روابط سوریه و روسیه در مسیر تازه؛ کدام طرف نیازمندتر است؟
در نخستین دیدار رسمی دولت موقت سوریه با رئیس‌جمهور روسیه، دمشق و مسکو گام‌هایی برای بازتنظیم روابط و عبور از تنش‌های گذشته برداشتند. کارشناسان معتقدند اگرچه هر دو کشور از همکاری‌های دوجانبه منفعت می‌برند، اما سؤال اصلی این است که در این روابط تازه، کدام طرف بیش از دیگری نیازمند دیگری است.
به گزارش ایلنا به نقل از التلفزیون العربی، «احمد الشرع» رئیس دولت موقت سوریه ملقب به جولانی در نخستین سفر خود از زمان تصدی قدرت، روز گذشته در مسکو با رئیس‌جمهور روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد.
در جریان این دیدار، پوتین با تأکید بر تداوم روابط نزدیک میان دو ملت، اعلام کرد که مسکو خواهان گسترش همکاری‌ها با دمشق است. در مقابل، الشرع نیز پایبندی دمشق به تمامی توافق‌های پیشین میان دو کشور را یادآور شد و گفت سوریه درصدد بازتنظیم روابط خود با روسیه است و آنچه در اولویت قرار دارد، برقراری ثبات در کشور و منطقه است.
گفت‌وگوهای دو طرف بر مجموعه‌ای از پرونده‌های دوجانبه حساس متمرکز بود که نقشی اساسی در تعیین مسیر آینده روابط دو کشور ایفا خواهند کرد. از مهم‌ترین این مسائل می‌توان به سرنوشت حضور نظامی روسیه در سوریه، ابعاد امنیتی و منطقه‌ای آن، و همچنین همکاری‌های اقتصادی و نقش احتمالی مسکو در بازسازی سوریه اشاره کرد.
برخی منابع از احتمال درخواست دمشق برای استرداد بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه، از روسیه خبر داده‌اند؛ موضوعی که واکنش‌ها و بحث‌های زیادی را در داخل سوریه برانگیخته، به‌ویژه در میان کسانی که روسیه را شریک اصلی حکومت سابق می‌دانند.
در همین زمینه، تحلیلگران معتقدند این رویکرد در چارچوب سیاستی عمل‌گرایانه و واقع‌گرایانه از سوی رئیس دولت موقت سوریه صورت می‌گیرد؛ سیاستی که ممکن است در قبال دیگر متحدان سابق دمشق از جمله ایران نیز دنبال شود.
مروان قبلان، مدیر واحد مطالعات سیاستی در مرکز عربی پژوهش و مطالعات سیاسی، در گفت‌وگو با شبکه «التلفزیون العربی» تأکید کرد که دمشق و مسکو تصمیم گرفته‌اند گذشته را پشت سر بگذارند. وی این اقدام را امری معمول در روابط بین‌الملل دانست، هرچند به گفته او، با تناقضات قابل‌توجهی همراه است.
پیش‌شرط موفقیت این روند، از نگاه قبلان، حمایت روسیه از سوریه در شورای امنیت و نهادهای بین‌المللی است. وی افزود: «برای دمشق بسیار مهم است که روابط خود را با یک بازیگر بزرگ جهانی مانند روسیه حفظ کند.»
در خصوص مسئله استرداد بشار اسد نیز قبلان تصریح کرد که الشرع به‌خوبی می‌داند پوتین هرگز چنین اقدامی نخواهد کرد و طرح این موضوع بیشتر از منظر مسئولیت اخلاقی در برابر مردم سوریه بوده است.
از سوی دیگر، احمد مظهر سعدو، نویسنده و تحلیلگر سیاسی سوری، گفت دولت جدید سوریه با وجود رنج‌ها و خسارات گذشته، تصمیم گرفته مسیر همکاری با روسیه را دنبال کند و منافع ملی را در اولویت قرار دهد. او افزود: «یکی از مهم‌ترین مسائل میان دو کشور، بازنگری در وضعیت پایگاه‌های طرطوس و حمیمیم است.»
به گفته سعدو، دمشق باید توافق‌های امضاشده با مسکو را بر پایه حاکمیت ملی و منافع سوریه بازنویسی کند، زیرا بسیاری از این توافق‌ها در شرایطی صورت گرفته که کشور از استقلال تصمیم‌گیری محروم بود و سیاست آن عملا در اختیار کرملین قرار داشت.
وی تأکید کرد تشکیل کمیته‌های مشترک سوری–روسی برای بازبینی این توافق‌ها و اصلاح بندهای آن در دستور کار قرار گرفته است.
در همین حال، اولگا کراسنیاک، استاد روابط بین‌الملل در مسکو، در گفت‌وگو با «التلفزیون العربی» اظهار داشت که روسیه به‌دنبال برقراری رابطه‌ای عمل‌گرایانه و متوازن با سوریه است و خواهان وجود دولتی باثبات و مشروع در دمشق می‌باشد.
وی تأکید کرد: «روسیه برخلاف رژیم صهیونیستی، هیچ سابقه منفی تاریخی در روابط خود با دمشق ندارد و نگاهش به سوریه مبتنی بر موازنه و همکاری است.»
کراسنیاک افزود: «روسیه از هیچ‌یک از اقدامات گذشته خود پشیمان نیست و حضور بشار اسد و خانواده‌اش در خاک روسیه نه به دلایل سیاسی یا امنیتی، بلکه در چارچوب ملاحظات انسانی تلقی می‌شود.»
