کرده و قبل از آن که به تهران بیاید، معاون سفیر روسیه در تاجیکستان بوده است.
همچنین نشست آستانه و تنظیم قانون اساسی پیشنهادی سوریه به زبان عربی از سوی روسیه، احتمال همکاری نظامی روسیه با آمریکا در سوریه، روابط دوجانبه با ایران و سایر ناگفته‌ها توسط وی بررسی شده که در سه پرونده جداگانه به بررسی آن پرداخته شده است. پرونده پیش رو حول محور «مذاکرات آستانه، روابط با آمریکا و صلح فلسطین » خواهد بود که به شرح زیر از نظر خواهد گذشت.
ایلنا: بسیاری از تحلیلگران معتقد هستند که خروجی نشست آستانه آن طور که انتظار می‌رفت مثبت واقع نشد. حتی حضور «محمدعلوش» به عنوان رئیس هیئت معارضان سوری مورد اعتراض ایران قرار گرفته بود و علاوه بر آن تعجب و واکنش برخی از محافل خبری خارجی را به دنبال داشت. از این منظر جمع‌بندی روسیه از نشست آستانه و گفت‌وگو با معارضان به چه صورتی بوده است؟
جاگاریان: نشست آستانه را باید تجربه خوبی دانست. چراکه برای اولین بار شاهد بودیم سه کشور ایران، روسیه و ترکیه با وجود تمامی اختلاف‌ها بر سر میز مذاکرات حاضر شدند؛ البته باید بدانیم به دلیل دیدگاه‌های مختلف کشورها همچنان اختلاف نظر در برخی محورها وجود دارد. اما به هر ترتیب حضور دولتمردان جمهوری عربی سوریه و معارضان بر سر میز مذاکرات دستاورد بسیار مهمی بود که باید آن را فقرات و موضوع اصلی نشست آستانه بدانیم.
آنچه مربوط به مساله حضور محمد علوش به عنوان رئیس هیات معارضان سوری می‌شود، از چند بعد قابلیت ارزیابی و بررسی دارد. ممکن است عده‌ای بگویند که وی مرتبط با گروهک احرار الشام بوده است اما باید بدانیم که در فهرست‌های بین‌المللی تنها گروهک تروریستی داعش و جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه) ذکر شده است و مابقی در این فهرست نیستند. موضوع دیگر این است که قبل از برگزاری نشست آستانه، پروسه بسیار طولانی و طاقت‌فرسا صورت گرفت که در قالب‌های دو جانبه، سه جانبه و سطوح مختلف انجام شد. حتی برخی از مسائل به صورت پنهان و پشت‌پرده صورت گرفت؛ لذا باید بگویم که نشست آستانه یک تجربه مهم و ارزشمند به حساب می‌آید.
ایلنا: نظر استفان دی‌میستورا به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل در پرونده سوریه در مورد نشست آستانه چه بود؟
جاگاریان: دی‌میستورا تا حدود زیادی تحت تاثیر این مذاکرات قرار گرفته بود. چراکه سازمان ملل و شخص دی‌میستورا متمایل به ادامه روند سیاسی بودند. حتی بحث برگزاری مذاکرات ژنو در هشتم فوریه با نظر دی‌میستورا اعلام شده بود که به احتمال زیاد تا پایان فوریه به تاخیر افتاده است. دلیل این تاخیر هم آمادگی طرفین برای ارائه راهکارهای مطمئن و مناسب است. حتی روز جمعه ۲۷ ژانویه، لاوروف با عده‌ای از مخالفان سیاسی سوری دیدار کرد و حتی اختلافات زیادی میان آنها وجود داشته داشته، اما مسکو درباره تمامی مسائل به صورت جزء به جزء دیدگاه خود را به بحث و گفت‌وگو گذاشته است.
ایلنا: آیا در مورد طرح قانون اساسی سوریه گفت‌وگوهایی صورت گرفته است؟
جاگاریان: دیدگاه روسیه در خصوص طرح قانون اساسی را به معارضان منتقل کرده‌ایم. البته طرح ارائه شده به زبان عربی تنظیم شده اما به این معنا نیست که حتماً باید این طرح مورد قبول واقع شود، بلکه تنها دیدگاه مسکو را ارائه کردیم. از این جهت تصمیم‌گیری در خصوص قانون اساسی باید به صورت سوری – سوری پیگیری شود و روسیه تنها تلاش می‌کند که روند توافق سرعت بگیرد و به نوعی درصدد کمک به این موضوع است.
اوباما به جای داعش روسیه را دشمن اصلی خود می‌دانست
ایلنا: برخی معتقد هستند که عملیاتی شدن طرح «دونالد ترامپ» برای ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع در سوریه منجر به برخورد منافع مسکو و واشنگتن در این کشور می‌شود. در مقابل هم این طرح از حدود حداقل دو سال پیش توسط ترکیه پیگیری شده است. به نظر شما چنین طرحی موجب تداخل منافع و حتی وخیم‌تر شدن وضعیت انسانی و امنیتی سوریه نمی‌شود؟
جاگاریان: در اولین گفت‌وگوی تلفنی میان ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ که باید آن را اولین تماس مستقیم دو رئیس جمهور قلمداد کنیم و حدود ۴۵ دقیقه هم به طول انجامید، موضوع‌های مختلفی مورد اشاره قرار گرفت. موضوعاتی مانند سوریه، پرونده اوکراین و برجام که البته از جزئیات آن خبری ندارم اما یکی از محورهای اصلی مبارزه با داعش بوده است. چراکه ترامپ به اهمیت این موضوع برای ایالات متحده تاکید کرده است.
