تاثیر بازیگران خارجی بر آینده روابط مسکو و دمشق

شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه در تشریح دلایل و ابعاد سفر وزیر خارجه سوریه به مسکو در گفت‌وگو با ایلنا عنوان کرد: سفر اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه دولت موقت سوریه، به همراه وزیر دفاع این کشور به مسکو، از جنبه‌های گوناگون حائز اهمیت است؛ به‌ویژه آنکه این نخستین دیدار رسمی در قالب هیئت‌های سیاسی میان دو کشور پس از سقوط نظام سیاسی پیشین سوریه به شمار می‌آید. این دیدار حاکی از آن است که هم روسیه تمایل دارد روابط خود با ساختار جدید سیاسی سوریه را حفظ و تثبیت کند، و هم دولت جولانی علاقه‌مند است همکاری‌های پیشین با مسکو ادامه یابد. در این میان، چند حوزه کلیدی وجود دارد که می‌توان به‌صورت خاص به آن‌ها پرداخت و یکی از آنها در حوزه نظامی و امنیتی است. باید توجه داشت که روسیه به دنبال حفظ پایگاه‌های نظامی خود در طرطوس و حمیمیم است؛ پایگاه‌هایی که از دیرباز برای این کشور از نظر استراتژیک در منطقه خاورمیانه، به‌ویژه در سواحل مدیترانه، اهمیت ویژه‌ای داشته‌اند و تغییرات سیاسی اخیر در سوریه نیز از دید روس‌ها نباید مانعی برای ادامه حضورشان در این پایگاه‌ها باشد.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد دولت جولانی نیز تمایل دارد توازن در سیاست خارجی خود را حفظ کرده و وابستگی یک‌جانبه به متحدان جدیدش نداشته باشد؛ ازاین‌رو، تداوم همکاری‌های نظامی پیشین با روسیه می‌تواند بخشی از راهبرد کلان این دولت برای ایجاد موازنه در روابط بین‌المللی باشد. هرچند احتمال بازنگری در مفاد یا شرایط این توافقات نظامی نیز وجود دارد، اما اصل موضوع، حفظ این همکاری‌ها است. حوزه اقتصادی و بازسازی سوریه نیز محور دوم این دیدارها و رایزنی‌ها به حساب می‌آید. در دوره حکومت بشار اسد، روسیه حضوری قابل‌توجه در ساختارهای اقتصادی سوریه داشت و اکنون نیز به دنبال حفظ این نفوذ است و به همین دلیل مشارکت در پروژه‌های بازسازی سوریه می‌تواند راهی برای تداوم نقش‌آفرینی اقتصادی روسیه در این کشور باشد. بر اساس شواهد موجود، به نظر می‌رسد مسکو پیشنهادهای مشخص و شفافی را برای همکاری‌های اقتصادی مطرح کرده و آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری مجدد در بخش‌های زیربنایی و انرژی سوریه اعلام کرده است. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که سوریه نیاز مبرمی به بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده دارد، برای دولت جدید سوریه اهمیت دارد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: باید توجه کرد که روسیه همواره از حفظ یکپارچگی سرزمینی سوریه حمایت کرده است. در وضعیت کنونی که دولت مرکزی در دمشق بر غرب کشور کنترل دارد، کردها در شرق فرات نوعی خودمختاری نیمه‌رسـمی یافته‌اند، و در هفته‌های اخیر نیز در سویدا و مناطق پیرامونی آن با حمایت تل‌آویو، نوعی وضعیت خودمختار اعلام شده است. روسیه این روند را برخلاف منافع خود و خلاف اصل تمامیت ارضی سوریه می‌داند. از سوی دیگر مسکو خواستار آغاز گفتگوهای فراگیر ملی میان گروه‌های مختلف سوری است و در این زمینه خود را بازیگری میانجی‌گر می‌بیند که توانایی ایفای نقش مؤثر را دارد، به‌ویژه آن‌که با اکثر طرف‌های سیاسی سوریه، روابط متعادلی دارد. در صورتی که دولت جولانی آمادگی خود را برای گفت‌وگو اعلام کند، روسیه می‌تواند در تسهیل این فرآیند نقشی محوری ایفا نماید.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در کنار این همکاری‌ها، دولت جولانی نیز خواسته‌هایی از روسیه مطرح کرده است. از جمله موضوع استرداد بشار اسد یا درخواست‌هایی برای دریافت غرامت به‌خاطر حمایت‌های پیشین مسکو از دولت اسد. هرچند این موارد در حال حاضر در اولویت مذاکرات قرار ندارند، اما به‌عنوان اهرم‌های فشار بالقوه در اختیار دولت جولانی و حامیان خارجی آن باقی مانده‌اند و ممکن است در مقاطع حساس، علیه منافع روسیه مورد استفاده قرار گیرند. در مجموع، این سفر رسمی به مسکو را می‌توان نقطه‌ای برای آغاز فصل جدیدی در روابط سوریه و روسیه تلقی کرد. با این حال، موفقیت این همکاری‌ها به میزان توانایی دو طرف در مدیریت چالش‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی بستگی دارد. همچنین واکنش بازیگران خارجی، به‌ویژه متحدان غربی دولت جولانی، به توسعه مجدد روابط دمشق و مسکو، عاملی تعیین‌کننده در آینده این روابط خواهد بود.