در اینجا باید به این نکته توجه شود که در زمان ریاست جمهوری اوباما بحث مبارزه مشترک با داعش و به صورت کلی مساله تروریسم مطرح نبود و کاخ سفید در آن موقع دشمن اصلی خود را روسیه می‌دانست نه داعش. امیدوارم که سخنان و وعده‌های ترامپ برای مبارزه ایالات متحده با تروریسم اجرایی و عملی بشود. البته منتظر ملاقات اول میان پوتین و ترامپ هستیم.
ایلنا: تعامل‌‌های میان روسای جمهوری روسیه و آمریکا در چه محورهایی خواهد بود؟ آیا بحث همکاری‌های نظامی در سوریه هم مطرح است؟
جاگاریان: بله. موضوع همکاری نظامی مانند همکاری‌های سیاسی مد نظر خواهد بود. چراکه با توجه به اقدام‌های گروهک‌های تروریستی داعش و النصره، گستره و شدت فعالیت آنها در نقاطی مانند تدمر و دیرالزور و سایر مناطق سوریه همچنان ادامه دارد و مهم است که نگاه آمریکایی‌ها به این مساله چگونه خواهد بود. واشنگتن یک سال پیش تعهد داده بود که جداسازی مخالفان میانه‌رو از تروریست‌ها را انجام داده و فهرست آن را منتشر کنند اما متاسفانه چنین عملی از سوی آنها صورت نگرفت و روسیه مجبور شد تا اقدام به این کار کند. باید مخالفان را توجیه و آگاه کنیم که راه حل نظامی وجود ندارد و باید روند سیاسی در پیش گرفته شود. از طرف دیگر هم باید بر ضد تروریست‌ها متحد شویم.
ایلنا: برخی معتقدند نزدیک شدن ترامپ و پوتین به یکدیگر در پرونده سوریه امکان چانه‌زنی مسکو و واشنگتن در پرونده اوکراین را میسر می‌کند و حتی از آن به عنوان یک معامله استراتژیک نام می‌برند. به گونه‌ای که آمریکا کنار رفتن بشار اسد را خواستار شود و روسیه هم خواستار لغو تحریم‌ها علیه مسکو در پرونده اوکراین شود. نظر شما در این‌باره چیست؟
جاگاریان: آنچه به پرونده اوکراین مربوط می‌شود این است که در مناظره‌های هیلاری کلینتون و ترامپ این موضوع مورد اشاره قرار گرفت و کلینتون از این موضوع به نفع دموکرات‌ها دفاع کرد. حتی برخی از کشورهای اروپایی هم علیه ترامپ این مساله را مطرح کردند. به هر حال آنچه که مربوط به روابط آمریکا و روسیه در مورد پرونده اوکراین می‌شود، اجرای کامل «توافق مینسک» است. درست است که کشورهای اروپایی در مورد توافق مینسک از روسیه شکایت می‌کنند اما واقعیت این است که باید از آنها پرسید چرا دولت فعلی اوکراین را ملزم به اجرای کامل این توافق نمی‌کنند و تنها روسیه را متهم می‌کنند؟ در این مورد ما مطمئن هستیم که دولت اوکراین توافق مینسک را اجرایی نمی‌کند.
در این بین نمی‌توان گفت که قرار است، داد و ستد یا معامله در مورد دو پرونده سوریه و اوکراین میان روسیه و آمریکا رخ بدهد. به گونه‌ای که روسیه نمی‌تواند به طرف آمریکایی خود بگوید که واشنگتن در اوکراین از مسکو حمایت کند و روسیه هم منافع ایالات متحده در سوریه را تامین می‌کند. لذا تمامی این موارد در حد گمانه‌زنی غلط ارزیابی می‌شود. چراکه این دو پرونده کاملاً از یکدیگر جدا هستند.
عدم وحدت دلیل کند شدن روند صلح فلسطین/کشورهای اسلامی به میدان بیایند
ایلنا: موضوع دیگر که باید به آن اشاره شود مساله صلح فلسطین است. مسکو تا حدودی در این پرونده به ایفای نقش پرداخته است. آیا در تماس‌های مکرر رئیس جمهوری روسیه با نخست‌وزیر اسرائیل به مساله صلح فلسطین اشاره شده است؟
جاگاریان: متاسفانه به دلیل بالا گرفتن تنش‌های میدانی و سیاسی در پرونده سوریه، موضوع فلسطین تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است. در چند روز گذشته کنفرانسی با حضور سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه و معاون ایشان یعنی «میخائیل باگدانف» در مسکو برگزار شد و نمایندگان گروه‌های مختلف فلسطینی از غزه، رام‌الله، جهاد اسلامی و غیره در آنجا حضور داشتند و مواضع فدراسیون روسیه به صورت مفصل در آنجا تشریح شد. در آنجا تاکید کردیم که باید مساله صلح فلسطین بر اساس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل پیگیری و محقق شود.
موضوع اصلی که در این بین تا حدودی موجب کُند شدن این فرآیند شده است، عدم وجود وحدت میان گروه‌های فلسطینی است. به گونه‌ای که شاهد هستیم در حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین، وحدت یکپارچه وجود ندارد و این وضعیت موجب می‌شود تا این پرونده به سرانجام نرسد. از این جهت فلسطینی‌ها باید بدانند که هیچ کس جز خود آنها نمی‌تواند این موضوع را به سرانجام برسانند. البته تلاش روسیه در این بین همچنان ادامه دارد و با توجه به روابط تل‌آویو و مسکو امیدوار هستیم که بتوانیم این موضوع را تا حد زیادی سرو سامان بدهیم. اما نباید از کشورهای عربی و اسلامی در این بین غافل بود. یعنی کشورهای اسلامی هم باید در مورد حل‌وفصل پرونده فلسطین به میدان بیایند.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
